Гибихенштайн һарайы
| Гибихенштайн һарайы | |
| нем. Burg Giebichenstein | |
| Нигеҙләү датаһы | 900 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Германия |
| Административ-территориаль берәмек | Галле |
| Урын | Гибихенштайн[d] |
| Плата | 4 €, 2,5 € һәм 0 € |
| Дни работы | Tuesday to Friday[d], Saturday and Sunday[d] һәм дәүләт байрамы[d] |
| Мираҫ статусы | heritage monument in Saxony-Anhalt[d] |
| Адрес | Seebener Straße 1, 06114 Halle (Saale) |
| Электронная почта | stadtmuseum@halle.de[1] |
| Рәсми сайт | stadtmuseumhalle.de/stan… |
| Иң тәүге яҙма ваҡыты | 1116 |
| Был объекттан күренештәр категорияһы | Category:Views from Burg Giebichenstein[d] |
 | |
 Гибихенштайн һарайы Викимилектә | |
Гибихенштайн һарайы (нем. Burg GiebichensteinBurg Giebichenstein) — Германия ерҙәререндә Галле ҡалаһында Зале йылғаһының бейек ярындағы емерелгән урта быуаттар һарайы.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
900 һәм 1000 йылдар араһында төҙөлгән бина Зале йылғаһындағы иң боронғо төҙөлөш тип баһалана. Иртә Урта быуатта Гибихенштайндағы беренсе замоктан бер нәмә лә тиерлек ҡалмаһа ла, ул Магдебург епископлығы өсөн генә түгел, ә империя сәйәсәтендә лә стратегик әһәмиәткә эйә була. 981 йылда бында епископтар Адальберт Магдебургский, 1012 йылда Тагино һәм Вальтард һуңғы көндәрен үткәрә. Германия королдәренә һәм императорҙарына замок юғары дворянлыҡ вәкилдәре: 1004 йылда Генрих Швайнфуртский, 1014—1018 йылдарҙа Адальберт Эсте, 1027—1029 йылдарҙа Эрнст Швабский, 1045—1046 йылдарҙа Готфрид Лотарингский һәм 1085 йылда Людвиг Шауэнбургский өсөн төрмә булараҡ хеҙмәт итә. 1064 йылда бында император Генрих IV туҡтала, ә 1157 йылда Фридрих Барбаросса кенәздәр йыйылышын үткәрә.
XII быуаттың икенсе яртыһында епископ ВихманЗеебург-Кверфуртский (нем. Wichmann von Seeburg-QuerfurtSeeburg von Wichmann-Querfurt, 1116—1192 тирәһе), Веттиндарҙың яҡын туғаны идара иткәндә һиҙелерлек үҙгәрештәр кисерә. Тап шул ваҡытта Үрге замоктың төп өлөшө: оборона диуарҙары, надвратная, көньяҡ һәм төньяҡ башнялар, репрезентатив капелла, шундай атамалағы палас, йәғни торлаҡ йорт төҙөлә.
1215 йылда — Вельфтар һәм Штауфендар араһында герман тәхете өсөн көрәш барышында — Гибихенштайн Фридрих II ҡамауында ҡала, сөнки шул ваҡытта идара иткән епископ Альбрехт Кефернбургский (нем. Albrecht I. von KäfernburgI von Käfernburg Albrecht) Оттон IV яҡлы була.
1260 йылдарҙа Рупрехт Кверфуртский (нем. Ruprecht von QuerfurtQuerfurt Ruprecht von, †1266) осоронда замок реставрациялана, һәм быуат үткәндән һуң Дитрих Кагельвита (нем. Dietrich KagelwitDietrich Kagelwit, 1300—1367 тирәһе) идара иткәндә готика стилендә үҙгәртеп ҡорола.
1382 йылдан Гибихенштайн замогы магденбург архиепископтарының төп резиденцияһы һәм күберәк бойондороҡһоҙлоҡҡа ынтылған Һалле ҡала советы менән ҡаршылыҡ аренаһы булып тора.
1445 −1464 йылдар араһында, епископ Гюнтер II (нем. Günther II. von SchwarzburgII Günther. Schwarzburg von, 1382—1445 тирәһе) һәм Фридрих III (нем. Friedrich III. von BeichlingenFriedrich III. Beichlingen von, 1427—1464 тирәһе) идара иткән ваҡытта, замок ултырған ҡая битләүендә ихатаның нығытмаһы ролен үтәгән һәм оборона диуары менән уратып алынған башнялы, соҡорло һәм ҡаралтыларҙан торған Түбәнге замок төҙөлә.
Әммә бер нисә йылдан һуң, Эрнст Саксонский яңы Морицбург епископ резиденцияһын төҙөү тураһында ҡарар ҡабул итә. Һөҙөмтәлә, 1500 йыл тирәһендә Гибихенштайн урындағы идаралыҡ (амт Гибихенштайн, XIX быуатҡа тиклем) һәм хужалыҡ эшмәкәрлеге ихтыяжына бирелә, унда һыра ҡайнатыу һәм винокурня бинаһы һалына. Бигерәк тә XVI быуат дауамында Үрге замок, иғтибар булмағанлыҡтан, ҡулланыуға яраҡһыҙ хәлгә килә һәм Мериандың 1636 йылғы гравюраһында емерелгән хәлдә төшөрөлә.
Утыҙ йыллыҡ һуғышта шведтар тарафынан баҫып алынған замок янғын ҡорбанына әүерелә, Үрге замоктың барлыҡ ҡоролмалары ла тиерлек юҡҡа сыға һәм ошо ваҡыттан ул ташландыҡ хәлдә була.
1921 йылда Гибихенштайн замогы ҡала милкенә күсә һәм киләһе йылдан Түбәнге замок территорияһында Һөнәрселек училищеһы, хәҙерге сәнғәт һәм дизайн Юғары мәктәбе (нем. Burg Giebichenstein Kunsthochschule HalleBurg Kunsthochschule Giebichenstein Halle, ингл. Burg Giebichenstein and art Design of Halle University) урынлаша.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Gerhard Billig: Die Burgwardorganisation im obersächsisch-meissnischen Raum. VEB Dt. Verlag der Wiss., Berlin 1989.
- Hans-Joachim Mrusek: Die Funktion und baugeschichtliche Entwicklung der Burg Giebichenstein in Halle (Saale) und ihre Stellung im früh- und hochfeudalen Burgenbau. ungedruckte Dissertation, Weimar 1970.
- Reinhard Schmitt: Burg Giebichenstein in Halle/Saale. Deutscher Kunstverlag, München Berlin 1993.