Абдуллин Сөләймән Әйүп улы: өлгөләр араһындағы айырма

Сөләймән Абдуллин
	Сөләймән Абдуллин
Тулы исеме	Абдуллин Сөләймән Әйүп улы
Тыуған	15 август 1928
Тыуған урыны	Башҡорт АССР-ы, Ейәнсура районы, Үтәғол ауылы
Үлгән	11 март 2002 (73 йәш)
Үлгән урыны	Өфө, Башҡортостан Республикаһы
Ил	СССР; Рәсәй Федерацияһы
Һөнәрҙәре	йырсы
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Интерактивная навигация по истории

← Алдағы үҙгәртеү Киләһе үҙгәртеү →

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

ВизуальВикитекст

Һыҙылған

16:18, 17 август 2016 өлгөһө

Википедияла Абдуллин фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.

Абдуллин Сөләймән Әйүп улы (15 август 1928 — 11 март 2002) — башҡорт йырсыһы, Башҡорт АССР-ның атҡаҙанған артисы (1986).

Биографияһы

Сөләймән Әйүп улы Абдуллин 1928 йылдың 15 августында Башҡорт АССР-ы Ейәнсура районының Үтәғол ауылында тыуған.

Сәхнәгә башҡорт халыҡ йырҙарын башлап алып сығыусыларҙың береһе. Бөтә ғүмерен ошо эшкә арнап, халыҡ йырҙарын башҡарыусылар быуынына башланғыс һалыусы, юл ярыусы шәхес.

Ижади юлы «Ҡаҫмарт буйы» йыры менән башланып китә. 1948 йылда Өфөгә килеп, радио аша ошо тыуған еренә арналған йырҙы башҡарып, атаһының һуғышҡа китер алдынан әйтеп ҡалдырған аманатын үтәй.

Лирик тенорға эйә булға көслө тауышлы егетте (микрофонһыҙ ҙа йырлай алған) Башҡорт дәүләт филармонияһына эшкә саҡыралар.

26 йыл филармонияла солист һәм концерт бригадаһының алыштырғыһыҙ етәксеһе була. Тиҙ арала халыҡ ихтирамын яулап данлыҡлы йырсы булып китә.

1986 йылда «Башҡорт АССР-ның атҡаҙанған артисы» исеме бирелә.

Билдәле ғалим Рәшит Шәкүр билдәләүенсә^[1]:

Беҙҙең йыр сәнғәте тарихында ижад ғүмерҙәрен иң элек башҡорт халыҡ йырҙарына арнаған һәм шул әлкәлә ҙур популярлыҡ ҡаҙанған атаҡлы оҫталар бар. Сөләймән Абдуллин нәҡ ана шундай, бөтөн йәне-тәне менән үҙ халҡының йыр-моң хазинаһына ғашиҡ кеше. Халыҡ моңо уның өсөн атанан улға, быуындарҙан-быуындарға, быуаттарҙан-быуаттарға тапшырыла килеүсе изге аманат. Ә аманатҡа хыянат юҡ, тигән ата-бабалар. Шуның өсөн дә үҙенең бар булмышы менән халыҡ йырының рухына тоғро.
Ул, әлбиттә, фәҡәт үҙенсә йырлай, уның тауышының тембры ла, башҡарыу манераһы ла, йырҙы интерпретациялау алымы ла тик үҙенсә. Башҡорт йырының тәрән нескәлектәрен, иң ҡатмарлы боролоштарын, ғөмүмән, ысын милли үҙенсәлеген һәр яҡлап асып, тасуирлап бирә Сөләймән ағай.
Сөләймән ағай, бер ҡараһаң, үтә тыныс, һис кенә лә артыҡ көс һалмайынса йырлай һымаҡ. Ләкин ниндәй тетрәндергес моң, йәнеңде ярып үтерҙәй кисерештәр унда! Хатта ысын-ысынында поэтик драма дәрәжәһенә күтәрелә, мәҫәлән, «Мәҙинәкәй» исемле мәшһүр башҡорт халыҡ йырында тауыш яңғырашы аша тыуҙырылған бына был образ:
Ыласындар оса, ай, һауала,

Мәҙинәкәй-гөлкәй, бөҙрә сәсем,

Һандуғастар ҡуна ла талдарға.

