4 март: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш) өҫтәмә мәғлүмәт |
Айсар (фекер алышыу | өлөш) күренеште төҙәтеү, өҫтәмә мәғлүмәт |
||
7 юл: | 7 юл: | ||
=== Рәсми булмаған === |
=== Рәсми булмаған === |
||
* {{Ер}} [[Ер]]: Күҙлеклеләр көнө. |
* {{Ер}} [[Ер]]: Күҙлеклеләр көнө. |
||
* {{Ер}} [[Ер]]: Бөтә донъя |
* {{Ер}} [[Ер]]: Бөтә донъя [[инженерлыҡ эше]] көнө. |
||
* {{Ер}} [[Ер]]: Бөтә донъя [[математика]] көнө. |
|||
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли |
;[[Рәсем:Crystal locale.png|27px]] Милли |
16:31, 3 март 2021 өлгөһө
4 март | |
Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
---|---|
4 март Викимилектә |
4 март — григориан стиле буйынса йылдың 63-сө (кәбисә йылында 64-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 302 көн ҡала.
← март → | ||||||
Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
1 | 2 | 3 | ||||
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
2024 йыл |
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Рәсми булмаған
- Ер: Күҙлеклеләр көнө.
- Ер: Бөтә донъя инженерлыҡ эше көнө.
- Ер: Бөтә донъя математика көнө.
- Беларусь: Милиция көнө.
Тарихи ваҡиғалар
- 1152 йыл: Фридрих I Барбаросса Германия короле була.
- 1681 йыл: Англия короле Карл II Уильям Пенға һуңыраҡ Пенсильвания штаты буласаҡ Төньяҡ Америкалағы биләмәне бирә.
- 1726: Петербургта Фәндәр Академияһы ҡарамағында Рәсәй империяһында беренсе гимназия асыла.
- 1733: Анна Иоанновнаның ҡалаларҙа полиция булдырыу хаҡында ҡарары сыға, уның буйынса 23 ҡалала полицмейстер конторалары асыла.
- 1762: Петр III «Барыһы өсөн дә ирекле сауҙа итеү» тураһында ҡарарға ҡул ҡуя.
- 1789: АҠШ Конституцияһы үҙ көсөнә инә; Нью-Йоркта АҠШ-тың беренсе конгресы эш башлай.
- 1791: Вермонт АҠШ-тың 14-се штаты була.
- 1802: Ырымбур губернаһының үҙәге Ырымбур ҡалаһынан кире Өфөгә күсерелә.
- 1803: Рәсәй империяһында «Ирекле игенселәр тураһында указ» сыға, уның буйынса ер биләүселәргә крәҫтиәндәрҙе мотлаҡ ер биреп азат итеү хоҡуғы бирелә.
- 1818: Мәскәүҙә Кузьма Минин һәм Дмитрий Пожарскийға бронза һәйкәл ҡуйыла, ул ҡаланың тәүге һәйкәле була.
- 1837: Михаил Лермонтов «Шағир үлеме» шиғыры өсөн ҡулға алына.
- 1837: Мичиган күле буйындағы Чикаго форты ҡала статусын ала.
- 1848: Францияла ирҙәр өсөн дөйөм һайлау хоҡуғы индерелә.
- 1849: Австрияның яңы конституцияһы ҡабул ителә.
- 1857: Бөйөк Британия Афғанстандың бойондороҡһоҙлоғон таный.
- 1870: Сормов заводында Рәсәйҙәге тәүге мартен мейесе эшләй башлай.
- 1872: АҠШ-та «Бостон Глоб» гәзитенең тәүге һаны сыға.
- 1877: АҠШ уйлап табыусыһы Эмиль Берлинер микрофон уйлап таба.
- 1877: Рәсәйҙә ҡатын-ҡыҙ табиптарҙың тәүге сығарылышы була.
- 1877: Ҙур театрҙа П. И. Чайковскийҙың «Аҡҡош күле» балетының премьераһы була.
- 1880: «Нью-Йорк Дейли График» гәзитендә беренсе фотография репродукцияһы баҫыла.
- 1882: Көнсығыш Лондонда тәүге Британ электр трамвайҙары ебәрелә.
- 1905: Император Николай II эске эштәр министры А. Булыгинға Дәүләт Думаһын булдырыу тураһында закон проектын әҙерләргә ҡуша.
