Яҡупов Нәзим Мөхәмәтйән улы: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
ә clean up using AWB
6 юл: 6 юл:
[[1928 йыл]]дың 7 июлендә [[Башҡортостан]]дың хәҙерге [[Кушнаренко районы]] [[Ҡаранйылға (Ғафури районы)|Ҡарасйылға]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Милләте буйынса — [[Татарҙар|татар]].
[[1928 йыл]]дың 7 июлендә [[Башҡортостан]]дың хәҙерге [[Кушнаренко районы]] [[Ҡаранйылға (Ғафури районы)|Ҡарасйылға]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Милләте буйынса — [[Татарҙар|татар]].


Тыуған ауылында 7 класс тамамлап, [[1942 йыл]]дан «Күмәк» [[Колхоз|колхозында]] эшләй. [[1944 йыл]]да Башҡортостандың баш ҡалаһы — [[Өфө|Өфөгә]] күсә, унда экспедитор, өлкән техник булып эшләй.
Тыуған ауылында 7 класс тамамлап, [[1942 йыл]]дан «Күмәк» [[колхоз]]ында эшләй. [[1944 йыл]]да Башҡортостандың баш ҡалаһы — [[Өфө]]гә күсә, унда экспедитор, өлкән техник булып эшләй.


[[1948 йыл]]дан Совет армияһы рәттәрендә, шул уҡ йылдарҙа ВКП(б) ағзаһы булып китә. [[1951 йыл]]да Львов хәрби-сәйәси училищеһын тамамлай.
[[1948 йыл]]дан Совет армияһы рәттәрендә, шул уҡ йылдарҙа ВКП(б) ағзаһы булып китә. [[1951 йыл]]да Львов хәрби-сәйәси училищеһын тамамлай.
35 юл: 35 юл:
* Ленинская стратегия мира. — Киев: Общ-во «Знание» УССР, 1986.
* Ленинская стратегия мира. — Киев: Общ-во «Знание» УССР, 1986.
* Первый Верховный главнокомандующий [О Н. В. Крыленко]. — Киев: Общ-во «Знание» УССР, 1989.
* Первый Верховный главнокомандующий [О Н. В. Крыленко]. — Киев: Общ-во «Знание» УССР, 1989.
* ''Н. Яҡупов. М''&#x20;полководец Трагедияһы.&#x20;— <abbr title="Москва">М.</abbr>: Фекеренсә, 1992.&#x20;— 349&#x20;б.&#x20;— <span class="nowrap">20 000 дана</span>&#x20;— ISBN 5-244-00525-1.
* ''Н. Яҡупов. М'' полководец Трагедияһы. — <abbr title="Москва">М.</abbr>: Фекеренсә, 1992. — 349 б. — <span class="nowrap">20 000 дана</span> — ISBN 5-244-00525-1.
* На южном фланге фронта/Подвиг Одессы (в соавторстве с В. П. Щетниковым). — Одесса, 2004.
* На южном фланге фронта/Подвиг Одессы (в соавторстве с В. П. Щетниковым). — Одесса, 2004.


46 юл: 46 юл:
* [http://www.bashvest.ru/showinf.php?id=1004595 Яҡупов урамдары була. Кушнаренково // Башвестъ].
* [http://www.bashvest.ru/showinf.php?id=1004595 Яҡупов урамдары була. Кушнаренково // Башвестъ].
* [http://nazym-yakupov.narod.ru/ Назым мемориал сайтында Мухаметзянович Яҡупов].
* [http://nazym-yakupov.narod.ru/ Назым мемориал сайтында Мухаметзянович Яҡупов].

[[Категория:Советтар Союзы Геройҙары]]
[[Категория:Советтар Союзы Геройҙары]]
[[Категория:Тарих фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Тарих фәндәре докторҙары]]

20:45, 14 апрель 2018 өлгөһө

Яҡупов Нәзим Мөхәмәтйән улы
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  СССР
Хеҙмәт итеүе СССР
Тыуған көнө 7 июль 1928({{padleft:1928|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:7|2|0}})
Тыуған урыны Ҡарасайылға, Бөрө кантоны, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР[1]
Вафат булған көнө 20 февраль 2009({{padleft:2009|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:20|2|0}}) (80 йәш)
Вафат булған урыны Одесса, Украина
Ерләнгән урыны Ново-Городское кладбище[d]
Һөнәр төрө тарихсы
Эш урыны Одесский национальный университет имени И. И. Мечникова[d]
Уҡыу йорто Одесский национальный университет имени И. И. Мечникова[d]
Ғилми дәрәжә тарих фәндәре докторы[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Хәрби звание подполковник[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Ленин ордены Советтар Союзы Геройы I дәрәжә Ватан һуғышы ордены «Хеҙмәт ветераны» миҙалы ВДНХ-ның бронза миҙалы

Яҡупов Нәжим Мөхәмәтйән улы (7 июль 1928, Ҡарасайылға — 20 февраль 2009, Одесса) — Советтар Союзы Геройы, 1956 йылғы Венгрия ваҡиғаларында ҡатнашыусыһы, Венгрия Халыҡ Республикаһында Көньяҡ ғәскәрҙәр составында 71-се танк полкының 33-сө гвардия механизацияланған дивизияһының сәйәси эштәр буйынса батальон командирының урынбаҫары.

