Әй, гүзәл Ҡырым

Әй, гүзәл Ҡырым (ҡырымтат. «Ey, güzel Qırım», «Эй, гузель Къырым») — ҡырым татар халыҡ йыры.

Уның көйө Ҡырым татарҙары араһында киң таралған һәм йыш ҡына ҡырым-татар концерттарында яңғырай^[1]

Тарихы

Йыр тексы һөргөндәге моң-һағышлы тормош һәм юғалтылған тыуған ил тураһында бәйән итә. Йырҙың килеп сығышы асыҡ түгел, мәгәр ул ҡырым татарҙарын депортациялағандан һуң, аноним рәүештә яҙылған тип һанала. Шулай уҡ йыр башта ҡырым татарҙары Фатима Хәлилова һәм Шөкри Османов тарафынан (депортациянан һуң Андижанда йәшәгәндәр) 1968 йылда Алуштаға сәфәр ваҡытында яҙған өс куплеттан торған, артабан ҡырым татарҙары йәшәгән бөтә Үзбәкстан буйлап тарала башлаған, тигән раҫлауҙар бар^[2]

Йырҙың бер өлөшө Жамаланың «1944» тигән йырына индерелгән, ул шуны Украина вәкиле булып башҡарып, Евровидении 2016-ла еңеү яулай^[3].

Йыр һүҙҙәре

Оригиналь вариант

Латиница

Кириллица

Aluştadan esken yeller

Yüzüme urdı.

Balalıqtan ösken yerler

Közüme tüşti.

Men bu yerde yaşalmadım,

Yaşlığıma toyalmadım,

Vatanıma asret oldım,

Ey, güzel Qırım.

Bağçalarnıñ meyvaları,

Bal ile şerbet.

Suvlarıñnı içe-içe,

Toyalmadım men.

Bala-çağa Vatanım dep,

Közyaşın töke,

Qartlarımız elin cayıp,

Dualar ete

Алуштадан эскен еллер

Юзюме урды.

Балалыкътан оськен ерлер

Козюме тюшти.

Мен бу ерде яшылмадым,

Яшлыгъыма тоялмадым,

Ватаныма асрет олдым,

Эй, гузель Къырым.

Багъчаларнынъ мейвалары

Бал иле шербет

Сувларынъны иче-иче

Тоялмадым мен.

Бала-чагъа Ватаным деп,

Козъяшын тёке,

Къартларымыз элин джайып

Дуалар эте.

Урыҫ һәм башҡорт телдәренә тәржемә

Перевод на русский (З. Джемилова)^[4]

Башҡортса

Ветра дующие из Алушты

Почувствовал на своём лице

Родные места детства

Предстали перед глазами

На родной земле я не жил

Молодым я вдоволь не был

я по Родине тосковал,

О, прекрасный Крым!

Здесь растут сады и фрукты,

Здесь шербет и мёд,

Не напьюсь водою чистой,

Что в Крыму течёт

Не жила в родных местах я,

Радость юности не знала,

Я по Родине скучала,

О, прекрасный Крым!

Скажут «Родина» — детишки

Сразу слёзы льют,

Старики простерши руки

Всё молитвы шлют…

На родной земле я не жил,

Молодым я вдоволь не был,

Я по Родине тоскую,

Мой прекрасный Крым!

Не жила в родных местах я,

Радость юности не знала,

Я по Родине скучала,

Мой прекрасный Крым!

Алуштанан иҫкән елдәр

Йөҙөмә өрҙө

Балалыҡта үҫкән ерҙәр

Күҙемә төштө.

Мин был ерҙә йәш(әй)алманым,

Йәшлегемдә туялманым,

Ватаныма хәсрәт алдым,

Әй, гүзәл Ҡырым.

Баҡсаларҙың емештәре

Бал менән шәрбәт

Һыуҙарыңды эсә-эсә

Туялманым мин.

Мин был ерҙә йәш(әй)алманым,

Йәшлегемдә тоялманым,

Ватаныма хәсрәт алдым,

Әй, гүзәл Ҡырым.

Бала-саға Ватаным тип,

Күҙ йәшен түгә,

Ҡарттарыбыҙ ҡулын йәйеп

Доғалар итә.

Мин был ерҙә йәш(әй)алманым,

Йәшлегемдә туялманым,

Ватаныма хәсрәт алдым,

Әй, гүзәл Ҡырым.

Мин был ерҙә йәшәмәнем,

Шатлыҡтарын тоялманым,

Ватаныма һағыш алдым,

Әй, гүзәл Ҡырым.

Иҫкәрмәләр

↑ Известные крымскотатарские исполнители приняли участие в съемках клипа на песню «Эй, гузель Къырым» (ВИДЕО) (урыҫ). atr.ua. Дата обращения: 11 июнь 2019.
↑ «Мои последние каникулы…» 40-летию песни «Эй гузель Къырым» посвящается 2018 йыл 21 май архивланған.. Crimean News Agency. 15 March 2008
↑ Eurovision Song Contest : Ukraine 2016 : Jamala, 1944 : ESC-History (билдәһеҙ). 2019 йыл 21 июнь архивланған.
↑ [stihi.ru/2017/02/02/1287 Мой прекрасный Крым; перевод крымско-татарской песни]

Һылтанмалар

YouTube сайтында Güzel Qırım (Гузель Къырым) by Qaradeniz production

[1] Известные крымскотатарские исполнители приняли участие в съемках клипа на песню «Эй, гузель Къырым» (ВИДЕО) (урыҫ). atr.ua. Дата обращения: 11 июнь 2019.

[2] «Мои последние каникулы…» 40-летию песни «Эй гузель Къырым» посвящается 2018 йыл 21 май архивланған.. Crimean News Agency. 15 March 2008

[3] Eurovision Song Contest : Ukraine 2016 : Jamala, 1944 : ESC-History (билдәһеҙ). 2019 йыл 21 июнь архивланған.

[4] [stihi.ru/2017/02/02/1287 Мой прекрасный Крым; перевод крымско-татарской песни]

[1]

[2]

[3]

[4]