Саяндар

	Саяндар
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Хайуандар
Суб-батшалыҡ:	Эуметазойҙар
Тип/Бүлек:	Ике яҡлы - симметриялы
Ярым бүлек:	Беренсел ауыҙлылар
Рангаһыҙ:	Ҡау һалыусылар
Тип:	Быуынтыҡ аяҡлылар
Подтип:	Хелицерлылар
Класс:	Үрмәксе һымаҡтар
Отряд:	Скорпионы
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Scorpiones C. L. Koch, 1837
Ғаилә
	Akravidae; Bothriuridae; Buthidae — Толстохвостые скорпионы; Caraboctonidae; Chactidae — Хектидовые скорпионы; Chaerilidae; Diplocentridae; Euscorpiidae; Hadogenidae; Hemiscorpiidae; Heteroscorpionidae; Ischnuridae; Iuridae; Lisposomidae; Microcharmidae; Pseudochactidae; Scorpionidae; Superstitioniidae; Urodacidae; Vaejovidae;

Саяндар (лат. Scorpiones) — быуынтығаяҡлылар тибы үрмәксе һымаҡтар (Arachnida) класына ҡараған отряд. Фәҡәт ҡоро ерҙә йәшәүсе хайуандар һәм эҫе илдәрҙә генә тереклек итәләр. ^[1].

Барлығы 1750 төрө бар, шуларҙың 50-һе кеше өсөн хәүефле. Улар араһында иң ҙуры император саяны, оҙонлоғо 20 см-ға етә^[2], һәм бәләкәйерәктәре — 13 мм.

Саяндар йылы йәки эҫе климатлы илдәрҙә йәшәй. Улар сүлдәрҙә лә, дымлы урмандарҙа ла, хата тауҙарҙа ла осрай. Рәсәйҙә саяндар Волганың түбәнге өлөшөндә, Кавказда осрай. Саяндар һунарға төнөн сыға. Ағыулы саяндар ҡорбанын сағып хәрәкәтһеҙләндерә һәм үлтерә. Ағыуы кеше өсөн дә хәүефле.

Төрлө бөжәктәр һәм ваҡ кимереүселәр, кәҫәрткеләр менән туҡланалар.

Формалашҡан яралғыһы булған йомортҡа һалыусы саяндар, шулай уҡ тере балалар тыуҙырыусы саяндар бар.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Терминологический словарь по зоологии. Русско-башкирский и башкирско-русский (Т. Г. Баишев, 1952)
↑ Jan Ove Rein. Pandinus imperator (C. L. Koch, 1841) (билдәһеҙ). The Scorpion Files. Norges Teknisk-Naturvitenskapelige Universitet. Дата обращения: 21 август 2012. Архивировано 27 август 2012 года.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Латюшин В. В. Хайуандар. Дөйөм белем биреү учреждениелары өсөн дәреслек. — Өфө.: Китап. 2011. ISBN 978-5-295-05368-9
Жизнь животных. Энциклопедия в шести томах. Том 3. (том посвящён сухопутным членистоногим). Общая редакция члена-корреспондента АН СССР профессора Л. А. Зенкевича. — М.: Просвещение, 1969. — 576 с.

	Был герпетология тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

[1] Терминологический словарь по зоологии. Русско-башкирский и башкирско-русский (Т. Г. Баишев, 1952)

[2] Jan Ove Rein. Pandinus imperator (C. L. Koch, 1841) (билдәһеҙ). The Scorpion Files. Norges Teknisk-Naturvitenskapelige Universitet. Дата обращения: 21 август 2012. Архивировано 27 август 2012 года.

[1]

[2]