Ҡаҙағстан Һәм Европа союзы
| Ҡаҙағстан Һәм Европа союзы | |
| Ҡатнашыусылар | Ҡаҙағстан һәм Европа Берләшмәһе |
|---|---|
 | |
Ҡаҙағстан менән Европа берлеге араһындағы мөнәсәбәттәр ― Ҡаҙағстан Республикаһының Европа берлеге менән дөйөм тышҡы сәйәсәт һәм сауҙа мөнәсәбәттәре мәсьәләләре буйынса халыҡ-ара мөнәсәбәттәр.
Партнерлыҡ һәм хеҙмәттәшлек тураһында килешеү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ике яҡлы мөнәсәбәттәр 1994 йылда төҙөлгән партнерлыҡ һәм хеҙмәттәшлек тураһында килешеү менән көйләнә[1]. Ҡаҙағстандың Европа союзы һәм уның ағзаһы булған дәүләттәр менән партнерлығын һәм хеҙмәттәшлеген киңәйтеү ил парламентында 2016 йылдың мартында ратификациялана[2]. Ҡаҙағстан шулай уҡ Европа берлегенең Урта Азияла Яңы партнерлыҡ программаһына инә[3].
Хеҙмәттәшлек буйынса Совет[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡаҙағстан менән Евросоюздың хеҙмәттәшлек Советы йыл һайын йыйыла һәм ике яҡлы партнерлыҡ һәм хеҙмәттәшлек тураһында килешеү үткәреү органы булып тора[4]. Был Совет һәм Ҡаҙағстан вәкилдәре үҙ-ара ҡыҙыҡһыныу тыуҙырған күп мәсьәләләрҙе: сәйәси, суд һәм иҡтисади реформалар, хоҡуҡ өҫтөнлөгө принцибы, сауҙа һәм иҡтисади бәйләнештәрҙе үҫтереү, төбәктә тотороҡлолоҡто һаҡлауҙы тикшерә[5].
2016 йылдың 4 октябрендә үткән 15-се сессия барышында Совет киңәйтелгән партнерлыҡ һәм хеҙмәттәшлек тураһында килешеүҙе хуплай[6].
Сауҙа[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2002 йылдан Европа берлеге Ҡаҙағстандың эре сауҙа партнеры булып тора һәм илгә экспорт 40 процентҡа етә. Тәү сиратта, был экспорттың 80 процентын нефть һәм газ менән тәьмин итеү алып тора. Дөйөм алғанда, шул йыл эсендә Ҡаҙағстандан Европа берләшмәһенә тауарҙар импорты 13,35 миллиард евро һәм 1,52 миллиард евролыҡ хеҙмәттәр тәшкил итә. Евросоюз Ҡаҙағстанға 6,04 млрд евролыҡ тауар экспортлай һәм 1,92 млрд евролыҡ хеҙмәт күрһәтә. 2006 йылда Ҡаҙағстанға һалынған 7,3 миллиард долларлыҡ тура сит ил инвестицияларының яртыһы Европа берлеге илдәренән килә. Европа берләшмәһенә эре энергия менән тәьмин итеүсе булараҡ, Европа берлеге Ҡаҙағстандың Бөтә донъя сауҙа ойошмаһына инеүен хуплай.
Ҡаҙағстан Европа берләшмәһенә башлыса энергия сығанағы ә Европа берлеге машиналар, транспорт ҡорамалдары, шулай уҡ химия сәнәғәте продукцияһы экспортлай[7].
Хеҙмәттәшлек[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡаҙағстан менән партнерлыҡ һәм хеҙмәттәшлек тураһында килешеү (СПС) ЕС менән Ҡаҙағстандың ике яҡлы мөнәсәбәттәре өсөн хоҡуҡи нигеҙ булып тора, 1999 йылда көсөнә инә. 2006 йылдың ноябрендә Европа берлеге менән Ҡаҙағстандың энергетика хеҙмәттәшлеге тураһында меморандумға ҡул ҡуйыла, ул хеҙмәттәшлекте көсәйтеү өсөн нигеҙ булдыра. Ҡаҙағстан иҡтисади һәм сәйәси интеграцияның көсәйеүен илде модернизациялау һәм үҫтереү гарантияһы тип таный[8].
