Плиталар тектоникаһы: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
3 юл: 3 юл:
[[Файл:Ridge render ru.jpg|thumb|200px|Схема строения срединно-океанического хребта]]
[[Файл:Ridge render ru.jpg|thumb|200px|Схема строения срединно-океанического хребта]]


Тәү башлап, ер ҡабағы блоктарының күсеп йөрөүе тураһындағы фекерҙе континенттар дрейфы теорияһында Альфред Вегенер 1920-се йылдарҙа әйтә. Башта был теорияны ҡабул итергә теләмәйҙәр. Ерҙең ҡаты ҡабығының хәрәкәте тураһында фекерҙе («мобилизм») [[1960|1960-се йылдар]]ҙа иҫкә төшөрәләр, был ваҡытта океан төбө рельефы һәм геологияһын тикшереп, океан ҡабағының киңәйеүе (спрединг) һәм бер ҡабаҡтың икенсе ҡабаҡ аҫтына инеп китеүе (субдукция) тураһында мәғлүмәт алына. Был ҡарашты элекке матриктар дрейфы тураһында теория менән ҡушҡас, хәҙерге плиталар тектоникаһы теорияһы барлыҡҡа килә, бер аҙҙан ул ер тураһындағы фән концепцияһына әйләнә.
Тәү башлап, ер ҡабағы блоктарының күсеп йөрөүе тураһындағы фекерҙе континенттар дрейфы теорияһында Альфред Вегенер 1920-се йылдарҙа әйтә. Башта был теорияны ҡабул итергә теләмәйҙәр. Ерҙең ҡаты ҡабығының хәрәкәте тураһында фекерҙе («мобилизм») [[1960 йыл|1960-се йылдар]]ҙа иҫкә төшөрәләр, был ваҡытта океан төбө рельефы һәм геологияһын тикшереп, океан ҡабағының киңәйеүе (спрединг) һәм бер ҡабаҡтың икенсе ҡабаҡ аҫтына инеп китеүе (субдукция) тураһында мәғлүмәт алына. Был ҡарашты элекке матриктар дрейфы тураһында теория менән ҡушҡас, хәҙерге плиталар тектоникаһы теорияһы барлыҡҡа килә, бер аҙҙан ул ер тураһындағы фән концепцияһына әйләнә.


Плиталар тектоникаһында төп урынды геодинамик торош, билдәле нисбәттәге плиталарҙан торған үҙенсәлекле геологик структура төшөнсәһе алып тора. Бер үк геодинамик торошта бер иш тектоник, магматик, сейсмик һәм геохимик процесстар бара.
Плиталар тектоникаһында төп урынды геодинамик торош, билдәле нисбәттәге плиталарҙан торған үҙенсәлекле геологик структура төшөнсәһе алып тора. Бер үк геодинамик торошта бер иш тектоник, магматик, сейсмик һәм геохимик процесстар бара.

04:41, 3 февраль 2018 өлгөһө

Классификация геотектонических процессов согласно концепции тектоники плит.

Плиталар тектоникаһы (йәки плейт-тектоника) — хәҙерге литосфера төҙөлөшө һәм хәрәкәт итеше тураһында фәнни ҡараш], уға ярашлы ер ҡабығы сағыштырмаса бөтөн блоктарҙан- литосфера плиталарынан тора, улар һәр саҡ хәркәттә. Киңәйеү зонаһында (срединно-океанических хребтах и континентальных рифтах) спрединг арҡаһында (ингл. seafloor spreading — растекание морского дна) яңы океан ҡатламы барлыҡҡа килә, ә иҫке ҡатлам субдукция зонаһында йотола. Плиталар тектоникаһы теорияһы ер тетрәү һәм вулкан эшмәкәрлеген һәм плиталар сигенә яҡыныраҡ урында тауҙар хасил булыуын аңлата.

Схема строения срединно-океанического хребта

Тәү башлап, ер ҡабағы блоктарының күсеп йөрөүе тураһындағы фекерҙе континенттар дрейфы теорияһында Альфред Вегенер 1920-се йылдарҙа әйтә. Башта был теорияны ҡабул итергә теләмәйҙәр. Ерҙең ҡаты ҡабығының хәрәкәте тураһында фекерҙе («мобилизм») 1960-се йылдарҙа иҫкә төшөрәләр, был ваҡытта океан төбө рельефы һәм геологияһын тикшереп, океан ҡабағының киңәйеүе (спрединг) һәм бер ҡабаҡтың икенсе ҡабаҡ аҫтына инеп китеүе (субдукция) тураһында мәғлүмәт алына. Был ҡарашты элекке матриктар дрейфы тураһында теория менән ҡушҡас, хәҙерге плиталар тектоникаһы теорияһы барлыҡҡа килә, бер аҙҙан ул ер тураһындағы фән концепцияһына әйләнә.

Плиталар тектоникаһында төп урынды геодинамик торош, билдәле нисбәттәге плиталарҙан торған үҙенсәлекле геологик структура төшөнсәһе алып тора. Бер үк геодинамик торошта бер иш тектоник, магматик, сейсмик һәм геохимик процесстар бара.

Возраст дна океанов (красный цвет соответствует молодой коре)

Хәҙер плиталар тектоникаһы плиталар тиҙлеген интерферометрия методы менән алыҫтағы квазарҙарҙан килгән яҡтылыҡ һәм спутниктағы навигация системалары аша туран-тура үлсәүҙәр менән дәлилләнгән GPS[1]. Күп йылдар дауамында барған тикшеренеүҙәр плиталар тектоникаһы теорияһының төп фекерҙәрен дәлилләй.

Әҙәбиәт

  • Вегенер А. Происхождение материков и океанов /пер. с нем. П. Г. Каминского под ред. П. Н. Кропоткина. — Л.: Наука, 1984. — 285 с.
  • Добрецов Н. Л., Кирдяшкин А. Г. Глубинная геодинамика. — Новосибирск, 1994. — 299 с.
  • Зоненшайн, Кузьмин М. И. Тектоника плит СССР. В 2-х томах.
  • Кузьмин М. И., Корольков А. Т., Дриль С. И., Коваленко С. Н. Историческая геология с основами тектоники плит и металлогении. — Иркутск: Иркут. ун-т, 2000. — 288 с.
  • Кокс А., Харт Р. Тектоника плит. — М.: Мир, 1989. — 427 с.
  • Н. В. Короновский, В. Е. Хаин, Ясаманов Н. А. Историческая геология : Учебник. М.: изд-во Академия, 2006.
  • Лобковский Л. И., Никишин А. М., Хаин В. Е. Современные проблемы геотектоники и геодинамики. — М.: Научный мир, 2004. — 612 c. — ISBN 5-89176-279-X.
  • Хаин, Виктор Ефимович. Основные проблемы современной геологии. М.: Научный Мир, 2003.
  • Сорохтин О. Г., Ушаков С. А. Развитие Земли М: Изд-во МГУ, 2002. 506 с.

Һылтанмалар

На русском языке
На английском языке

Ҡалып:Разделы геологии Ҡалып:Земля

  1. Астронет > Сферическая астрономия