Ҡорманай (Ауырғазы районы)

Ҡорманай
	Ауыл
	Ҡорманай; рус. Курманаево
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башкортостан
Муниципаль район	Ауырғазы
Ауыл советы	Өршәк
Координаталар	54°08′12″ с. ш. 55°38′19″ в. д.HGЯO
Ауыл с	2005
Халҡы	↗306 кеше (2010)
Милли состав	татарҙар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453477
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	80 205 861 002
Код ОКТМО	80 605 461 106
	Ҡорманай

Ҡорманай (рус. Курманаево) — Башҡортостандың Ауырғазы районындағы ауыл. Өршәк ауыл Советы состпвына инә. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 306 кеше^[2]. Почта индексы — 453477, ОКАТО коды — 80205861002.

Географик урыны

Ауырғазы йылғаһы буйында урынлашҡан.

Район үҙәгенә тиклем (Талбазы): 23 км
Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Иҫке Әпсәләм): 5 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Дәүләкән): 50 км^[3]

Тарихы

Өфө өйәҙе Мөҡмин ауылы мишәрҙәре Ҡорманай Ғәзиев етәкселегендә 1757 йылда Ауырғазы йылғаһы буйына, быға тиклем башҡорт ауылы Бүрҙәк булған ергә төпләнеү маҡсатында, Нуғай даруғаһы Өршәк-Мең улусы Мерәҫ ауылы (хәҙер — Дәүләкән районы Иҫке Мерәҫ ауылы) башҡорттары менән 20 йылға керҙәшлек килешеүе төҙөй^[4]. Өс йылдан һуң Өфө провинция канцелярияһынан ҡуртымға алынған биләмәләр менән файҙаланыуға хоҡуҡтарын раҫлау тураһында указ алалар. 30 йылдан һуң, мишәрҙәр был ерҙәрҙе һатып алған һәм биләмәгә хужа булып та ҡуйған^[5]

Яңы ауыл Ҡорманай тип атала.

1816 йылда ауылда — 444, 18 йылдан һуң 634 мишәр йәшәй. XIX быуат башында ревизия материалдары буйынса Ҡорманай Ғәзиевтың улдары билдәле. Был Әшрәф (1774 йылғы), Ҡалҡаман (1782 йылғы) һәм Әсфәндиәр (1793 йылғы). Ошо уҡ ауылда мишәр кенәздәре Богдановтар төпләнә^[6].

1795 йылда 100 йортта — 367 кеше, 1865 йылда 144 йортта 1120 кеше йәшәгән. Игенселек, малсылыҡ, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. 2 мәсет, 2 училище, 3 һыу тирмәне булған. 1906 йылда 2 мәсет, тимерлек, бакалея кибете, мөгәзәй теркәлгән, улус идараһы урынлашҡан^[7].

«Ауыл» статусын Башҡортостан Республикаһының «тораҡ пункттарының барлыҡҡа килеүе, берлешеүе, бөтөрөлөүе һәм статусы уҙгәреүе, административ уҙәктәр күсереү менән бәйле рәүештә Башҡортостан Республикаһының административ-территориаль ҡоролошона уҙгәрештәр индереү тураһында» 2005 йылдың 20 июлендеге 211-з һанлы Законына ярашлы рәүештә алды,

6.торама тибын ауыл тип билдәләп, түбәндәге тораҡ пункттарҙың статусын үҙгәртергә:

5) Ауырғазы районында:…

э) Өршәк ауыл Советының Ҡорманай ауылын

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	306	151	155	49,3	50,7

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — татарҙар (96 %)^[8].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

Гоголь урамы (рус. улица Гоголя)
Ибраһимов урамы (рус. улица Ибрагимова)
Ҡорманай баҡсалары урамы (рус. улица Курманаевские огороды)
Ленин урамы (рус. улица Ленина)
Тирмән урамы (рус. Мельничная улица)
Тыныслыҡ урамы (рус. улица Мира)
Таулы урамы (рус. Нагорная улица)
Баҫыу урамы (рус. Полевая улица)
Пушкин урамы (рус. улица Пушкина)
Йылға урамы (рус. Речная улица)
Баҡса урамы (рус. Садовая улица)
Туҡаев урамы (рус. улица Тукаева)
Фрунзе урамы (рус. улица Фрунзе)
Мәктәп урамы (рус. Школьная улица)^[9].