Йәшел иҡтисад[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡаҙағстандың элекке президенты Нурсолтан Назарбаев инициативаһы буйынса «Йәшел» иҡтисадҡа күсеү концепцияһы 2013 йылдың 30 майында эшләнә һәм ҡул ҡуйыла[9]. 2015 йылда Европа Союзы һәм Ҡаҙағстан Ҡаҙағстандың йәшел иҡтисад моделенә күсеүенә ярҙам итеү буйынса проект башлай. Концепцияны тормошҡа ашырыу өс этапта тормошҡа ашырыласаҡ:
- 2013—2020 йылдар — ресурстарҙы файҙаланыуҙы оптималләштереү һәм тәбиғәтте һаҡлау эшмәкәрлегенең һөҙөмтәлелеген арттырыу, шулай уҡ йәшел инфраструктура булдырыу;
- 2020—2030 — йылдар тәбиғәт ресурстарын рациональ файҙаланыу, юғары технологиялар нигеҙендә яңыртылыусы энергетиканы индереү;
- 2030—2050 йылдар — милли иҡтисадтың «өсөнсө сәнәғәт революцияһы» принциптарына күсеүе, уның нигеҙенә тәбиғәт ресурстарын тергеҙелгән осраҡта ҡулланыу һалына.
Проект Европа берлеге тарафынан финанслана һәм БМО-ның Үҫеш программаһы тарафынан тормошҡа ашырыла. 2018 йылдың 31 октябрендә «Ҡаҙағстанға йәшел иҡтисад моделенә күсеүгә булышлыҡ итеү» проектының йомғаҡлау конференцияһы, шулай уҡ «Ҡаҙағстан Республикаһының „һалҡын“ төбәге — Астана ҡалаһы шарттарында юғары технологиялы теплица төҙөү» пилот проектын асыу тантанаһы үтә[10].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ EU-Kazakhstan relations - Factsheet. europa.eu. European Union. Дата обращения: 23 февраль 2016. Архивировано 28 декабрь 2015 года.
- ↑ Kazakh parliament ratifies accord on broadening partnership with EU. 30 март 2017 тикшерелгән.
- ↑ EU - Kazakhstan. European Council Newsroom. Архивировано из оригинала 12 апрель 2016 года.
- ↑ Kazakhstan's Deepening Ties with Europe. CACI Analyst. Дата обращения: 30 март 2017. Архивировано 27 ноябрь 2014 года.
- ↑ EU-Kazakhstan: first Cooperation Council since signature of the enhanced partnership and cooperation agreement. European Council. Дата обращения: 30 март 2017. Архивировано 5 октябрь 2016 года. 2016 йыл 5 октябрь архивланған.
- ↑ EU-Kazakhstan: first Cooperation Council since signature of the enhanced partnership and cooperation agreement. www.consilium.europa.eu. Дата обращения: 30 март 2017. Архивировано 5 октябрь 2016 года.
- ↑ EU-Kazakhstan bilateral trade and economic relations. European Commission. Дата обращения: 30 март 2017. Архивировано 4 май 2013 года.
- ↑ Kazakh president discusses co-operation expansion with Commission. 30 март 2017 тикшерелгән.
- ↑ Что такое «зеленая» экономика? greenkaz.org. Дата обращения: 21 ғинуар 2019. Архивировано 21 ғинуар 2019 года. 2019 йыл 21 ғинуар архивланған.
- ↑ Евросоюз и ООН поддерживают переход Казахстана к модели зеленой экономики - Европейская Комиссия. EEAS. Дата обращения: 21 ғинуар 2019. Архивировано 10 ғинуар 2019 года.