26 сентябрь
| 26 сентябрь | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 26 сентябрь Викимилектә | |
26 сентябрь — григориан стиле буйынса йылдың 269-сы көнө (кәбисә йылында 270-се). Йыл аҙағына тиклем 96 көн ҡала.
| ← сентябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
| 2023 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
БМО: Ядро ҡоралын тулыһынса юҡ итеү өсөн көрәш көнө.
Ер: Һаңғырауҙар көнө.
- Тирә-яҡ мөхит сәләмәтлеге көнө.
- Бөтә донъя йылғалар көнө (сентябрҙең һуңғы йәкшәмбеһе).
Европа Берләшмәһе: Европа телдәре көнө.
Милли
Йемен: Революция көнө.
Яңы Зеландия: Дәүләт көнө.
Ҡаҙағстан: Хеҙмәт көнө.
Эквадор: Дәүләт флагы көнө.
Һөнәри
Беларусь: Машина эшләүселәр көнө (сентябрҙең дүртенсе йәкшәмбеһе).
Рәсәй Федерацияһы: Машина эшләүселәр көнө (сентябрҙең һуңғы йәкшәмбеһе).
Украина: Машина эшләүселәр көнө.
Төбәк байрамдары
- Яҡут (Саха) Республикаһы: Эшҡыуарҙар көнө.
Тарихи ваҡиғалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1789: АҠШ-та дәүләт секретары вазифаһы индерелә, беренсе булып уға Томас Джефферсон тәғәйенләнә.
- 1887: Эмиль Берлинер беренсе граммофон эшләй.
- 1931: Баҡалы район гәзитенең тәүге һаны донъя күрә.
Был көндө тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Рәжетдинов Урал Зәғәфуран улы (1935—2016), нефтсе, хужалыҡ эшмәкәре. 1986—1999 йылдарҙа «Өфөнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы начальнигы. Рәсәй Федерацияһы нефть һәм газ сәнәғәтенең атҡаҙанған хеҙмәткәре, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған нефтсеһе, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рационализаторы. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Салауат районы Таймый ауылынан.
- Эткина Эсфирь Исааковна (1950), ғалим-педиатр, 1979 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты һәм Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1992 йылдан балалар ауырыуҙары кафедраһы мөдире. Медицина фәндәре докторы (1993), профессор (1995). Башҡортостан Рспубликаһының атҡаҙанған табибы (2007). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Веремеенко Сергей Алексеевич (1955), ғалим-инженер-механик, йәмәғәтсе. Техник фәндәр докторы (1994). 1978 йылдан Өфө нефть институты уҡытыусыһы, 1984 йылдан лаборатория мөдире. 1987 йылдан Бөтә Союз магистраль торба үткәргестәр төҙөү ғилми-тикшеренеү институтының Төмән филиалы директоры, 1989 йылдан Көнбайыш Себер инженерлыҡ үҙәгенең (Сорғот ҡалаһы) баш инженеры—директор урынбаҫары. 1991 йылдан Төньяҡ сауҙа банкыһы филиалы директоры, 1992 йылдан Халыҡ-ара сәнәғәт банкыһы идарасыһы, 2003 йылдан Халыҡ-ара инвестицион проекттар һәм төҙөлөш иҡтисады институты директоры, 2004 йылдан — Халыҡ-ара сәнәғәт концерны, Бөтә Рәсәй еңел иретмәләр институты, «Сапфир» ғилми-производство предприятиеһының директорҙар советы рәйесе (бөтәһе лә Мәскәү). 2003 йылдан Төбәктәр үҫешенә булышлыҡ итеү фонды, 2005—2009 йылдарҙа Рәсәйҙең Хәҙерге бишбәйге федерацияһы президенты, 2004 йылдан Рәсәй инженерлыҡ академияһы вице-президенты. 5-се саҡырылыш Закондар сығарыу йыйылышы депутаты. Ленин комсомолы премияһы лауреаты (1987). Сығышы менән Переславль-Залесский ҡалаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Борис Самородов (1931—13.02.2016), спортсы. 1961—1975 йылдарҙа мотоспорт буйынса СССР йыйылма командаһы ағзаһы. Боҙҙағы мотоуҙыштар буйынса шәхси ярыштарҙа донъя (1967), Европа (1965), СССР (1959, ике тапҡыр 1961, 1962; 1963, 1967), РСФСР (1959, 1961—1965) чемпионы. СССР‑ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1965). Башҡортостан Республикаһының күренекле спортсыһы (2002) һәм Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры (2004).
