Яр Саллы

Яр Саллы (татар. Яр Чаллы, Yar Çallı, рус. На́бережные Челны́) – Татарстан Республикаһының төньяҡ-көнсығышында, Сулман йылғаһының һул ярында урынлашҡан, Татарстан ҡалалары араһында ҙурлығы һәм әһәмиәте буйынса икенсе урында торған ҡала.

Ҡазан менән араһы 225 км, Түбән Кама менән - 35 км, Алабуға менән - 20 км, Өфө менән - 250 км.

Туҡай районының (1930 — 1976 йылдарҙа Саллы районының) үҙәге. Ҙур автомобиль юлдары үҙәге, йылға порты бар.

Тарих

• 1626 йылдан бирле хәҙерге Яр Саллы урынында беренсе тораҡ йортар булыуы билдәле
• XIX быуатта Яр Саллы пристане – ҙур икмәк һатыу үҙәге булған
• 1920 йылға тиклем – Өфө губернаһының Миңзәлә өйәҙендә; ТАССР барлыҡҡа килгәс, уның составына керә.
• 1922-1930 йылдарҙа Саллы кантонының үҙәге
• 1982-1988 йылдарҙа ҡалаһының исеме Брежнев тип үҙгәртелә.

Ҡала етәкселәре

• 1991 – 1999 йылдарҙа - Рәфғәт Алтынбаев
• 1999 – 2003 йылдарҙа - Рәшит Хәмәҙиев
• 2003 – 2010 йылдарҙа - Илдар Халиков
• 2010 йылдан хәҙергә ҡадәр - Вәсил Шәйхразиев

Халыҡ

Туфан мәсете

Халыҡ һаны

Халыҡ һаны 508 700 кеше (2009 йыл уртаһына) Татарстандың 13,5 % халҡын тәшкил итә, Рәсәй ҡалалары араһында 31-се урында тора.

Яр Саллы ҡалаһының халыҡ һаны үҙгәреүе динамикаһы (халыҡ һанын алыуҙар нигеҙендә):

Йыл	Халыҡ һаны (мең кеше)
1887	1
1926	4
1931	5
1939	9,4
1959	19,1
1967	33
1970	37,9
1971	55
1973	126
1976	231
1979	301,4
1982	374
1989	500,3
1996	528,7
2000	514,7
2005	508
2009	508,7

Мәғариф

• Кама дәүләт инженер-иҡтисад академияһы
• Яр Саллы дәүләт педагогика институты
• Кама дәүләт физик культура, спорт һәм туризм академияһы
• Яр Саллы дәүләт технология институты
• Ҡазан дәүләт университеты филиалы
• Яр Саллы педагогика көллиәте
• Яр Саллы медицина көллиәте
• Кама дәүләт автомеханика техникумы
• Яр Саллы сәнғәт училищеһы

Мәҙәниәт

Саллы татар дәүләт драма театры

Яр Саллы Орган залы бинаһы

• Яр Саллы Татар дәүләт драма театры
• Яр Саллы дәүләт ҡурсак театры
• Яр Саллы ҡала тарихы музейы
• Сара Садыҡова исемендәге концерт залы
• Балалар һәм йәштәр ижады ҡала һарайы
• "КамАЗ" мәҙәниәт йорто
• “Энергетик” мәҙәниәт һарайы
• Яр Саллы Орган залы
• "Мастеровые" урыҫ драма театры
• "Айгөл" циркы

Спорт

Спорт менән шөгөлләнеү урындары

• «Олимпийский» олимпик резерв спорт мәктәбе: йөҙөү, көрәш, дзюдо, самбо, акробатика, бокс
• «Дельфин» спорт мәктәбе: йөҙөү, синхрон йөҙөү, туризм, көрәш, бокс
• «Витязь» спорт мәктәбе: көрәш, армспорт, йөҙөү
• "Афалина" бассейны: йөҙөү, синхрон йөҙөү
• «Яр Саллы» спорт мәктәбе : еңел атлетика, гимнастика, велоспорт, теннис
• "Камаз" футбол клубы: футбол
• «Виктория» спорт мәктәбе: футбол, велоспорт, ауыр атлетика
• «Строитель» спорт мәктәбе: бокс, футбол
• «Комсомолец» олимпик резерв спорт мәктәбе: гимнастика
• «Заря» спорт мәктәбе: футбол, волейбол, мини-футбол, ҙур теннис, атлетик гимнастика
• 11 -се спорт мәктәбе: волейбол, көрәш, ҙур теннис
• 12 -се олимпик резерв спорт мәктәбе: еңел атлетика, милли көрәш, дзюдо, синхрон йөҙөү
• Рәшит Хәмәҙиев исемендәге "Толпар" ат спорт мәктәбе: атлы спорт
• "Яр буйы" паркы: ҡышҡы айҙарҙа саңғы спорты, башҡа ваҡытта кросс, велоспорт

"Яр буйы" паркында "Лыжня России - 2008" ярыштары уҙа

• "Мәҙәниәт" паркы: ҡышҡы айҙарҙа саңғы спорты, башҡа ваҡытта кросс, велоспорт
• «Титан» спорт мәктәбе: саңғы спорты, еңел атлетика, бию
• Боз спорт һарайы: хоккей, тимераяҡта шыуыу
• “Берҙәм Рәсәй” боҙ һарайы: хоккей, тимераяҡта шыуыу
• "Федотово" саңғы базаһы (Саллынан сығып): таулы саңғы спорты, сноуборд, пейнтбол,
• Шахмат-шашка клубы ның "Этюд" спорт мәктәбе: шахмат, шашка
• "Челны-Экстрим" спорт техника мәктәбе: картинг, регби, парус спорты, авиамодель спорты
• Олег Кухаренко исемендәге картодром: картинг
• "Планета фитнес" фитнес клубы: фитнес, бию, йөҙөү
• "FitLand" фитнес клубы: фитнес
• "Идеал" фитнес клубы: фитнес, аэробика, йога
• "Гармония" фитнес клубы: фитнес, аэробика, йога, бодибилдинг
• "Ника" фитнес клубы: фитнес, аэробика, йога, бию
• "Лидер" фитнес клубы: фитнес, аэробика, йога, бию

Спорт командалары

Файл:КАМАЗ-МАСТЕР машинасы.jpg

КАМАЗ-МАСТЕР командаһы машинаһы ярышта

• "КАМАЗ-МАСТЕР" командаһы - йөклө машиналар уҙышыу буйынса дөньякүләм лидер
• "Камаз" футбол клубы - Рәсәй беренселегенең I лигаһында алдынғыларҙан һанала
• "Челны" хоккей клубы - Рәсәй беренселегенең I лигаһында уйнай

Ял итеү, күңел асыу урындары

• Дельфинарий. Анапа дельфинарийы филиалы булған Саллы дельфинарийында дельфиндар һәм диңгеҙ арыҫланы менән ҡуйылған ҡыҙыҡлы шоу-программа ҡарап була.
• Энтузиасттар бульвары – саллылыларҙың яратҡан ял итеү урындарының береһе. Бульварҙа фонтандар, кафе-ресторандар, төнге клубдар, кибеттәр бар.
• “Яр буйы “ паркы майҙаны.
• Ипподром

Кинотеатрҙар

• «Иллюзиум»
• “СИНЕМА ПАРК”

Төнгө клубтар

• “Батыр”
• “Колизей”
• “Brooklyn”
• “Джумба”
• “Opera”
• “Brooklyn”
• “Galaxy”