Алмас (минерал)

Алмас
Тау тоҡомондағы алмаз
Формула	C
Ҡатнашмалары	N
Сингония	Кубик
Төҫө	Төҫһөҙ, көрән, зәңгәр, күк, йәшел, ҡаҙыл, алһыу, ҡара
Һыҙат төҫө	Юҡ
Ялтырауығы	Алмас ялтырыуығы
Үтә күренеүсәнлеге	Үтә күренеүсән
Ҡатылығы	10
Йәбешеүсәнлеге	{111} буйынса камил
Тығыҙлығы	3,47—3,55 г/см³
Һыныу күрһәткесе	2,417—2,419

Алма́с (оғәр. ألماس‎, ’almās, бор. грек. ἀδάμας — «еңелмәҫ») — иң ҡаты минерал, тәбиғи углеродтың кристаллик төҙөлөшлө төрҙәренең береһе. Ғәҙәттә, алмаз кристалдары төҫһөҙ, һирәк осраҡтарҙа -- һары, ҡоңғорт, йәшел, ҡара һ.б. төҫтәрҙә була. Ҡатылығы 10, тығыҙлыгы 3,5г/см3, ыуалыусан. Кислоталарға бирешмәй. Тәбиғи алмаздарҙың үлсәме микроскопик бөртөктәрҙән массалары йөҙәр һәм меңәр каратка еткән (1 карат = 0,2 г) сағыштырмаса эре кристалдарға тиклем була; 100 караттан эрерәк алмаз кристалдары һирәк осорай. Тәбиғи алмаздар ювелир (Ер шарында сығарылғандарының 25% -ы) һәм техник төрҙәргә бүленә. Сәнәғәттә синтезланған техник алмаздар күләме тәбиғи табылғандан күпкә артыҡ. Төрлө приборҙар, ҡоралдар, абразив порошок һәм пасталар, бриллиант һ.б. эшләп сығарыуҙа ҡулланыла.

Әҙәбиәт

• Перспективы алмазоносности юго-восточной части Волго-Уральской антеклизы // Разведка и охрана недр. 1999. № 2.

Сығанаҡтар

• Башҡорт энциклопедияһы  (баш.)
• Татар энциклопедияһы  (тат.)