Был йырҙың тылсымлы асылын, асылып бөтмәгән серҙәрен Сөләймән Абдуллин һымаҡ асып, тасуирлап бирә белеү маһирлығы ниндәй генә йырсы өсөн дә үҙе бер ҙур ҡаҙаныш булырлыҡ:
Һандуғастай һайрар ҡыҙ баланы,

Мәҙинәкәй-гөлкәй, бөҙрә сәсем,

Яҙмыш һата ла икән дәй малдарға.

Йырсының йөрәге, аңы-зиһене аша үтеп, үҙе үк аҫыл ыласын ҡош һымаҡ, ваҡыт киңлектәренә талпынып оса был йыр-хикәйәт. Хәйер, йыр ғына түгел, йырсының үҙенең ғүмере лә, уның һәр саҡ йырға тоғро булып йәшәүе лә килер быуындарға хикәйәт итеп һөйләрлек.

Сөләймән Әйүп улы Абдуллин 2002 йылдың 11 мартында 73 йәшендә Өфөлә вафат була. Тыуған ауылында ерләнгән.

Репертуары

Репертуарында алтмыштан артыҡ халыҡ йырҙары була. Шулар иҫәбендә «Мәҙинәкәй», «Зәлифәкәй», «Әрме», «Буранбай», «Урал», «Һырдаръя», «Кәмәлек», «Таштуғай», «Артылыш», «Шафиҡ», «Порт-Артур», «Ҡара ат», «Илсе Ғайса» йырҙары…

Бынан тыш Ейәнсура ерлегендә тыуған «Ҡаҫмарт буйы», «Хисам», «Ҡара сурай», «Ергәйеш»(был көйҙө уға бәләкәй сағында Ергәйеш буйҙарына емешкә йөрөгәндә әсәһе көйләй торған булған), үҙе ижад иткән «Ҡайынғабаҡ» йырҙары ла бар".

Йырҙың тарихын белеп, эстәлеген йөрәге аша үткәреп йырлауы һәр йырҙы музыкаль әҫәр итеп балҡыта. Тамашасы күңелендә танһыҡ бер моң булып уйылып ҡала.

Композиторҙарҙан Заһир Исмәғилов , Таһир Кәримов йырҙарын үҙ итә.

Хәтер

1992 йылдан алып Ейәнсура районында Сөләймән Абдуллин исемендәге приға халыҡ йырҙарын башҡарыусылар бәйгеһе үҙғарыла.
Үтәғолдағы һәм район үҙәге Иҫәнғолдағы урамдарға йырсы исеме бирелгән^[2].
Иҫәнғолдағы балалар сәнғәт мәктәбе Сөләймән Абдуллин исемен йөрөтә^[2].

Иҫкәрмәләр

↑ Шәкүр Р. Ыласындар оса, ай, һауала… //Сыңрау торналар иле. Өфө, 1996
↑ ^2,0 ^2,1 «Башҡортостан» гәзите, 2013, 16 август

Сығанаҡтар

Культура Башкортостана. Учебник для 9 класса / С. А. Галин, Г. С. Галина, Ф. Т. Кузбеков, Р. А. Кузбекова, Л. Н. Попова. — Өфө: Китап, 2004. — 312 с.:ил.

Һылтанмалар

http://wiki02.ru/encyclopedia/Abdullin_Suleyman_Ayupovich/t/58
http://zmsb.ru/index.php/nasha-gordost/deyateli-kultury/2-uncategorised/63-abdullin-sulejman-ayupovich
Аҡманов Б. Мәшһүр заттарыбыҙҙы онотмайыҡ! «Башҡортостан» гәзите, 2013, 16 август^[1].

Әҙәбиәт

Шәкүр Р. Ыласындар оса, ай, һауала… //Сыңрау торналар иле. Өфө, 1996.