- 1918: Украина Халыҡ Республикаһының Үҙәк радаһы Украина гражданлығын теркәү хаҡында ҡарар сығара.
- 1918: Атлантик океандағы Бермуд өсмөйөшөндә 306 кешелек экипажы менән «Циклоп» хәрби-диңгеҙ карабы хәбәрһеҙ юғала.
- 1921: Абхазияла совет власы урынлаша, Абхаз ССР-ы ойошторола.
- 1932: Башҡортостан милли мәҙәниәт фәнни-тикшеренеү институты (1936 йылдан — Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты) ойошторола.
- 1941: Малаяҙ районының исеме башҡорт милли батыры Салауат Юлаев хөрмәтенә Салауат районы тип үҙгәртелә.
- 1952: Рональд Рейган менән Нэнси Девистың туйы.
- 1955: Японияның ҙур булмаған һәм бығаса билдәһеҙ «Sony» фирмаһы транзисторлы кеҫә радиоалғыстары сығара башлай.
- 1975: Чарли Чаплинға рыцарь дәрәжәһе бирелә.
- 1990: Биш йылға РСФСР халыҡ депутаттары съезы һайлап ҡуйыла. 1993 йылдың 21 сентябрендә Рәсәй Президенты Борис Ельцин указы менән таратыла (1993 йылдың 4 октябрендә ҡорал көсө менән ҡыуып таратыла).
- 1997: «Свободный» космодромынан тәүге яһалма Ер юлдашы «Зея» осорола.
- 2002: Рәсәй Кинематография сәнғәттәре һәм фәндәре милли академияһының ойоштороу йыйылышы үтә, академияның «Алтын бөркөт» («Золотой орёл») премияһы булдырыла.
- 2006: Киев метрополитенының «Вырлица» станцияһы асыла.
- 2006: «Класташтар» («Одноклассники») проекты эшләй башлай.
- 2009: Юрий Сенкевичтың мемориаль музейы асыла.
- 2012: Владимир Путин өсөнсө тапҡыр Рәсәй Президенты итеп һайлана.
Был көндө тыуғандар
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Гриб Иван Евдокимович (1911—23.01.1987), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, гвардия пулемёт ротаһының взвод командиры, гвардия капитаны (1945). Советтар Союзы Геройы (1943).
- Пятяри Иван Викторович (1921—5.06.1949), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан хәрби хеҙмәткәр, лётчик, штурм авиацияһы гвардия полкы командиры ярҙамсыһы, гвардия майоры. Советтар Союзы Геройы (1945).
- Вилданов Фәрит Исмәғил улы (1936—2014), ауыл хужалығы алдынғыһы. 1959—1995 йылдарҙа Благовар районы «Октябрь» колхозының баш агрономы, 1995—1999 йылдарҙа — рәйесе. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы (1969). Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1971, 1981) һәм «Почёт Билдәһе» (1966) ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың Иҫке Абзан ауылынан.
- Сыртланов Ампир Шәйбәк улы (1936—29.06.2016), нефть сәнәғәте эшмәкәре, ғалим-инженер. 1984 йылдан «Башнефть» производство берекмәһенең баш инженеры—генераль директор урынбаҫары, 1994—2002 йылдарҙа — генераль директоры. Техник фәндәр кандидаты (1983). КПСС-тың XXVII съезы делегаты. Башҡортостан Республикаһының 1-се (1995—1999) һәм 2-се саҡырылыш (1999—2003) Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай депутаты. Рәсәй Федерацияһы нефть һәм газ сәнәғәтенең атҡаҙанған хеҙмәткәре, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған нефтсеһе, Рәсәйҙең Яғыулыҡ-энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бүздәк районы Сыртлан ауылынан.
- Гульченко Моисей Николаевич (1941), биҙәү-ҡулланма сәнғәте рәссамы. 1972—1995 йылдарҙа Башҡоростан ижади-берекмә комбинаты рәссамы. 1993 йылдан Рәсәй Федерацияһы Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (2008).
- Батталов Эдварт Миңләхмәт улы (1951), ғалим-химик, уйлап табыусы. 1974 йылдан хәҙерге Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеүҙәр үҙәгенең Органик химия институтының ғилми хеҙмәткәре, 1993 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр. Химия фәндәре докторы (2008).