Ревизия материалдарында

1850 йылда^[10] Ҡорманай ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

Билдәле шәхестәре

Алпаров Ғибат Хәбибулла улы (14 ноябрь 1888 йыл—31 июль 1936 йыл) — төркиәтсе-ғалим, профессор, татар теле грамматикаһына, ҡазаҡ һәм төркмән телдәре орфографияһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе^[11].
Фәтҡуллин Фәрит Миңнула улы (27 сентябрь 1949 йыл) — журналист. 1975 йылдан «Кызыл таң» гәзите хеҙмәткәре. 1975 йылдан СССР Журналистар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының (1998) һәм Татарстан Республикаһының (2014) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге (2000), Ауырғазы районының Ғәлимйән Ибраһимов исемендәге (1996) премиялар һәм Башҡортостан Республикаһының «Мәжит Ғафури — XXI быуат» мәҙәниәт фонды төбәк йәмәғәт ойошмаһының Мәжит Ғафури исемендәге (2008) премияһы лауреаты^[12].
Иҙрис Ғәзиев (21 апрель 1960 йыл) — йырсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Сәнғәт фәндәре кандидаты (2009), профессор (2013). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған (1999), Башҡортостан Республикаһының (1993) һәм Татарстан Республикаһының (2002) халыҡ артисы. Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы (1998) һәм Башҡортостан комсомолының Ғәлимов Сәләм исемендәге премияһы (1990) лауреаты.
Ғәзиев Ислам Гәрәй улы (30 сентябрь 1929 йыл) — Социалистик Хеҙмәт Геройы (1975). СССР-ҙың газ сәнәғәте отличнигы (1974). 1949— 89 йылдарҙа «Востокнефтепроводстрой» тресының экскаватор машинисы. Ике тапҡыр Ленин (1971, 1975), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1969) ордендары менән бүләкләнгән. Хеҙмәт ветераны.

Тәбиғәт ҡомартҡыһы

Ҡорманай мәмерйәһе. 1770 йылда бында ошо ауыл янында урынлашҡан мәмерйәнең тасуирламаһын ҡалдырған рус академигы Иван Лепёхин була.

Тарихи ҡомартҡылар

Мосолман мәғрифәтсеһе һәм дауалаусыһы Йәғәфәр ишан ҡәбере^[13]

Видеояҙмаларҙа

YouTube сайтында Видео В Курманаеве берёзы зашумят

Иҫкәрмәләр

↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Ҡорманай (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Ҡорманай (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Гвоздикова И. М. Новые документы об аресте Салавата Юлаева. // История СССР. 1978. № 5. С. 141—145; МИБ. Т. 4. Ч. 2. С. 17-18
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 54. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Ҡорманай (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
↑ Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 3 по Республике Башкортостан
↑ ревизия материалдары(недоступная ссылка)
↑ Башкортстанда Гыйбадулла Алпаровны искә алалар — «Татаринформ» мәғлүмәт агентлығы, 2009, 18 март(недоступная ссылка) (тат.)
↑ Башҡорт энциклопедияһы — Фәтҡуллин Фәрит Миңнула улы 2016 йыл 22 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 12 сентябрь 2019)
↑ Аургазинский район 2022 йыл 26 июнь архивланған.

Әҙәбиәт

Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2019)
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2019)

Һылтанмалар

Ҡорманай (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 54. — ISBN 978-5-295-04683-4.
ревизия материалдары(недоступная ссылка)
Курманаево на портале «Генеалогия и Архивы» (рус.) (Тикшерелеү көнө: 13 сентябрь 2019)
YouTube сайтында Видео В Курманаеве берёзы зашумят

	Портал «Башҡортостан ауылдары»
	Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала
	Проект «Башҡортостан ауылдары»

[2010F-1] Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.

[2] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[3] Ҡорманай (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[4] Ҡорманай (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[5] Гвоздикова И. М. Новые документы об аресте Салавата Юлаева. // История СССР. 1978. № 5. С. 141—145; МИБ. Т. 4. Ч. 2. С. 17-18

[6] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 54. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[7] Ҡорманай (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[справочник-8] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)

[9] Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 3 по Республике Башкортостан

[10] ревизия материалдары(недоступная ссылка)

[11] Башкортстанда Гыйбадулла Алпаровны искә алалар — «Татаринформ» мәғлүмәт агентлығы, 2009, 18 март(недоступная ссылка) (тат.)

[12] Башҡорт энциклопедияһы — Фәтҡуллин Фәрит Миңнула улы 2016 йыл 22 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 12 сентябрь 2019)

[13] Аургазинский район 2022 йыл 26 июнь архивланған.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]