20:31, 20 июль 2018 өлгөһө

Советтар Союзы, Совет Социалистик Республикалар Союзы (рус. Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик, СССР, Советский Союз) — 1922—1991 йылдар араһында булған күп милләтле социалистик дәүләт. Илдең территорияһы Көнсығыш Европа, Төньяҡ һәм Урта Азияға тиклем таралған булған һәм үҙенең ҡырылыу көнөнә донъялағы иң ҙур иле булып һаналған.

Тарих

СССР флагы	СССР гербы
Баш ҡала	Мәскәү
Һуңғы етәксе	Михаил Горбачёв
Сәйәси система	1922-1990 й. тиклем бер партиялы (КПСС)-
Рәсми тел	Урыҫ теле
Милли гимн	СССР гимны
Территория	22 402 200 km²
Тығыҙлыҡ; — кеше/км²;	293 047 571; 13,08/km²
Барлыҡҡа килеүе	30 декабрь 1922 йыл
Юҡҡа сыҡҡан көнө	25 декабрь 1991 йыл
Валюта	Һум
Сәғәт бүлкәттәре	UTC +2 … +12
Интернет-домены	.su

Советтар Союзының нигеҙе 1917 йылдың 25 октябрендә Бөйөк Октябрь Социалистик революцияһы менән һалына. Уның биләмәләре элекке Рәсәй империяһы территорияһын (Финляндия, Польша һәм 1940 йылдарға тиклем Прибалтика, Молдова, Тыванан башҡа) алып торған. СССР-ҙың сәйәси территориаль нигеҙе иң тәүҙә үк берҙәм булып һалынмай. 1917 йылдың октябренән Рәсәй Совет Федератив Республикаһы иғлан ителһә лә, уның составынан Украина (1917 йылдың октябре), Беларус Халыҡ Республикаһы (1918 йылдың марты), Финляндия (1917 йылдың декабре) һәм башҡа территориялар айырылып сығырға маташа. Шул уҡ ваҡытта бөтә илдең территорияһында парралель хөкүмәттәр төҙөлә, һәр бер хөкүмәттең үҙенең ҡораллы көстәре килеп булдырыла. Шул ыңғайына 1917—1923 йылдар Рәсәй тарихында Граждандар һуғышы һымаҡ билдәләнгән. Граждандар һуғышы тамаланыу алдынан элекке Рәсәй империяһында реинтеграция процесстары башлана, сөнки Украина, Беларусь, Кавказ аръяғы Федератив республикаларында Коммунистәр партияһы власҡа килә. Шул процесстар тамамланғас, 1922 йылдың 30 декабрендә СССР төҙөлөүе тураһындағы договор ҡабул ителә. Ул договорҙа 4 республиканың (БССР, УССР, КАСФСР, РСФСР) вәҡилдәренән ҡултамғалары алына. РСФСР исеменән АССР вәҡилдәре лә ҡултамғаларын ҡуйған.

1928—1941 йылдарҙа СССР-ҙа яңы иҡтисади ҡоролош төҙөлә. 1928—1932 йылдарҙа индустриялаштырыу һәм коллективлаштырыу үткәрелә. Шул ул саҡта 1937-1953 йылдарҙа төрлө социаль ҡатлам вәкилдәре репрессияларға дусар ителә

Иҫкәрмәләр

Һылтанмалар

Калашников Ю. В. Совет Социалистик Республикалар Союзы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

