Ҡыҙылъяр (Нуриман районы)
| Ҡыҙылъяр | |
| Ҡыҙылъяр | |
| Рәсми атамаһы | Ҡыҙылъяр |
|---|---|
| Рәсми тел | башҡортса һәм урыҫ теле |
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
| Административ үҙәге | Ҡыҙылъяр ауыл советы[2] һәм Нуриман районы |
| Административ-территориаль берәмек | Ҡыҙылъяр ауыл советы |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+05:00[d] |
| Халыҡ һаны | 4280 кеше (2010) |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 130 ± 10 метр |
| Почта индексы | 452440 |
| Иң тәүге яҙма ваҡыты | 1731 |
| Урындағы телефон коды | 34776 |
 | |
Ҡыҙылъяр (рус. Красная Горка) — Башҡортостан Республикаһының Нуриман районындағы ауыл; Райондың һәм Ҡыҙылъяр ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны — 4280 кеше булған[3]. коды — 80245815001.
Халыҡ һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | 3913 | 1877 | 2036 | 48,0 | 52,0 |
| 1959 йыл 15 ғинуар | 3548 | 1595 | 1953 | 45,0 | 55,0 |
| 1970 йыл 15 ғинуар | 3451 | 1520 | 1931 | 44,0 | 56,0 |
| 1979 йыл 17 ғинуар | 3869 | 1955 | 1914 | 50,5 | 49,5 |
| 1989 йыл 12 ғинуар | 3619 | 1702 | 1917 | 47,0 | 53,0 |
| 2002 йыл 9 октябрь | 4071 | 1934 | 2137 | 47,5 | 52,5 |
| 2010 йыл 14 октябрь | 4280 | 1984 | 2296 | 46,4 | 53,6 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Географияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡариҙел йылғаһының һул ярында урынлашҡан.
- Өфөгә тиклем алыҫлығы — 86 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһына (Иглин) тиклем — 52 км.
Социаль-мәҙәни өлкә
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡыҙылъяр урта мәктәбе, музыка мәктәбе, балалар баҡсаһы, балалар һәм үҫмерҙәр спорт мәктәбе, үҙәк район дауаханаһы, китапхана, балалар китапханаһы, тарих‑тыуған яҡты өйрәнеү музейы, мәҙәниәт йорто бар, мәҙәниәт йортонда өс үҙешмәкәр сәнғәт халыҡ коллективы эшләй. Ауылда ике мәсет бар.
Радио, матбуғат
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 103,2 МГц Авторадио (Әшә);
- 100,5 МГц Спутник FM (Ҡыҙыл Шишмә);
- 106,3 МГц «Юлдаш» радиоһы (Ҡыҙыл Шишмә).
Билдәле шәхестәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ғәлин Фәнүр Зөфәр улы (1.11.1947), ғалим-химик, химия фәндәре докторы (1993), профессор (1999), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1999), Башҡортостан Республикаһы Фәндәр Академияһының мөхбир ағзаһы (2012) .
- Мифтахов Сәғит Мифтах улы (1907—1942), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған яҙыусы, драматург.
- Носратуллин Вил Ҡасим улы (19.08.1946), СССР һәм Рәсәй иҡтисадсыһы, иҡтисад фәндәре докторы, профессор.
- Сәлимгәрәева Ирина Мөхәмәт ҡыҙы (15.1936—8.06.2008), ғалим-инженер-технолог. 1962 йылдан СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалының Химия институты хеҙмәткәре, 1974 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр; 1986–1991 йылдарҙа Бөтә Союз нефтте һәм нефть продукттарын йыйыу, әҙерләү һәм күсереү ғилми-тикшеренеү институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр. Химия фәндәре докторы (1985)[4].
- Һәүбәнова Рәхимә Ғилметдин ҡыҙы (9.11.1914—16.07.2002), театр актёры. 1933—1978 йылдарҙа хәҙерге Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры артисы, 1978—1989 йылдарҙа — реквизиторы. 1946 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1970)[5].
- Шәйхетдинов Ғимай Фәсхетдин улы (21.06.1913—6.09.1952) Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, гвардия уҡсылар дивизияһының гвардия артиллерия полкының батарея командиры, гвардия өлкән лейтенанты. Башҡорт АССР-ының 2-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Советтар Союзы Геройы (1944).
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ ОКТМО (урыҫ)
- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Сәлимгәрәева Ирина Мөхәмәт ҡыҙы 2021 йыл 14 ғинуар архивланған. (Тикшерелеү көнө: 12 ғинуар 2021)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Һәүбәнова Рәхимә Ғилметдин ҡыҙы 2019 йыл 3 ноябрь архивланған. (Тикшерелеү көнө: 3 ноябрь 2019)
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ҡыҙылъяр (Нуриман районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Башҡортостан Республикаһы Нуриман районы ауылдары | |||
|---|---|---|---|
.svg) | Район үҙәге: Ҡыҙылъяр ауылы |  | |
