Төмән

Төмән
ҡала
Флаг Герб
Ил	РәсәйРәсәй
Координаталар	57°09′ с. ш. 65°32′ в. д.
Башлыҡ	Руслан Николаевич Кухарук[d]
Агломерация	1130000
Телефон коды	3452
Һанлы танытмалар
ОКАТО коды	71 401 000 000
ОКТМО коды	71 701 000 001
Рәсми сайт	tyumen-city.ru
ҡала

Төмән (рус. Тюмень) — Рәсәйҙең Көнбайыш Себер өлөшөндә урынлашҡан ҡала, Төмән өлкәһенең административ үҙәге. Илдең иң эре 50 ҡалаһы исемлегенә ингән: халҡы 583 меңдән артыҡ.

Тарихы

XIII быуатта себер татарҙары Сыңғы-Тура ҡалаһына нигеҙ һала, XVI быуатта ҡала — Алтын Урҙаның Төмән олосының баш ҡалаһы була. Алтын Урҙала Туҡтамыш хан идара иткән осорҙа ҡалаға Төмән исеме бирелә. 1495 йылда эске конфликт арҡаһында Сыңғы Тура баш ҡала дәрәжәһен юғалта, Мөхәммәд Тайбуға үҙ иреген Каштак — Себер ҡалаһына күсерә. 1585 йылда урыҫ илбаҫары Йырмаҡ Сыңғы Тура — Төмәнде баҫып ала һәм яндыра. 1586 йылда урыҫ нығытмаһына нигеҙ һала.

20 быуатта боронғо Сыңғы Тура урынында «Төмән» тигән стадион төҙөлгән, һөҙөмтәлә мәҙәни ҡатлам юғалған.

Фән һәм мәғариф

1. Рәсәй Президенты ҡарамағындағы Рәсәй халыҡ хужалығы һәм дәүләт хеҙмәте академияһы (РАНХиГС) филиалы.
2. Төмән индустриаль университеты
3. Төмән университеты
4. Урал дәүләт тимер юлдары университеты Төмән филиалы
5. Төмән дәүләт аграр университеты
6. Төмән дәүләт медицина университеты