Сунь Ятсен: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
29 юл: 29 юл:


== Биографияһы ==
== Биографияһы ==
Сунь Ятсен 1866 йылдың 12 ноябрендә Сяншан өйәҙе (хәҙерге [[Чжуншань (ҡала)|Чжуншань]], [[Гуандун]] провинцияһы, Цуйхэн ауылында тыуған. Тәүге исеме Вэнь, артабан Сунь Вэнь һәм Сунь Чжуншань («Үҙәк тау») исеме менән билдәле — был исемдәр япон псевдонимы «Накаяма»ның оҡшашы. Уның туған теле ҡытай теленең Кантон диалектына ҡараған чжуншань варианты.
Сунь Ятсен 1866 йылдың 12 ноябрендә Сяншан өйәҙе (хәҙерге [[Чжуншань (ҡала)|Чжуншань]], [[Гуандун]] провинцияһы, Цуйхэн ауылында тыуған. Тәүге исеме Вэнь, артабан Сунь Вэнь һәм Сунь Чжуншань («Үҙәк тау») исеме менән билдәле — был исемдәр япон псевдонимы «Накаяма»ға оҡшаш. Уның туған теле ҡытай теленең Кантон диалектына ҡараған чжуншань варианты.


== Сәйәси ҡараштары ==
== Сәйәси ҡараштары ==

11:38, 1 март 2018 өлгөһө

Сунь Ятсен
孫逸仙
Сунь Ятсен
Флаг
Флаг
Ҡытай Республикаһы
ваҡытлы президенты
1 ғинуар — 1 апрель 1912 йыл
Алдан килеүсе: вазифа булдырылған
Дауамсы: Юань Шикай
 
Дине: протестант-конгрегационалист
Тыуған: 12 ноябрь 1866({{padleft:1866|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})
Цуйхэн, Сяншань өйәҙе (хәҙерге Чжуншань, Гуандун) провинцияһы
Үлгән: 12 март 1925({{padleft:1925|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:12|2|0}}) (58 йәш)
Пекин, Ҡытай Республикаһы
Ерләнгән: Сунь Ятсен мавзолейы, Нанкин
Атаһы: Сунь Дачен[d]
Әсәһе: Madame Yang[d]
Ҡатыны: Лю Мучжэнь (1885—1915)
Kaoru Otsuki (1903—1906)
Сун Цинлин (1915—1925)
Chen Cui-fen
Балалары: Сунь Фо
Сунь Янь
Сунь Ван
Фумико Миягава
Партия: Гоминьдан
Белеме: Гонконг медицина колледжы
 
Автограф:

Сунь Ятсе́н (ҡыт. ғәҙәти 孫逸仙, ябайл. 孙逸仙, пиньин: Sūn Yìxiān, палл.: Сунь Исянь; Сунь Вэнь (әҙәби псевдоним); Сунь Чжунша́нь (эмиграциялағы исеме); 12 ноябрь 1866 — 12 март 1925) — Ҡытай революционеры, Гоминьдан фирҡәһен нигеҙләүсе, Ҡытайҙа айырыуса хөрмәт ителгән сәйәси эшмәкәрҙәрҙең береһе. 1940 йылдағы вафатынан һуң «милләт атаһы» исемен ала.

Биографияһы

Сунь Ятсен 1866 йылдың 12 ноябрендә Сяншан өйәҙе (хәҙерге Чжуншань, Гуандун провинцияһы, Цуйхэн ауылында тыуған. Тәүге исеме Вэнь, артабан Сунь Вэнь һәм Сунь Чжуншань («Үҙәк тау») исеме менән билдәле — был исемдәр япон псевдонимы «Накаяма»ға оҡшаш. Уның туған теле ҡытай теленең Кантон диалектына ҡараған чжуншань варианты.

Сәйәси ҡараштары

Донъя сәйәси философияһында Сунь Ятсен үҙенең «өс халыҡ принципы» һәм «биш власть» тәғлимәттәре менән билдәлелек алған.

Принциптар

Милләтселек

Милләтселек (Ҡытай|民族主義|民族主义|mínzú zhǔyì|миньцзу чжуи) идеяһында Ҡытайҙы империалистик илдәрҙән доминацияһынан бушайтыу. Сунь Ятсен буйынса бушайтыу «граждан милләтселек» (этноцентризмдан айырыла) һәм Ҡытай халыҡтарының берҙәмлеғе аша булырға тейеш. Ҡытайҙын иң эре 5 халыҡтары (хань, монголдар, тибетсылар, маньчжурҙар, мосолмандар (уйғырҙар, ҡаҙаҡтар, ҡырғыҙҙар) 5 төҫөндә флагта күренеш тапҡан (19111928).

Халыҡ власы

Демократия (民權主義|民权主义|mínquán zhǔyì|миньцюань чжуи) принцибы көнбайыш илдәрҙә таралыш тапҡан конституция идара итеүғә яҡын. Сунь Ятсен буйынса влас ике ботаҡҡа бүленә: сәйәси (һайлауҙар, парламентаризм, референдум), дәүләт идара итеүе. Дәүләт власын башҡарма, суд, закондар сығарыу (Шарль де Монтескьё философияһы буйынса) тармаҡтарынан тыш Сунь Ятсен контроль һәм имтихан алыу (селекция) тармаҡтарына ла бүлә.

Халыҡ байлығы

Ошо принцибы нигеҙендә Генри Джордж тора. Сунь Ятсен халыҡты кейем, аҙыҡ-түлек, транспорт, торлаҡ менән тъәминь итеү пландарҙы бирҙе (социализмға яҡын).

Исемен мәңгеләштереү

  • Гонконг ҡалаһында Сун-Ят-Сен музейы бар.
  • Приморье крайының Михайловка районында Сунятсен ауылы, һәм шул исемдәге ауыл хужалығы коопиративы эшләй.
  • СССР-ҙа, АҠШ-та һәм Ҡытайҙа Сунь Ятсенға бағышланған почта маркалары сығарылған.

Әҙәбиәт

  • Матвеева Г. С. Отец республики: Повесть о Сунь Ят-сене. — М.: Политиздат, 1975. — (Пламенные революционеры) — 398 с, ил.
  • И. Ермашев Сунь Ят-сен. — М.: Молодая гвардия, 1964. — (Жизнь замечательных людей)
  • Сунь Ят-сен. 1866—1966. К столетию со дня рождения. Сборник статей, воспоминаний и материалов. — М.: Гл. редакция восточной литературы, 1966.
  • Сунь Ятсен. Избранные произведения. — М. Наука, 1985.
  • Тихвинский С. Л. Завещания китайского революционера: Сунь Ятсен: жизнь, борьба и эволюция политических взглядов. — М.: Политиздат, 1986. — 224 с.
  • Ежедневная газета «Советская Сибирь» № 209 13 сентября 1924 год. Новониколаевск (статья: Сун-Ят-Сен)

Һылтанмалар