Мөгөҙлө эре мал
| Мөгөҙлө эре мал | |
| Этот таксон является источником | шкура[d] |
|---|---|
 | |
 Мөгөҙлө эре мал Викимилектә | |
Мөгөҙлө эре мал (урыҫса аббр. КРС) — — ауыл хужалығы хайуандары, башҡорттар был төр малды «һыйыр малы» тип атай.
Һыйыр малының төп тәғәйенләнеше — ит һәм һөт, тире һәм һирәкләп йөн етештереү , шулай уҡ ауыл хужалығы эштәрендә файҙаланыу. 2010 йылдар башында бар донъяла 1,3 — 1,4 миллиард баш һыйыр малы була[1]
Енесе һәм йәше буйынса классификация[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Эш үгеҙе — быҙау сағында бестерелгән өс йәштән олораҡ иркәк.
- Һыйыр — быҙаулаған орғасы.
- Нәҫел үгеҙе — бестерелмәгән өс йәштән олораҡ иркәк.
- Үгеҙ быҙау, үгеҙ башмаҡ — өс айҙан ҙурыраҡ, әммә өс йәштән өлкән түгел бестерелмәгән иркәк .
- Үгеҙ-кастрат — өс айҙан ҙурыраҡ, әммә өс йәштән өлкән түгел бестерелгән иркәк.
- Имсәк быҙау — 14 көнлөктән өс айға тиклемге башлыса имгән быҙауҙар.
- Тана — әле бер ҙә быҙауламаған орғасы.
- Тыуса һыйыр — тәүге тапҡыр быҙаулаған орғасы.
- Бер ҙә быҙауламаған һыйыр малы.
Үрсеүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡасмай ҡалған һыйыр малы — тыу, ҡасҡаны, быҙауларға тейеше — быуаҙ тип атала.
Һыйыр малы һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2006 йылғы Бөтә Рәсәй ауыл хужалығы иҫәбенә ярашлы, Рәсәйҙә 2006 йылдың июленә 23 514,2 мең баш эре мөгөҙлө мал булған. Уларҙың:
- 11 225,5 меңе ауыл хужалығы ойошмаларында.
- 979,5 мең башы крәҫтиән (фермер) хужалыҡтарында һәм шәхси эшҡыуарҙарҙа.
- 11 309,2 мең башы граждандарҙың коммерцияға ҡарамаған берекмәләрендә .
Рәсәйҙә итле тоҡом һыйыр малы дөйөм күрһәткестең 1,5 % тура килә, һарыҡ дөйөм эре мөгөҙлө мал. 98 % ит һөтлө тоҡом һыйырҙарҙан алына.
2016 йыл аҙағына тиклем Рәсәйҙә эре мөгөҙлө мал 18 753 меңгә тиклем кәмегән. Уларҙың һаны:
- 8 356 мең ауыл хужалығы ойошмаларында.
- Крәҫтиән (фермер) хужалыҡтарында һәм шәхси эшҡыуарҙарҙа 2 380 мең башҡа тиклем артҡан.
- Йорт хужалыҡтарында 8 017 мең башҡа еткән.
Глобаль йылылыҡ артыуға йоғонто[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Һыйыр малын үрсетеү глобаль йылылыҡ артыуға һиҙелерлек йоғонто яһай]]. Быға мал эсәктәрендә яҡынса 10 % антропоген парник газдары барлыҡҡа килеү булышлыҡ итә. [2]Шуға күрә был газдарҙың бүленеп сығыуын кәметеү ысулдары буйынса эксперименттар үткәрелә, ит ашауҙы кәметеү буйынса төрлө ойошмалар тарафынан пропаганда бара[3].
Һыйыр малының төп тоҡомдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Герефорд тоҡомо
- Абердин-ангус тоҡомо
- Голланд тоҡомо
- Холмогор тоҡомо
- Ҡыҙыл дала тоҡомо
- Айршир тоҡомо
- Ярослав тоҡомо
- Симменталь тоҡомо
- Сычев тоҡомо
- Швицкая тоҡомо
- Кострома тоҡомо
- Ҡалмыҡ тоҡомо
- Шароле тоҡомо
- Лимузин тоҡомо
- һәм башҡалар.
Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Малсылыҡ
- Мясное животноводство в России
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Mapping the Global Distribution of Livestock / PLoS ONE 9(5): e96084. doi:10.1371/journal.pone.0096084 With estimated standing populations of 1.43 billion cattle, 1.87 billion sheep and goats, 0.98 billion pigs, and 19.60 billion chicken
- ↑ Steinfeld, Henning; Gerber, Pierre; Wassenaar, T. D.; Castel, Vincent; Haan, Cees de Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options. Food & Agriculture Org. (1 ғинуар 2006). Архивировано 25 июнь 2008 года.,
- ↑ Фильм «Спасти планету» // National Geographic Channel, 2016.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Костомахин Н. М. «Породы крупного рогатого скота»: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности «Зоотехния». — М.: Издательство «КолосС», 2011. — 119 с., [8] л. — 500 экз. — ISBN 978-5-9532-0749-2.
- Крупный рогатый скот / Лось Н. Ф. // Крещение Господне — Ласточковые. — М. : Большая российская энциклопедия, 2010. — С. 130. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.]; vol. 2004—2017, вып. 16). — ISBN 978-5-85270-347-7.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Классификация КРС 2018 йыл 24 март архивланған.
- [ Мөгөҙлө эре мал] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә