Тимерғазин Ҡадир Рәхим улы: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
119 юл: 119 юл:


== Һылтанмалар ==
== Һылтанмалар ==
{{БЭ2013У|index.php/prosmotr/2-statya/3208-timergazin-kadyr-rakhimovich|автор=Камалетдинов М. А.}}
* {{БЭ2013У|index.php/prosmotr/2-statya/3208-timergazin-kadyr-rakhimovich|автор=[[Камалетдинов Морат Абдулхаҡ улы|Камалетдинов М. А.]]}}
[[Категория:Башҡортостан ғалимдары]]
[[Категория:Силәбе өлкәһе башҡорттары]]
[[Категория:Ҡазан университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Геология-минералогия фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:БАССР Юғары Советы Рәйестәре]]
[[Категория:РСФСР Юғары Советы депутаттары]]

* [http://encycl.bash-portal.ru/timergazin.htm Статья в: «Башкортостан: Краткая энциклопедия»]
* [http://outp.ru/book_view.jsp?idn=005534&page=68&format=html М. А. Камалетдинов, «Первопроходец нефтегазовой геологии и основоположник академической науки в Башкортостане», в «Геологическая служба и горное дело Башкортостана на рубеже веков: Материалы Республиканской научно-практической конференции», Уфа, 13-14 октября 2000 года. — Уфа: Тау, 2000, сс. 68-80]
* [http://outp.ru/book_view.jsp?idn=005534&page=68&format=html М. А. Камалетдинов, «Первопроходец нефтегазовой геологии и основоположник академической науки в Башкортостане», в «Геологическая служба и горное дело Башкортостана на рубеже веков: Материалы Республиканской научно-практической конференции», Уфа, 13-14 октября 2000 года. — Уфа: Тау, 2000, сс. 68-80]
* [http://www.bashvest.ru/showinf.php?id=12504 Подвиг геолога Тимергазина]
* [http://www.bashvest.ru/showinf.php?id=12504 Подвиг геолога Тимергазина]
136 юл: 127 юл:
* [http://www.bashinform.ru/index.php?id=63494 В Уфе открыта мемориальная доска, посвященная первооткрывателю нефтяных богатств республики Кадыру Тимергазину]
* [http://www.bashinform.ru/index.php?id=63494 В Уфе открыта мемориальная доска, посвященная первооткрывателю нефтяных богатств республики Кадыру Тимергазину]
* [http://www.vatandash.ru/index.php?article=1876 Первый геолог Башкортостана]
* [http://www.vatandash.ru/index.php?article=1876 Первый геолог Башкортостана]

{{Башҡортостан парламенттарының етәкселәре}}

[[Категория:Башҡортостан ғалимдары]]
[[Категория:Силәбе өлкәһе башҡорттары]]
[[Категория:Ҡазан университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Геология-минералогия фәндәре докторҙары]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:БАССР Юғары Советы Рәйестәре]]
[[Категория:РСФСР Юғары Советы депутаттары]]

17:35, 19 сентябрь 2018 өлгөһө

Ҡадир Рәхим улы Тимерғазин
Тыуған көнө

5 февраль 1913({{padleft:1913|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:5|2|0}})

Тыуған урыны

Пермь губернаһы Шадринск өйәҙе Әмин улусы Аҡсыуаш ауылы[1]

Вафат көнө

4 апрель 1963({{padleft:1963|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:4|2|0}}) (50 йәш)

Вафат урыны

Мәскәү ҡалаһы

Ил

Российская империя, СССР

Ғилми даирәһе

Нефть ятҡылығы геологияһы

Эшләгән урыны

Тау-геология институты

Альма-матер

Ҡазан университеты

Ғилми дәрәжәһе

геология-минералогия фәндәре докторы

Ғилми исеме

профессор

Награда һәм премиялары
2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены — 1945 Ҡыҙыл Йондоҙ ордены  — 1944 «Почёт Билдәһе» ордены  — 1948 «Почёт Билдәһе» ордены  — 1959
«Берлинды алған өсөн» миҙалы
«Берлинды алған өсөн» миҙалы
«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы
«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы
Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы

Тимерғазин Ҡадир Рәхим улы (5 февраль 1913 — 4 апрель 1963) — ғалим-нефтсе-геолог. Башҡорттарҙан тәүге геология-минералогия фәндәре докторы, БАССР-ҙың йәмәғәт һәм дәүләт эшмәкәре. Башҡорт АССР-ы Юғары Советы Президиумы рәйесе.

Биографияһы

Ҡадир Рәхим улы Тимерғәзин 1913 йылдың 5 февралендә Пермь губернаһы Шадринск өйәҙе Аҡсыуаш (хәҙерге Силәбе өлкәһе Ҡоншаҡ районы Сабаҡкүл (Аҡсабаҡ) ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә туғыҙынсы бала булып тыуған. Бала сағынан уҡ көтөүсе, батрак була. 14 йәшендә ата-әсәһенән ҡасып китеп, Арғаяштағы интернат-мәктәпкә уҡырға инә.

1930—1935 — Ҡазан университетының геология факультетында уҡый.

1935—1937 — Университетты тамамлағас, Башнефтекомбинаттың Үҙәк фәнни-тикшеренеү лабораторияһында эксперименталь промысла геологияһы лабораторияһында геолог, петрография кабинетында петрограф булып эшләй.

19371941 — «Башнефть» берекмәһенең Үҙәк фәнни лабораторияһының геология кабинетында начальник.

19411943  — Ҡыҙыл Армия сафында: башта Монголияла Забайкальский фронт артиллерия взводы командиры, һуңыраҡ ике йыллыҡ Хәрби -юридик академияға Ашхабад ҡалаһына күсерелә.

19431945 — 1-се Белорус фронтының 397-се уҡсылар дивизияһында һуғыша. Белоруссия, Балтик буйын,Польшаны азат итеүҙә, Көнсығыш Германияны алыуҙа, Берлинды штурмлауҙа ҡатнаша, Америка армияһы менән Эльбалағы осрашыуҙа ҡатнаша. Орден һәм миҙалдар менән бүләкләнгән.

19451946 — Германияла Совет Армияһы сафында хеҙмәт итә.

19461947 — «Башнефть» Үҙәк фәнни- тикшеренеү интитуты директоры (уның нигеҙендә Өфө нефть эшкәртеү заводы Үҙәк лабораторияһы ҡатнашлығында Өфө нефть фәнни-тикшеренеү институты ойошторола).

19471950 — Өфө нефть фәнни- тикшеренеү институтының литология һәм геохимия лабораторияһы мөдире .

1949 — «Терригенные отложения девона Бавлинско-Туймазинского нефтеносного района» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай.

19501951 — Өфө нефть фәнни-тикшеренеү институтының геология бүлеге начальнигы.

19511953 — СССР Фәндәр академияһының Башҡортостан филиалы Тау геологияһы институты директоры

Һуңыраҡ — Тау геологияһы институтының нефть һәм газ лабораторияһы мөдире (хәҙерге Рәсәй фәндәр академияһының Өфө фәнни үҙәге Геология институты)[2].

1958  — геология-минералогия фәндәре докторы, диссертация темаһы: «Додевонские образования Западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности».

19591963 — БАССР-ҙың Юғары Советы депутаты һәм Президиум рәйесе.

1960 йылдан — профессор.

1963  — РСФСР Юғары Советы депутаты.

1963 йылдың 4 апрелендә фронтта окопта алған нефрит сиренән Мәскәүҙә вафат була .

Файл:Timerazin-plaque.jpeg
Мемориальная доска на доме где жил К. Р. Тимергазин

Фәнни ҡаҙаныштары

Тәүгеләрҙән булып, Ишембай нефть ятҡылығы тау тоҡомдарының литология, карбондың коллектор сифаттарын, Көньяҡ Уралдың көнбайыш һыртындағы Нөгөш киҫелешендә ҡыҙыл төҫтәге өфө ҡатламдарының характеристикаһын бирә.

Башҡортостандың Туймазы районындағы пермь осоро ташкүмер һәм девон ҡатламдарының комплекслы (төрлө яҡлап) тикшерә. Был эштәрҙең һөҙөмтәһендә: нефть һәм газ ятҡылыҡтарында эҙләнеү-разведка эштәренең эффекты арта, Башҡортостан нефть табыу буйынса СССР-ҙа беренсе урынға сыға.[3]. Ул девондың терриген ҡатламының үҫеү майҙанында скважиналар быраулауҙы тәҡдм итә. Туймазы, Баулы, Шкапов, Серафимовка нефть ятҡылыҡтарын асыуҙа ҡатнаша. 70 фәнни хеҙмәт авторы.

Китаптар

  • Тимергазин К. Р. Очерки по истории башкирской нефти. Уфа: Башгосиздат, 1956
  • Тимергазин К. Р. Додевонские образования западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности. — Уфа: Горно-геол. ин-т БФАН СССР, 1959. 331 с.
  • Стратиграфическая схема досреднедевонских отложений Волго-Уральской нефтяной провинции: проект унифицированной схемы, под ред. К. Р. Тимергазина, Уфа: Изд. БФАН СССР, 1959, 21 c.
  • Тимергазин К. Р. Башкирская нефть, история и перспективы её развития. — Уфа: Башкнигоиздат, 1959, 111 с.
  • Древние отложения Западной Башкирии, отв. редактор К. Р. Тимергазин, Мск.: Изд. АН СССР, 1960, 119 с.
  • Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 1: «Терригенные отложения девона Бавлинско-Туймазинского нефтеносного района». — Өфө: Ғилем, 2000. 184 c. ISBN 5-7501-0188-6
  • Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 2. «Додевонские образования Западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности». — Өфө: Ғилем, 2006

Наградалары

  • « Почёт билдәһе» ордены, дважды, в 1948 и 1957 годах,
  • «Ватан һуғышы» ордены, II дәрәжә,1945
  • «Ҡыҙыл йондоҙ» ордены,29.12.1944
  • « Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы,
  • « Берлинды алған өсөн» миҙалы,
  • «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы,
  • «Фиҙаҡәр хеҙмәт өсөн» миҙалы,
  • РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (6 июнь, 1957) — геология фәнен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән өсөн
Файл:Timerghazinding-haykale-2.jpg
Бюст К. Р. Тимергазину установленный у здания средней школы в селе Аминева, Кунашакский район, Челябинкская обл. Скульптор И. И. Юнусов.

Китаптары

  • Тимергазин К. Р. Очерки по истории башкирской нефти. Уфа: Башгосиздат, 1956
  • Тимергазин К. Р. Додевонские образования западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности. — Уфа: Горно-геол. ин-т БФАН СССР, 1959. 331 с.
  • Стратиграфическая схема досреднедевонских отложений Волго-Уральской нефтяной провинции: проект унифицированной схемы, под ред. К. Р. Тимергазина, Уфа: Изд. БФАН СССР, 1959, 21 c.
  • Тимергазин К. Р. Башкирская нефть, история и перспективы её развития. — Уфа: Башкнигоиздат, 1959, 111 с. (на башк. языке)
  • Древние отложения Западной Башкирии, отв. редактор К. Р. Тимергазин, Мск.: Изд. АН СССР, 1960, 119 с.
  • Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 1: «Терригенные отложения девона Бавлинско-Туймазинского нефтеносного района». — Уфа: Гилем, 2000. 184 c. ISBN 5-7501-0188-6
  • Тимергазин К. Р. Избранные труды. Книга 2. «Додевонские образования Западной Башкирии и перспективы их нефтегазоносности».- Уфа: Гилем, 2006

Әҙәбиәт

  • Профессор К. Р. Тимергазин в воспоминаниях современников, Сост., отв. ред., авт. вступ. ст. Р. Г. Кузеев, Уфа: Башк. кн. изд-во, 1984, 152 с. ил. 3000 экз.

Иҫкәрмәләр

Һылтанмалар