Биографияһы

1928 йылдың 7 июлендә Башҡортостандың хәҙерге Кушнаренко районы Ҡарасйылға ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Милләте буйынса — татар.

Тыуған ауылында 7 класс тамамлап, 1942 йылдан «Күмәк» колхозында эшләй. 1944 йылда Башҡортостандың баш ҡалаһы — Өфөгә күсә, унда экспедитор, өлкән техник булып эшләй.

1948 йылдан Совет армияһы рәттәрендә, шул уҡ йылдарҙа ВКП(б) ағзаһы булып китә. 1951 йылда Львов хәрби-сәйәси училищеһын тамамлай.

Танк батальонының сәйәси эштәр буйынса командир урынбаҫары капитан Н. М. Яҡупов 1956 йылдың көҙөндә Совет ғәскәрҙәренең Көньяҡ төркөмө составында, рәсми рәүештә «контрреволюцион фетнәне баҫтырыу» тип аталған, венгр ваҡиғаларында ҡатнаша.

Алыштарҙың береһендә ул штурмлау төркөмө менән етәкселек итә, хәрби бурысына һәм хәрби антына тоғро ҡалып, шәхсән үҙе фетнәселәр штабына барыр юлда ҡамасау булған дошмандарҙың йәшерен ҡоралдарын юҡ итә. Ҡаты яраланған булыуына ҡарамаҫтан, ҡуйылған бурыстарҙы үтәй.

Төрлө госпиталдәрҙә оҙаҡ ҡына дауаланғандан һуң, 1956 йылда капитан Н. М. Яҡупов. — запаста. 1962 йылда Одесса дәүләт университетының тарих факультетын тик яҡшы баһаларға ғына тамамлай, кафедра менән етәкселек итә. Украина ССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре, тарих фәндәре докторы, И. И. Мечников исемендәге Одесса милли университеты профессоры, яҙыусы-тарихсы, отставкалағы подполковник Н. М. Яҡупов һуңғы көндәренә тиклем Одесса ҡалаһында йәшәй.

2009 йылдың 20 февралендә вафат була.

Маҡтаулы исемдәре һәм наградалары

  • СССР Юғары Советы Президиумы указы менән18 декабрҙә 1956 йылдың 18 декабрендә хәрби бурысын үтәгәндәге батырлығы һәм ҡаһарманлығы өсөн, капитан Нәжим Мөхәмәтйән улы Яҡуповҡа Советтар Союзы Геройы исеме бирелә һәм уға Ленин ордены һәм «Алтын Йондоҙ» миҙалы (№ 10809) тапшырыла.
  • Ленин ордены, 1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены, миҙалдар, Богдан Хмельницкий украин ордены менән бүләкләнгән.
  • СССР-ҙың Юғары уҡыу йорттары министрлығының «Яҡшы уңыштары өсөн» билдәһе менән, СССР-ҙың һәм Украина Юғары уҡыу йорттары министрлығының маҡтау ҡағыҙҙары, Украина Юғары Советының Маҡтау ҡағыҙы менән бүләкләнгән.
  • Украина ССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре.

Хәтер

  • Львов ҡалаһында гетман Петр Сагайдачный исемендәге Ҡоро ер ғәскәрҙәре академияһының (элекке Львов юғары хәрби-сәйәси училищеһы) биләмәһендә Н. М.Яҡуповтың бюсы урынлаштырылған.
  • Башҡортостандың Кушнаренко районында Герой уҡыған мәктәп бинаһында Н. М. Яҡуповҡа Мемориаль таҡтаташ ҡуйылған.
  • И. И. Мечников исемендәге Одесса милли университетының төп корпусында (Дворян урамы, 2)[2] Яҡуповҡа Мемориаль таҡтаташ ҡуйылған.
  • Н .М. Яҡупов исемен Кушнаренко районындағы ауылдарҙың береһе — район үҙәге Кушнаренко йөрөтә.

Әҫәрҙәре

  • Весну принесли на знамёнах. 2-е изд. — Одесса, 1984.
  • Революция и мир (Солдатские массы против империалистической войны, 1917 — март 1918 гг.) — М.: Мысль, 1980.
  • Ленинская стратегия мира. — Киев: Общ-во «Знание» УССР, 1986.
  • Первый Верховный главнокомандующий [О Н. В. Крыленко]. — Киев: Общ-во «Знание» УССР, 1989.
  • Н. Яҡупов. М полководец Трагедияһы. — М.: Фекеренсә, 1992. — 349 б. — 20 000 данаISBN 5-244-00525-1.
  • На южном фланге фронта/Подвиг Одессы (в соавторстве с В. П. Щетниковым). — Одесса, 2004.

Иҫкәрмәләр

  1. Башкирская энциклопедия (урыҫ)Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 с. — ISBN 978-5-88185-053-1
  2. Мемориальный сайт Н. М. Якупова

Һылтанмалар

Яҡупов Нәзим Мөхәмәтйән улы. «Герои страны» сайты. (Тикшерелеү көнө: 19 ноябрь 2009)(Тикшерелгән 19 ноябрь 2009)