	Был ил тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

@@ 31 юл: / 31 юл: @@
 |-
 | '''Тығыҙлыҡ'''<br /> — кеше/км²;
-| 293 047 571<br /> 13,08/km²
+| 293 047 571<br /> 13,08/km²
 |-
 | '''Барлыҡҡа килеүе'''
@@ 49 юл: / 49 юл: @@
 |}
-'''Советтар Союзы, Совет Социалистик Республикалар Союзы''' ({{lang-ru|Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик}}, ''СССР'', ''Советский Союз'') — [[1922]]—[[1991]] йылдар араһында булған күп милләтле социалистик дәүләт. Илдең территорияһы Көнсығыш Европа,Төнъяҡ һәм Урта  Азияға тиклем таралған булған һәм үҙенең ҡырылыу көнөнә донъялағы иң ҙур иле булып һаналған.
+'''Советтар Союзы, Совет Социалистик Республикалар Союзы''' ({{lang-ru|Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик}}, ''СССР'', ''Советский Союз'') — [[1922]]—[[1991]] йылдар араһында булған күп милләтле социалистик дәүләт. Илдең территорияһы Көнсығыш Европа, Төньяҡ һәм Урта Азияға тиклем таралған булған һәм үҙенең ҡырылыу көнөнә донъялағы иң ҙур иле булып һаналған.
-=Тарих=
+= Тарих =
-Советтар Союзының нигеҙе  1917 йылдың  25 октябрендә Бөйөк Октябрь Социалистик революцияһы менән һалына. Уның территорияһы элекке Рәсәй империяһының (Финляндияһыҙ Польшаһыҙ һәм 1940 йылдарға тиклем Прибалтика,Молдова,Тыва территорияларынан башҡа) таралған булған, СССР-ҙың  сәйәси территориаль нигеҙе иң тәүҙә үк  берҙәм берҙәм булып һалынманы. 1917 йылдың октябренән  Рәсәй  Совет Федератив Республикаһы иғлан ителһәлә уның составынан; Украина(1917 й.октябре),Беларус Халыҡ Республикаһы(1918 й. марты),Финляндия (1917 й. декабре) һәм башҡа территориялар айырылып сығырға маташа.  Шул уҡ ваҡытта  бөтә илдең территорияһында парралель хөкүмәттәр төҙөләлә һәр бер хөкүмәттең үҙенең ҡораллы көстәре килеп сыға башлай. Шул ыңғайына 1917-1923 йылдар Рәсәй тарихында Граждандар һуғышы һымаҡ билдәләнгән. Граждандар һуғышы тамаланыу алдынан элекке Рәсәй империяһында реинтеграция процесстары башлана сөнки. Украина,Беларусь,Кавказ аръяғы Федератив республикаларында Коммунист партияһы власҡа килә. Шул процесстар тамаланғас 1922 йылдың 30  декабрендә СССР теркәлеүе тураһындағы договор ҡабул ителә. Ул договорҙа 4 республиканың(БССР,УССР,КАСФСР,РСФСР) вәҡилдәренән ҡултамғалары алына. РСФСР исеменән АССР вәҡилдәрелә ҡултамғаларын ҡуйған.
+Советтар Союзының нигеҙе 1917 йылдың 25 октябрендә Бөйөк Октябрь Социалистик революцияһы менән һалына. Уның биләмәләре элекке Рәсәй империяһы территорияһын (Финляндия, Польша һәм 1940 йылдарға тиклем Прибалтика, Молдова, Тыванан башҡа) алып торған. СССР-ҙың сәйәси территориаль нигеҙе иң тәүҙә үк  берҙәм булып һалынмай. 1917 йылдың октябренән Рәсәй Совет Федератив Республикаһы иғлан ителһә лә, уның составынан Украина (1917 йылдың октябре), Беларус Халыҡ Республикаһы (1918 йылдың марты), Финляндия (1917 йылдың декабре) һәм башҡа территориялар айырылып сығырға маташа. Шул уҡ ваҡытта бөтә илдең территорияһында парралель хөкүмәттәр төҙөлә, һәр бер хөкүмәттең үҙенең ҡораллы көстәре килеп булдырыла. Шул ыңғайына 1917—1923 йылдар Рәсәй тарихында Граждандар һуғышы һымаҡ билдәләнгән. Граждандар һуғышы тамаланыу алдынан элекке Рәсәй империяһында реинтеграция процесстары башлана, сөнки Украина, Беларусь, Кавказ аръяғы Федератив республикаларында Коммунистәр партияһы власҡа килә. Шул процесстар тамамланғас, 1922 йылдың 30 декабрендә СССР төҙөлөүе тураһындағы договор ҡабул ителә. Ул договорҙа 4 республиканың (БССР, УССР, КАСФСР, РСФСР) вәҡилдәренән ҡултамғалары алына. РСФСР исеменән АССР вәҡилдәре лә ҡултамғаларын ҡуйған.
--1941 йылдарҙа СССР  яңы иҡтисади төҙөлөшөн үткәрә. 1928-1932 йылдарҙа индустриализация һәм коллективизация үткәрелгән. Шул ул саҡта  1934,1937-1953 йылдарҙа репрессияларҙа  төрлө социаль йәмәғәттә торған халыҡ (дини, крәҫтиән,хәрби) Себергә ебәрелә, йәки атып үлтерелә.
+—1941 йылдарҙа СССР-ҙа яңы иҡтисади ҡоролош төҙөлә. 1928—1932 йылдарҙа индустриялаштырыу һәм коллективлаштырыу үткәрелә. Шул ул саҡта 1937-1953 йылдарҙа төрлө социаль ҡатлам вәкилдәре репрессияларға дусар ителә
 == Иҫкәрмәләр ==