- Йәнекәев Зөфәр Ирғәле улы (1951), дәүләт эшмәкәре, ғалим-хоҡуҡ белгесе. 2014 йылдан Башҡортостан Республикаһының Конституция Суды Рәйесе. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы, Башҡортостан Республикаһының 1—4-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (2012). Юридик фәндәр докторы (2004). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2001). Салауат Юлаев ордены кавалеры (2011).
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Аҡбиров Закир Насыр улы (1947), журналист, прозаик. Рәсәй Федерацияһы һәм Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы, Рәсәй Федерацияһы һәм Башҡортостан Республикаһы Журналистар союзы ағзаһы.
- Шапкина Людмила Васильевна (1952), балет артисы, педагог. 1990 йылдан Башҡортостан Республикаһының Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1990).
- Ғәбиҙуллина Фәниә Рауил ҡыҙы (1957), журналист, шағир һәм яҙыусы, Рәсәй Федерацияһының һәм Башҡортостан Республикаһының Журналистар (1999) һәм Яҙыусылар (2009) союздары ағзаһы, Башҡортостандың атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2008).
- Шурыгина Наталья Серапионовна (1962), уҡытыусы. Рәсәй Федерацияһының һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Архипов Николай Владимирович (1943), Баймаҡ районы Йылайыр совхозы ветераны, Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1984) һәм «Почёт Билдәһе» (1971) ордендары кавалеры.
- Рахманғолов Сибәғәт Ғибат улы (1963), журналист һәм йәмәғәт эшмәкәре, Башҡортостан Республикаһы һәм Рәсәй Журналистар союздары ағзаһы. Башҡортостан Хөкүмәтенең Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премияһы лауреаты (2011). Салауат ҡалаһының мәғлүмәт үҙәге директоры.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
- Халиҡов Хәлил Мирзаян улы (1939), инженер, хужалыҡ, совет, партия һәм дәүләт эшмәкәре. 1985—1989 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Рәйесе урынбаҫары. БАССР-ҙың 11-се һәм 12-се саҡырылыш Юғары Советы, Башҡортостан Республикаһының 1-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай депутаты. Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1994). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Илеш районы Базытамаҡ ауылынан.
- Әлибаева Ләлә Әмирйән ҡыҙы (1949), һаулыҡ һаҡлау өлкәһе һәм профсоюз эшмәкәре. 2002-йылдарҙа Белорет районы Инйәр участка дауаханаһының баш табибы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (1998) һәм почётлы доноры.
- Сафонов Вадим Евгеньевич (1969), спортсы. Дзюдо буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2004). РСФСР чемпионатының көмөш призёры (1991), Донъя кубогының бронза призёры (2000), Бөтә донъя полиция һәм янғын һүндереүселәр уйындары еңеүсеһе (2009). Донъя (2005) һәм Европа (2004) чемпионы, дзюдо буйынса мастерҙар араһында донъя чемпионаттарының бронза призёры (2004, 2007). Самбо буйынса үҫмер спортсылар араһында РСФСР беренселеге еңеүсеһе (1989). СССР (1988—1990) һәм Рәсәй (1998—2001) йыйылма командалары ағзаһы. Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
Дөйөм исемлек
- 1678: Антонио Вивальди, Италия композиторы, скрипкасы, педагог, дирижёр; католик руханийы.
- 1854: Авксентий Юртов, эрзә мәғрифәтсеһе, педагог, этнограф. Кириллицаға нигеҙләнгән тәүге эрзә Әлифбаһын төҙөүсе.
- 1870: Евгений Патон, СССР-ҙың ғалим-инженеры, Электр менән йәбештереү институтын ойоштроусы, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1943).
- 1925: Барый Шәүәлиев, Александр Матросов (Шакирйән Мөхәмәтйәнов) батырлығын ҡабатлаған яугир, гвардия кесе сержанты. Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһы Балыҡ Биҫтәһе районынан.
- 1935: Станислав Рассадин, СССР һәм Рәсәй яҙыусыһы, әҙәбиәт ғалимы, тәнҡитсе.
- 1965: Юрий Лончаков, лётчик-космонавт, Рәсәй Федерацияһы Геройы (2003).
- 1965: Александр Шаганов, СССР һәм Рәсәй шағиры, йыр текстары авторы.
- 1980: Сергей Зиновьев (1980), хоккейсы, Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2009).
Был көндө вафат булғандар
- 1852: Николай Васильевич Гоголь, Рәсәй империяһы яҙыусыһы.
Йыл көндәре