↑ «Башҡортостан» гәзите, 2013, 16 август

[1] Шәкүр Р. Ыласындар оса, ай, һауала… //Сыңрау торналар иле. Өфө, 1996

[Б-2] 2,0 ^2,1 «Башҡортостан» гәзите, 2013, 16 август

[3] «Башҡортостан» гәзите, 2013, 16 август

[1]

[2]

[1]

@@ 31 юл: / 31 юл: @@
 йылда «Башҡорт АССР-ның атҡаҙанған артисы» исеме бирелә.
+Билдәле ғалим [[Рәшит Шәкүр]] билдәләүенсә<ref>Шәкүр Р. Ыласындар оса, ай, һауала… //Сыңрау торналар иле. Өфө, 1996</ref>:
-«…Беҙҙең йыр сәнғәте тарихында ижад ғүмерҙәрен иң элек башҡорт халыҡ йырҙарына арнаған һәм шул әлкәлә ҙур популярлыҡ ҡаҙанған атаҡлы оҫталар бар.
+<table><tr><td>{{начало цитаты}}
+''Беҙҙең йыр сәнғәте тарихында ижад ғүмерҙәрен иң элек башҡорт халыҡ йырҙарына арнаған һәм шул әлкәлә ҙур популярлыҡ ҡаҙанған атаҡлы оҫталар бар.
+Сөләймән Абдуллин нәҡ ана шундай, бөтөн йәне-тәне менән үҙ халҡының йыр-моң хазинаһына ғашиҡ кеше. Халыҡ моңо уның өсөн атанан улға, быуындарҙан-быуындарға, быуаттарҙан-быуаттарға тапшырыла килеүсе изге аманат. Ә аманатҡа хыянат юҡ, тигән ата-бабалар. Шуның өсөн дә үҙенең бар булмышы менән халыҡ йырының рухына тоғро.''
+''Ул, әлбиттә, фәҡәт үҙенсә йырлай, уның тауышының тембры ла, башҡарыу манераһы ла, йырҙы интерпретациялау алымы ла тик үҙенсә. Башҡорт йырының тәрән нескәлектәрен, иң ҡатмарлы боролоштарын, ғөмүмән, ысын милли үҙенсәлеген һәр яҡлап асып, тасуирлап бирә Сөләймән ағай.''
-Сөләймән Абдуллин нәҡ ана шундай, бөтөн йәне-тәне менән үҙ халҡының йыр- моң хазинаһына ғашиҡ кеше. Халыҡ моңо уның өсөн атанан улға, быуындарҙан-быуындарға, быуаттарҙан-быуаттарға тапшырыла килеүсе изге аманат. Ә аманатҡа хыянат юҡ, тигән ата-бабалар. Шуның өсөн дә үҙенең бар булмышы менән халыҡ йырының рухына тоғро.
+''Сөләймән ағай, бер ҡараһаң, үтә тыныс, һис кенә лә артыҡ көс һалмайынса йырлай һымаҡ. Ләкин ниндәй тетрәндергес моң, йәнеңде ярып үтерҙәй кисерештәр унда! Хатта ысын-ысынында поэтик драма дәрәжәһенә күтәрелә, мәҫәлән, «Мәҙинәкәй» исемле мәшһүр башҡорт халыҡ йырында тауыш яңғырашы аша тыуҙырылған бына был образ:''
-Ул, әлбиттә, фәҡәт үҙенсә йырлай, уның тауышының тембры ла, башҡарыу манераһы ла, йырҙы интерпретациялау алымы ла тик үҙенсә. Башҡорт йырының тәрән нескәлектәрен, иң ҡатмарлы боролоштарын, ғөмүмән, ысын милли үҙенсәлеген һәр яҡлап асып, тасуирлап бирә Сөләймән ағай.
+Ыласындар оса, ай, һауала,<br />
-Шуға ла үҙенең артынан килгән бик күп йәш йырсылар өсөн үҙе бер эталон уның халыҡ йырын башҡарыу оҫталығы. Рамаҙан Йәнбәков, Ғәли Хәмзин, Тәнзилә Үҙәнбаева һымаҡ талантлы йырсылар унан өйрәнеп үҫте.
+Мәҙинәкәй-гөлкәй, бөҙрә сәсем,<br />
-Сөләймән ағай, бер ҡараһаң, үтә тыныс, һис кенә лә артыҡ көс һалмайынса йырлай һымаҡ. Ләкин ниндәй тетрәндергес моң, йәнеңде ярып үтерҙәй кисерештәр унда! Хатта ысын-ысынында поэтик драма дәрәжәһенә күтәрелә, мәҫәлән, «Мәҙинәкәй» исемле мәшһүр башҡорт халыҡ йырында тауыш яңғырашы аша тыуҙырылған бына был образ:
