Саҡмағош

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Саҡмағош
рус. Чекмагушево
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Саҡмағош

Координаталар

55°08′28″ с. ш. 54°39′00″ в. д.HGЯO

Нигеҙләнгән

[[XVII быуат]]

Халҡы

11 382[1] кеше (2010)

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

-

Код ОКАТО

80 256 870 001

Код ОКТМО

80 656 470 101

Номер в ГКГН

0013357

Саҡмағош (Рәсәй)
Саҡмағош
Саҡмағош
Саҡмағош (Башҡортостан Республикаһы)
Саҡмағош

Саҡмағош (рус. Чекмагуш) — Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 11382 кеше булған[2]. Почта индексы — 452200, 452201, ОКАТО коды — 80256870001.

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь 11382 5351 6031 47,0 53,0

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек татарҙар (72.1 %) һәм башҡорттар (23.1 %) йәшәй[3].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Саҡмағош ауылына башҡорттар 1738, 1739, 1745 йылдарҙа керҙәшлек килешеүе нигеҙендә мишәрҙәре ҡабул итә.[4] Типтәрҙәр ҙә булған, ләкин уларҙың күсеп ултырыу ваҡыты билдәһеҙ.

Типтәрҙәр бында 1783 йылда бында булмай. Ләкин 1795 йылғы сираттағы халыҡ иҫәбен алыу 7 йорт-хужалығта 47 кешенең 7 типтәрҙәрҙе теркәй. Ул саҡта мишәрҙәрҙең 74 йорт-хужалығы булған, 533 кешеһе булған. 12 йортта 86 башҡорт йәшәгән. 1816 йылда 100 башҡорт, 140 типтәр, 538 мишәр иҫәпкә алына. 1834 йылғы 8-се ревизия 155 башҡортто, 168 типтәрҙе, 556 мишәрҙе күрһәткән. 1859 йылда 193 йортта 1378 кеше йәшәгән. 1870 йылға бөтә ауыл халҡы 1520 кеше һәм 165 йорт иҫәпләнгән. Ауылда 2 мәсет һәм уларҙың береһендә мәктәп булған. 1920 йылда 635 йортта 3141 мишәр һәм типтәр теркәлгән. Башҡорттар һәм типтәрҙәр һаны бер иш булһа ла, башҡорттар 1920 йылғы халыҡ иҫәбен алыусылар иғтибарынан төшөп ҡалған.

1843 йылда 556 мишәр 1496 бот ужым һәм 3600 бот яҙғы иген сәселгән, шул уҡ ваҡытта 155 башҡорт 360 бот ужым һәм 1184 бот яҙғы иген сәскән. Һуңғылары 12 бот картуф ултыртҡан.

XIX быуат аҙағынан 3 бүлектән торған Саҡмағош министрлыҡ училище эшләгән. 1909 йылда унда мишәр һәм башҡорттарҙан 28 уҡыусы белем ала.[5]

1866-1930 йылдарҙа Саҡмағош улусы үҙәге.

Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  2. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  3. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка)  (рус.)
  4. Саҡмағош // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  5. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4. стр.399
  6. В Башкирии скоропостижно скончался директор гимназии Ратмир Камильянов. ИА «Башинформ», 20 декабря 2020 года
  7. Башкирская энциклопедия — Агзамов Фарит Акрамович 2016 йыл 6 апрель архивланған. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 21 ноябрь 2017)

Әҙәбиәт =[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]