- Васильев Владимир Иванович (1946), юғары мәктәп ветераны, ғалим-электрон техника инженеры. 1970 йылдан Өфө авиация институты һәм Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусыһы, 1995 йылдан — иҫәпләү техникаһы һәм мәғлүмәтте һаҡлау кафедраһы мөдире. Техник фәндәр докторы (1990), профессор (1992). Рәсәй Федерацияһының (2003) һәм Башҡортостан Республикаһының (1997) атҡаҙанған фән эшмәкәре. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының Р. Р. Мәүлитов исемендәге премия лауреаты (2005). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Антошкин Виктор Николаевич (1956), ғалим-социолог. 1991 йылдан Башҡорт дәүләт педагогия институты һәм М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты уҡытыусыһы. Социология фәндәре докторы (2005), профессор (2011).
- Ханнанов Вәсил Мирғәзийән улы (1956), рәссам. 1990 йылдан СССР Рәссамдар союзы һәм «Сыңғыҙхан» ижад берекмәһе ағзаһы, 1992 йылдан - берекмә етәксеһе. Рәсәй Федерацияһының (2017) һәм Башҡортостан Республикаһының (1999) атҡаҙанған рәссамы. Сығышы менән Октябрьский ҡалаһынан.
- Илдар Абдразаҡов (1976), опера йырсыһы (бас). 1994 йылдан Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры, 2000 йылдан — Санкт-Петербургтың Мариин театры солисы. Рәсәйҙең атҡаҙанған (2021), Башҡортостан Республикаһының (2011) һәм Татарстандың (2013) халыҡ артисы. Башҡортостандың Халыҡтар дуҫлығы (2014) һәм Салауат Юлаев (2018) ордендары кавалеры.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Савельев Александр Сергеевич (1932—12.06.2021), Башҡортостанда йәшәп ижад иткән сыуаш шағиры, яҙыусы, тәржемәсе. 1994 йылдан Рәсәй Яҙыусылар союзы ағзаһы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районы Юламан ауылынан.
- Бикмәтов Мират Әхмәтшәриф улы (1937), мәғариф, партия һәм совет органдары хеҙмәткәре, үҙешмәкәр сәнғәттә ҡатнашыусы, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1961 йылдан Әбйәлил районы Күсем һигеҙ йыллыҡ мәктәбе уҡытыусыһы; 1966 йылдан КПСС район комитетының агитация һәм пропаганда бүлеге мөдире, 1969 йылдан — секретары, 1988 йылдан — инструкторы; 1991 йылдан — район Советы башҡарма комитеты инструкторы, бүлек мөдире. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1986) һәм Юғары Советы Президиумының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (1981). Халыҡтар Дуҫлығы (1986), ике «Почёт Билдәһе» ордены (1971, 1973) кавалеры. Бөтә Рәсәй (1973) һәм Бөтә Союз (1985) үҙешмәкәр сәнғәт конкурстары лауреаты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Учалы районы Учалы ауылынан.
- Васильев Александр Иванович (1952), педагог. 1978 йылдан Салауат ҡала мәктәптәре директоры, 1988 йылдан ҡала мәғариф идаралығы начальнигы урынбаҫары, 2007 йылдан 16-сы, 2009 йылдан — 15-се мәктәп директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (1993), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1986). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Йосопова Миңлебикә Әкрәм ҡыҙы (1952), малсы. 1970—2007 йылдарҙа Баймаҡ районы «Сибай» совхозы һауынсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2008). Сығышы менән ошо райондың Баймырҙа ауылынан.
- Илембәтов Азамат Фәттәх улы (1972), ғалим-инженер, хужалыҡ, муниципаль һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре. 2004—2005 йылдарҙа Бүребай тау-байыҡтырыу комбинатының генераль директоры; 2006—2008 йылдарҙа Хәйбулла район хакимиәте башлығы. 2011 йылдың ғинуарынан Башҡортостан Республикаһы Президенты Хакимиәте етәксеһе урынбаҫары, апрелдән — Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте Премьер-министрының беренсе урынбаҫары, майҙан — Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте Премьер-министры. Техник фәндәр кандидаты (2002).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Кирәев Арыҫланбәк Иҙиәт улы (1908—14.06.1952), ауыл хужалығы алдынғыһы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1934—1952 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Шишмә районының Ленин исемендәге колхозы комбайнсыһы. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1951). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Шишмә районының Түбәнге Тирмә ауылынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Попова Надежда Александровна (1944), спортсы, юғары категориялы тренер. 1993 йылдан Байдарка һәм каноэла ишеү буйынса олимпия резервы спорт мәктәбенең өлкән тренер‑уҡытыусыһы, 1998 йылдан — директоры, 2009 йылдан — тренер‑уҡытыусыһы. Байдарка һәм каноэла ишеү буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2000) һәм СССР‑ҙың спорт мастеры (1968). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (1995). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Вәлиев Руслан Зөфәр улы (1949), ғалим-физик, 1996—2004 йылдарҙа Өфө дәүләт авиация техник университетының кафедра мөдире. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1991), физика-математика фәндәре докторы (1984), профессор (1987). Рәсәй Федерацияһының (2003) һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1997). Башҡортостан Республикаһының Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы (2015), Башҡортостан комсомолы премияһы (1977), Германияның Гумбольдт исемендәге фонд премияһының ике тапҡыр лауреаты (2001, 2007).
- Хәйерова Людмила Олеговна (1949), хеҙмәт ветераны. 1970–2011 йылдарҙа Башҡортостан «Китап» нәшриәтенең әйҙәүсе мөхәррире, ижтимағи-сәйәси әҙәбиәт редакцияһының етәксе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2000).
- Мөхәсимова Рәлинә Риф ҡыҙы (1964), мәҙәниәт хеҙмәткәре. 1984 йылдан Краснокама районы Яңы Ҡайынлыҡ ауыл мәҙәниәт йорто директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2007). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Борай районы Бигәнәй ауылынан.
- Йосопов Марсель Жәлил улы (1984), Рәсәй спортсыһы, көрәшсе, йәмәғәтсе. Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы башҡарма комитеты ағзаһы. Көрәш буйынса ике тапҡыр Европа, күп тапҡырҙар Рәсәй һәм Башҡортостан чемпионы. Рәсәй Федерацияһының спорт мастеры.
Дөйөм исемлек[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1849: Иван Павлов, Рәсәй империяһы физиологы, Нобель премияһы лауреаты (1904).
- 1885: Сергей Герасимов, рәссам, СССР-ҙың халыҡ рәссамы (1958).
- 1895: Владимир Азин, Рәсәйҙәге 1918—1920 йылдарҙағы граждандар һуғышында дивизия командиры, Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры.
- 1915: Сергей Смирнов, СССР яҙыусыһы, тарихсы, радио- һәм телетапшырыуҙар алып барыусы, йәмәғәт эшмәкәре, Ленин премияһы лауреаты (1965).
- 1923: Александр Межиров, СССР шағиры, тәржемәсе, СССР Дәүләт премияһы лауреаты (1986).
- 1965: Пётр Порошенко, Украинаның 2014—2019 йылдарҙағы президенты.
- 1981: Серена Уильямс, АҠШ тенниссыһы.
Был көндө вафат булғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1800: Салауат Юлаев, башҡорт халҡының милли батыры, шағир-импровизатор, 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышы етәкселәренең береһе.
- 1868: Август Мёбиус, Германия математигы, астроном.
Йыл көндәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