+Һандуғастар ҡуна ла талдарға.<br />
-„Ыласындар оса, ай, һауала,
-Мәҙинәкәй-гөлкәй, бөҙрә сәсем,
-Һандуғастар ҡуна ла талдарға“.
-Был йырҙың тылсымлы асылын, асылып бөтмәгән серҙәрен Сөләймән Абдуллин һымаҡ асып, тасуирлап бирә белеү маһирлығы ниндәй генә йырсы өсөн дә үҙе бер ҙур ҡаҙаныш булырлыҡ:
+''Был йырҙың тылсымлы асылын, асылып бөтмәгән серҙәрен Сөләймән Абдуллин һымаҡ асып, тасуирлап бирә белеү маһирлығы ниндәй генә йырсы өсөн дә үҙе бер ҙур ҡаҙаныш булырлыҡ:''
-„Һандуғастай һайрар ҡыҙ баланы,
+Һандуғастай һайрар ҡыҙ баланы,<br />
-Мәҙинәкәй-гөлкәй, бөҙрә сәсем,
-Яҙмыш һата ла икән дәй малдарға“.
+Мәҙинәкәй-гөлкәй, бөҙрә сәсем,<br />
-Йырсының йөрәге, аңы-зиһене аша үтеп, үҙе үк аҫыл ыласын ҡош һымаҡ, ваҡыт киңлектәренә талпынып оса был йыр-хикәйәт. Хәйер, йыр ғына түгел, йырсының үҙенең ғүмере лә, уның һәр саҡ йырға тоғро булып йәшәүе лә килер быуындарға хикәйәт итеп һөйләрлек…» Р.Шәкүр. «Сыңрау торналар иле»
+Яҙмыш һата ла икән дәй малдарға.<br />
+''Йырсының йөрәге, аңы-зиһене аша үтеп, үҙе үк аҫыл ыласын ҡош һымаҡ, ваҡыт киңлектәренә талпынып оса был йыр-хикәйәт. Хәйер, йыр ғына түгел, йырсының үҙенең ғүмере лә, уның һәр саҡ йырға тоғро булып йәшәүе лә килер быуындарға хикәйәт итеп һөйләрлек.''
+{{конец цитаты}}</td></tr></table>
 Сөләймән Әйүп улы Абдуллин 2002 йылдың 11 мартында 73 йәшендә Өфөлә вафат була. Тыуған ауылында ерләнгән.
@@ 65 юл: / 69 юл: @@
 == Хәтер ==
-* 1992 йылдан алып Ейәнсура районында Сөләймән Абдуллин призына халыҡ йырҙарын башҡарыусылар бәйгеһе үҙғарыла.
+* 1992 йылдан алып Ейәнсура районында Сөләймән Абдуллин исемендәге приға халыҡ йырҙарын башҡарыусылар бәйгеһе үҙғарыла.
+* Үтәғолдағы һәм район үҙәге [[Иҫәнғол]]дағы урамдарға йырсы исеме бирелгән<ref name="Б">[http://bashgazet.ru/bashkir/9651-mshr-zattarybyy-onotmayy.html «Башҡортостан» гәзите, 2013, 16 август]</ref>.
+* Иҫәнғолдағы балалар сәнғәт мәктәбе Сөләймән Абдуллин исемен йөрөтә<ref name="Б" />.
+== Иҫкәрмәләр ==
+{{иҫкәрмәләр}}
 == Сығанаҡтар ==
 * Культура Башкортостана. Учебник для 9 класса / С. А. Галин, Г. С. Галина, Ф. Т. Кузбеков, Р. А. Кузбекова, Л. Н. Попова. — Өфө: Китап, 2004. — 312 с.:ил.
 == Һылтанмалар ==
 * http://wiki02.ru/encyclopedia/Abdullin_Suleyman_Ayupovich/t/58
+* http://zmsb.ru/index.php/nasha-gordost/deyateli-kultury/2-uncategorised/63-abdullin-sulejman-ayupovich
+* Аҡманов Б. Мәшһүр заттарыбыҙҙы онотмайыҡ! [[Башҡортостан (гәзит)|«Башҡортостан» гәзите]], 2013, 16 август<ref>[http://bashgazet.ru/bashkir/9651-mshr-zattarybyy-onotmayy.html «Башҡортостан» гәзите, 2013, 16 август]</ref>.
-http://zmsb.ru/index.php/nasha-gordost/deyateli-kultury/2-uncategorised/63-abdullin-sulejman-ayupovich
 == Әҙәбиәт ==