Ватикан: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Translated from http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD (revision: 52992651) using http://translate.google.com/toolkit with about 44% human translations.
84 юл: 84 юл:
== Иҡтисад ==
== Иҡтисад ==


Ватикан иҡтисады - коммерцияла булмаған планлы иҡтисад. Бөтә донъялағы католиктарҙан йыйылған иғәнә, беренсе сиратта, табыш сығанағы булып тора. 2003 йылда килем 252 миллион доллар, сығым — 264{{нет АИ|12|01|13}}. Туризм, поча маркаларын һатыу, монета-сувенирҙар һатыу, музейға инеү өсөн аҡса йыйыу килемдең бер өлөшөн тәшкил итә. Музейҙарҙа эшләүселәр, баҡсасылар, урам һәпереүселәрҙең күбеһе Итплия граждандары.
Ватикан иҡтисады - коммерцияла булмаған планлы иҡтисад. Бөтә донъялағы католиктарҙан йыйылған иғәнә, беренсе сиратта, табыш сығанағы булып тора. 2003 йылда килем 252 миллион доллар, сығым — 264 миллион доллар. Туризм, поча маркаларын һатыу, монета-сувенирҙар һатыу, музейға инеү өсөн аҡса йыйыу килемдең бер өлөшөн тәшкил итә. Музейҙарҙа эшләүселәр, баҡсасылар, урам һәпереүселәрҙең күбеһе Итплия граждандары.


== Халҡы ==
== Халҡы ==

10:20, 10 март 2013 өлгөһө

'{{{Башҡортса исеме}}}
'
{{{Эйәлек килеш}}} гербы
[[{{{Эйәлек килеш}}} флагы|Флаг]] {{{Герб урынына}}}
[[{{{Эйәлек килеш}}} гимны|Государственный гимн {{{Эйәлек килеш}}}]]
Рәсми телдәр Итальян[1], Француз теле һәм Латин теле
Баш ҡала Ватикан
Территория
• Бөтәһе

0,44 км²
Валюта Евро
Интернет-домен .va
Код ISO VA
Телефон коды +39 һәм +379[2]
Сәғәт бүлкәте Үҙәк Европа ваҡыты[d], UTC+1:00[d] һәм Европа/Ватикан[d][3]

Ватика́н итал. Stato della Città del Vaticano, Ватика́н дәүләт ҡалаһы исеме ҡулланыла[4]) — Рим эсендә Италия менән берләштерелгән кәрлә дәүләт-анклав (донъяла иң бәләкәй дәүләт). Үҙенең исемен Mons Vaticanus тауы исеменән алған, латин телендә vaticinia  «күрәҙәлек итеү урыны» тигәнде аңлата.

Халыҡ-ара хоҡуҡта Ватикандың статусы — Изге Тәхеттең (Святой Простол) ярҙамсы үҙалла территорияһы, Рим католик сиркәүенең юғары дин башлыҡтары резиденцияһы. Ватикандың суверенитеты үҙаллы (милли) түгел, ул Изге Тәхеттең үҙаллылығынан килә. Икенсе һүҙ менән әйткәндә, Ватикан халҡы түгел, ә Папа тәхете үҙаллы булып тора.

Сит ил дипломатик миссиялары Ватикан ҡала-дәүләткә түгел, Изге Простолға тәғәйенләнә. Изге Престолға тәғәйенләнгән сит ил илселәре һәм вәкилдәре, Ватикан ере бәләкәй булғанға, Римдә урынлашалар.[5]


БМО менән Изге Престол (Ватикан түгел) 1957 йылдан бирле хеҙмәттәшлек итә һәм даими күҙәтеүсеһе булып тора.[6] 2004 йылдан БМО-ла Изге Проетол хоҡуҡтары киңәйтелә.[7] Бынан тыш 2008 йылдың августынан Ватикан Интерпол менән даими хеҙмәттәшлек ите.[8][9]

Тарихы

Боронғо дәүерҙә Ватиканда кеше йәшәмәгән, сөнки Боронғо Римдә был урын изге тип иҫәпләнгән. 326 йылда христианлыҡ урынлашҡас, изге Петр ҡәберлеге өҫтөндә Константин базаликаһы төҙөлә, шул осорҙан бирле бында кешеләр йәшәй башлай.

VIII быуат уртаһында барлыҡҡа килгән Папа дәүләте Апеннин ярымутрауының ҙур өлөшөн биләй, әммә 1870 йылда уны Италия короллеге тар-мар итә.Италия

Хәҙерге хәлдә 1929 йылдың 11 февралендә Б. Муссолини хөкүмәтенең Латеран килешеүҙәре нәтижәһендә барлыҡҡа килә.

