Шүлгәнташ: өлгөләр араһындағы айырма

Координаты: пропущена долгота
Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
категория
48 юл: 48 юл:


Шүлгәнташ мәмерйәһе тураһында уҡығыҙ:
Шүлгәнташ мәмерйәһе тураһында уҡығыҙ:
* [http://seethis.narod.ru/histmon/shulgan.html Шульганташ]
* [http://www.culturemap.ru/print.html?id=928| Культура регионов России]


== Иҫкәрмәләр ==
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://seethis.narod.ru/histmon/shulgan.html Шульганташ]
* [http://www.culturemap.ru/print.html?id=928| Культура регионов России]





[[Категория:Мәмерйәләр]]
[[Категория:Башҡортостандың тәбиғәт ҡомартҡылары]]
[[Категория:Башҡортостандың тәбиғәт ҡомартҡылары]]
[[Категория:Башҡортостан мәмерйәләре]]
[[Категория:Башҡортостан мәмерйәләре]]
[[Категория:Бөрйән районы географияһы]]
[[Категория:Бөрйән районы географияһы]]
[[Категория:Ағиҙел (йылға)]]

03:54, 26 март 2016 өлгөһө

Шүлгәнташ
Координаты: пропущена долгота
Ил
РегионБашҡортостан
Тәрәнлеге165 м
Оҙонлоғо3045[1] м
Күләме180 510 м³
Типкарст 
һыйҙырышлы тоҡомдарэзбизташ 
Ҡатмарлылыҡ категорияһы 
СайтЗаповедник «Шульган-Таш» 
Рәсәй<div class="ts-ПозКарта-метка" style="
 left:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%;
top:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%">
Красная точка
Шүлгәнташ
Башҡортостан Республикаһы<div class="ts-ПозКарта-метка" style="
 left:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%;
top:Аңлатма хатаһы: Көтөлмәгән < операторы%">
Красная точка
Шүлгәнташ
 Шүлгәнташ Викимилектә
Шүлгәнташ

Шүлгәнташ мәмерйәһе — Башҡортостандың Бөрйән районында Ағиҙел йылғаһының уң яҡ ярында, Шүлгән-Таш ҡурсаулығы биләмәһендә урынлашҡан. Ул Көньяҡ Уралда бурташ, гипс, доломит кеүек тау тоҡомдарынан торған мәмерйәләрҙең иң ҙурҙарының, иң матурҙарының береһе, тәутормош сәнғәте ҡомартҡыһы. Мәмерйә янында Шүлгәнташ музей-экскурсион комплексы һәм спелиология лабораторияһы асылған.

1965 йылда Шүлгәнташ тәбиғәт ҡомартҡыһы тип иғлан ителә.

Шүлгәнташ мәмерйәһенең ҡоролошо

Шүлгәнташ мәмерйәһенә ингән урындың киңлеге 40 метрға етә, бейеклеге — 20 м. Мәмерйәнең өйрәнелгән оҙонлоғо 3 саҡрымдан ашыу. Унда — һарҡып, ағып барлыҡҡа килгән майташтар, сталактиттар, сталагмиттар, ҙур залдар, ер аҫты йылғаһы, кулдәр бар. Мәмерйә әкиәттәрҙә һөйләнгән һоҡланғыс һарайҙы хәтерләтә. Беренсе ҡатын һыу баҫҡан, унда Шүлгәнташ йылғаһы аға. Икенсе ҡаттың оҙонлоғо 500 м самаһы. Мәмерйәгә ингән ерҙән 120 м үткәс, һул яҡтан юғарыға тура коридор китә. Баҫҡыс буйлап 20 м күтәрелгәс, өсөнсө ҡатка аяҡ баҫаһың. 500 метрға һуҙылған ҙур залдар ер аҫты күленә барып тоташа.

Ер аҫтындағы йылға һәм күл

Мәмерйәлә ер аҫты йылғаһы Шүлгән аға. Уның сыҡҡан урыны төньяҡҡа ҡарай 12 саҡрым арыраҡ. Мәмерйәнән 2 саҡрымда ул шаулап ер аҫтына инеп юғала һәм ҡеүәтле шишмә булып Шүлгәнташ ауыҙында урғып сыға, ошонда диаметры 3 м булған бәләкәй генә күл хасил итә. Мәмерйә ауыҙынан 150—170 м гөрләп ағып, Шүлгән Ағиҙелгә ҡушыла. Шүлгән йылғаһы ҡышын ҡаты һыуыҡтарҙа ла туңмай.

«Рәсемдәр» бүлмәһе

Мәмерйәлә һәр ҡатта үҙенә хас температура, дымлылыҡ режимы, һауа әйләнеше меңәр йыл миҙгелдәрендә һәм тәүлек әйләнәһенә температура тирбәлеше үҙгәрмәй. Шуға мәмерйәлә боронғо һүрәттәр һаҡланған да инде.

Галерея

Шүлгәнташ — Көнсығыш Европала һәм Азияла таш быуаттың тәүге осоронда (палеолит) буяу менән һүрәт эшләү сәнғәте яҡшы күрһәтелгән һәм һаҡланған берҙән-бер мәмерйә. Тәүтормош кешеләренең һүрәттәр галереяһы беренсе ҡаттың ике ҡоро стенаһында һәм икенсе ҡаттың зур залында урынлашҡан. Һүрәттәр ҡыҙыл буяу, ҡыҙҙырылғаң майҙа иҙелгән охра менән яһалған.

Шүлгәнташ мәмерйәһе тураһында уҡығыҙ:

Иҫкәрмәләр

  1. Соколов Ю. В. Перечень подземных полостей Республики Башкортостан длиннее 50м. Сайт Уфимского спелеоклуба им. В. Нассонова. Дата обращения: 13 апрель 2011. Архивировано 2 март 2012 года.

Һылтанмалар