Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы

	Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы
	Organization of the Black Sea Economic Cooperation Οργάνωση της οικονομικής συνεργασίας της Μαύρης Θάλασσας Organizatio Oeconomicarum metus Mare Nigrum
	; Эмблемаһы
Ағза	12 дәүләт-ағза
Етәкселәре
Нигеҙләнгән
Бөтөрөлгән
-
Сайт	http://www.bsec-organization.org/
	Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы Викимилектә
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы — хөкүмәт-ара ойошма. Ҡара диңгеҙ буйының 12 дәүләтен һәм Көньяҡ Балҡанды берләштерә. Ҡара диңгеҙ бассейнында хеҙмәттәшлекте, тыныслыҡты, тотороҡлоҡто һәм именлекте үҫтереү маҡсатында булдырыла.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1992 йылдың 25 июнендә ун бер ил Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге тураһында килешеүгә ҡул ҡуя, ә ойошма 1999 йылдың 1 майында, яҡтар Истанбулда Босфор декларацияһына ҡул ҡуйғандан һуң, барлыҡҡа килә. Секретариат (BSEC PERMIS) 1994 йылдың мартында ойошторола һәм Истанбулда (Төркиә) урынлаша.2013 йылда Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы Генераль секретары Виктор Цвиркун билдәләп үтә^[1]:

Үҙебеҙҙең 21 йыл эшләү дәүерендә беҙ Ҡара диңгеҙ төбәге илдәренә йоғонтоһон ғына түгел, уға ҙур ихтыяж булыуын да күрһәттек. Был бигерәк тә составҡа ингән бер нисә илдең сәйәси генә түгел, дипломатик мөнәсәбәттәре лә өҙөлгән ауыр ваҡыттарҙа ла асыҡ күренде. Беҙ улар араһында диалог өсөн берҙән-бер майҙансыҡ булдыҡ. Иҡтисади мәсьәләләргә генә иғтибар итеп, һәр төрлө сәйәси моменттарҙы ситкә ҡуябыҙ. Әгәр эшебеҙҙә сәйәсәт булһа, ошо үҙенсәлекле платформа эшләүҙән туҡтаясаҡ. Барыһы ла консенсусҡа нигеҙләнгән.

1999 йылда ойошма күбеһенсә иҡтисади хеҙмәттәшлек менән шөғөлләнеүсе төбәк халыҡ-ара ойошма статусы ала.

2004 йылдың апрелендә Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһына Сербия (Сербия һәм Черногория) ҡабул ителә, шунан һуң ағза-дәүләттәр һаны 12-гә етә^[2].

Сарала ҡатнашыусы илдәрҙә бәләкәй һәм урта бизнесты, шулай уҡ эшҡыуарлыҡты үҫтереү хеҙмәттәшлектең мөһим йүнәлештәренең береһе булып тора. Ошо маҡсатта 2012 йылда Конрад Аденауэр исемендәге фонд һәм ERENET ярҙамында уҡытыу программалары ойошторола^[3].

2017 йылдың ноябрендә Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы Парламент ассамблеяһының Генераль ассамблеяһы Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы ойошторолоуға 25 йыл тулыуға арналған декларацияны раҫлай^[4]. Декларация ҡабул итеү буйынса тауыш биреү барышында «БМО, ЕИХО, Европа Советының Парламент ассамблеяһы һәм Европа парламенты кеүек халыҡ-ара ойошмалар тарафынан законһыҙ рәүештә аннексацияланғандар сифатында танылған» ойошма дәүләттәренең территориаль бөтөнлөгөн тергеҙеүгә ҡағылышлы Украина төҙәтмәһе иҫәпкә алына^[5].

Составы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡатнашыусылар

Әзербайжан (Азербайджан Республикаһы)
Албания (Албания Республикаһы)
Әрмәнстан (Әрмәнстан Республикаһы) — 2016 йылдың 1 ғинуарынан рәйес
Болгария (Болгария Республикаһы)
Греция (Грек Республикаһы)
Грузия
Молдова (Молдова Республикаһы)
Рәсәй Федерацияһы (Рәсәй Федерацияһы)
Румыния
Сербия (Сербия Республикаһы)
Төркиә (Төрөк Республикаһы)
Украина

Тәҡдим ителгән таблицанан күренеүенсә, Ҡара диңгеҙгә сығыу мөмкинлеге булмаған илдәр ҙә ойошма эшендә ҡатнаша: Албания, Әрмәнстан, Әзербайжан, Греция, Молдавия һәм Сербия (Дунай коридоры менән тоташҡан). Кипр Республикаһының ғаризаһын Төркиә кире ҡаҡҡандан һуң, Греция Македония Республикаһының ғаризаһын кире ҡаға. Был ойошма эшендә ҡатнашыу һәм вето хоҡуғын файҙаланыу буйынса прецедент булдыра^[6].

Күҙәтеүселәр

Австрия (Австрия Республикаһы)
Беларусь (Беларусь Республикаһы)
Германия (Германия Федератив Республикаһы)
Мысыр (Мысыр Ғәрәп Республикаһы)
Израиль (Израиль дәүләте)
Италия (Италия Республикаһы)
Польша (Польша Республикаһы)
Словакия (Словакия Республикаһы)
АҠШ (Америка Ҡушма Штаттары)
Тунис (Тунис Республикаһы)
Франция (Француз Республикаһы)
Хорватия (Хорватия Республикаһы)
Чехия (Чех Республикаһы)

Партнёрҙар

Бөйөк Британия (Бөйөк Британия һәм Төньяҡ Ирландияның берләшкән короллеге)
Венгрия
Иордания (Иордан Хашимит короллеге)
Иран (Иран Ислам Республикаһы)
Кипр Республикаһы (Кипр Республикаһы)
Словения (Словения Республикаһы)
Черногория
Япония^[7]

Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһы банкы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡара диңгеҙ сауҙа-үҫеш банкы ойошманың финанс учреждениеһы булараҡ 1997 йылдың 24 ғинуарында ойошторола.[1]^[8]. Ул иҡтисади үҫеш һәм төбәк хеҙмәттәшлегенә, сауҙаға булышлыҡ итеү менән шөғөлләнә, финанс гарантиялары бирә, ағза илдәр өсөн шәхси, шулай уҡ дәүләт компанияларының проекттарына ярҙам итеү менән шөғөлләнә.

Филателияла[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһының 20 һәм 25 йыллығына Рәсәй Почтаһы почта конверттарын ә уның 25 йыллығына Сербия Почтаһы почта маркаһы сығара.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2004 йылдың апрелендә ойошма составына Сербия һәм Черногория индерелә, әммә бындай дәүләт 2006 йылда ғәмәлдән сыҡҡас, ойошмалағы урын Сербияға күсә.

2022 йылдың мартында Рәсәй Сит ил эштәре министрлығы Япония хөкүмәте ҡарарҙарына яуап иғлан итә. Рәсәй, Украиналағы хәл менән бәйле, Японияның Рәсәйгә ҡаршы бер яҡлы сикләүҙәр индереүенең асыҡтан-асыҡ дошмандарса характерын иҫәпкә алып, Ҡара диңгеҙ иҡтисади хеҙмәттәшлеге ойошмаһының сектор диалогы партнеры статусын оҙайтыуҙы сикләй.^[7]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Генсек ОЧЭС: нужно забыть о политике и заниматься экономикой | РИА Новости (билдәһеҙ). Дата обращения: 24 август 2016. Архивировано 18 сентябрь 2016 года.
↑ Permanent International Secretariat. About BSEC (билдәһеҙ). Black Sea Economic Cooperation (BSEC). — «With the accession of Serbia and Montenegro in April 2004, the Organization’s Member States increased to twelve.» Дата обращения: 29 май 2009. Архивировано 28 сентябрь 2007 года.
↑ Antal Szabó (ed.), Emerging entrepreneurship and the policy development in the BSEC after the economic crises, Konrad-Adenauer-Stiftung, Ankara 2012, ISBN 978-975-7968-99-3
↑ Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН 68/262
↑ Генассамблея Парламентской ассамблеи черноморского экономического сотрудничества приняла декларацию с украинской поправкой (билдәһеҙ). gordonua.com (29 ноябрь 2017). Дата обращения: 30 ноябрь 2017. Архивировано 29 ноябрь 2017 года.
↑ Kurt, Suleyman. (недоступная ссылка) Montenegro Denied BSEC Membership Because of Turkish-Greek Rift, Zaman (11 июнь 2006). 23 февраль 2008 тикшерелгән. «In retaliation to Turkey’s move to veto the application filed by the Greek Cypriot Administration, Greece opposed all BSEC membership applications in protest, including Montenegro’s.».(недоступная ссылка)
↑ ^7,0 ^7,1 МИД России. МИД заблокирует продление статуса Японии в качестве партнера в ОЧЭС.| РИА Новости (урыҫ) (21 март 2022). Дата обращения: 2022-3-22. Архивировано 22 март 2022 года.
↑ Архивированная копия (билдәһеҙ). Дата обращения: 1 июль 2016. Архивировано 13 август 2007 года.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сайт ОЧЭС 2006 йыл 10 ғинуар архивланған.
Парламентская ассамблея ОЧЭС 2017 йыл 1 июль архивланған.

[1] Генсек ОЧЭС: нужно забыть о политике и заниматься экономикой | РИА Новости (билдәһеҙ). Дата обращения: 24 август 2016. Архивировано 18 сентябрь 2016 года.

[joinSCG2-2] Permanent International Secretariat. About BSEC (билдәһеҙ). Black Sea Economic Cooperation (BSEC). — «With the accession of Serbia and Montenegro in April 2004, the Organization’s Member States increased to twelve.» Дата обращения: 29 май 2009. Архивировано 28 сентябрь 2007 года.

[3] Antal Szabó (ed.), Emerging entrepreneurship and the policy development in the BSEC after the economic crises, Konrad-Adenauer-Stiftung, Ankara 2012, ISBN 978-975-7968-99-3

[4] Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН 68/262

[5] Генассамблея Парламентской ассамблеи черноморского экономического сотрудничества приняла декларацию с украинской поправкой (билдәһеҙ). gordonua.com (29 ноябрь 2017). Дата обращения: 30 ноябрь 2017. Архивировано 29 ноябрь 2017 года.

[Zaman-6] Kurt, Suleyman. (недоступная ссылка) Montenegro Denied BSEC Membership Because of Turkish-Greek Rift, Zaman (11 июнь 2006). 23 февраль 2008 тикшерелгән. «In retaliation to Turkey’s move to veto the application filed by the Greek Cypriot Administration, Greece opposed all BSEC membership applications in protest, including Montenegro’s.».(недоступная ссылка)

[mid.rf-7] 7,0 ^7,1 МИД России. МИД заблокирует продление статуса Японии в качестве партнера в ОЧЭС.| РИА Новости (урыҫ) (21 март 2022). Дата обращения: 2022-3-22. Архивировано 22 март 2022 года.

[bstdb.gr-8] Архивированная копия (билдәһеҙ). Дата обращения: 1 июль 2016. Архивировано 13 август 2007 года.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]