Сәйәси система

Ватикан — Изге Престол идара иткән абсолют теократик монархия. Рим Папаһы ҡулында абсолют закон сығарыу, башҡарма власть һәм суд, ул суверенитетты тотусы булып тора. Рим Папаһые кардиналдар ғүмерлеккә һайлап ҡуя. Рим Папаһы үлгәс, йәки тәхетән баш тартҡас, яңы Папа инаугурацияһына тиклем, уның бурысые камерленго башҡара.[10]

География

Ватикандың рәсми планы (Латеран килешеүенең ҡушымтаһы). Планда төҫтәр менән күрһәтелгән: һоро — Ватикан дәүләт-ҡалаһы биләмәһе; асыҡ һоро — Италия хоҡуҡ тәртибен һаҡлыған Ватикан биләмәһе.
Ватикан картаһы

Ватикан Римдың төньяҡ-көнбайыш өлөшөндә Ватикан тауында урынлашҡан, Тибрҙан бер нисә йөҙ метр алыҫлыҡта. Бөтә яҡтан да Италия менән сиктәш, дөйөм сик оҙрнлоғо 3,2 км. Сик оборона стенаһы менән тура килә. Изге Петр соборы майҙан алдындағы сик һыҙаты овпл формаһындағы майҙан булып тора.

Иҡтисад

Ватикан иҡтисады - коммерцияла булмаған планлы иҡтисад. Бөтә донъялағы католиктарҙан йыйылған иғәнә, беренсе сиратта, табыш сығанағы булып тора. 2003 йылда килем 252 миллион доллар, сығым — 264 миллион доллар. Туризм, поча маркаларын һатыу, монета-сувенирҙар һатыу, музейға инеү өсөн аҡса йыйыу килемдең бер өлөшөн тәшкил итә. Музейҙарҙа эшләүселәр, баҡсасылар, урам һәпереүселәрҙең күбеһе Итплия граждандары.

Халҡы

Ватикандың барлыҡ халҡы Изге Престол подданныйҙары.

2005 йылдың 31 декабре торошло Изге Престол подданныйҙары 557 кеше булған. Шуларҙың 58-е кардиналдар, 293-ө Папа вәкәлләте кешеләре, 62 кеше руханиҙар, 101 кеше гвардия ағзалары, һәм дингә ҡағылышы булмаған 42 кеше. 1983 йылда бер генә никах та теркәлмәгән. Ватиканда гражданлыҡ был илдә тыуыу факты буйынса ла, нәҫел буйынса ла бирелмәй. Гражданлыҡ Изге Престолға хеҙмәт иткәндә бирелә, һәм хеҙмәт эшмәкәрлеге тамамланғас туҡтатыла.[11]

1929 йылда Ватикан һәм Италия араһында төҙөлгән Латеран килешеүенә ярашлы, әгәр кешенең Ватикан гражданлығы туҡтатылһа, уның башҡа ил гражданлығы булмаған осраҡта уға Италия граждандығы бирелә.

Этник яҡтан, Швейцария гвардияһын иҫәпкә алмағанда, күбеһе итальяндар. «Көндөҙгө» халыҡ иҫәбенә, дәүләттән ситтә йәшәүсе, эшкә килгән 3000 итальян керә.


Изге Петр соборы һәм майҙаны


Иҫкәрмәләр

  1. 1,0 1,1 autori vari Vaticano, Stato della Città del // Enciclopedia Treccani (итал.)Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1929.
  2. 2,0 2,1 https://www.itu.int/dms_pub/itu-t/opb/sp/T-SP-E.164D-11-2011-PDF-E.pdf
  3. 3,0 3,1 3,2 https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
  4. Гуценко К. Ф., Ковлер А. И. Конституционное право: Энциклопедический словарь / Отв. ред. и рук. авт. коллектива С. А. Авакьян. — М.: НОРМА-ИНФРА-М, 2000. — 688 с. — ISBN 5-89123-409-2
  5. Адрес посольства Ватикана в Италии
  6. at Holyseemission.org(недоступная ссылка — история)
  7. Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; lenta.ru төшөрмәләре өсөн текст юҡ
  8. List of Member States
  9. http://www.interpol.int/Public/Icpo/Members/dates.pdf
  10. Камерленго / Католическая энциклопедия. EdwART. 2011.
  11. В Ватикане зарегистрированы 557 граждан

Әҙәбиәт

  • Красиков А. А. Ватикан: история и современность. М., 1991
  • Музеи Ватикана. Рим. М., 1974
  • Колупаев В.Е. Российско-ватиканские отношения в ХХ веке: новые документы Русского зарубежья // Современная Европа : Журнал общественно-политических исследований. 2011, № 3. С. 106-111.
  • Колупаев В.Е. Восточные коллекции Ватикана // Восточная коллекция. 2008. № 4. 135—142.

Һылтанмалар

Ҡалып:Ватикан в темах Ҡалып:Папские символы и церемониал Ҡалып:Города-государства

Ҡалып:Всемирное наследие в Италии Ҡалып:Итальянские государства

Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA