Урыҫтар: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
күренеште төҙәтеү
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
өҫтәмә мәғлүмәт
19 юл: 19 юл:
| происхождение = [[славяндар]]
| происхождение = [[славяндар]]
}}
}}
'''Урыҫтар''' йәки '''рустар''' (үҙ атамаһы {{lang-ru|россияне, русские}}) — [[Рәсәй Федерацияһы]]нда иң күп һанлы [[халыҡ]], төп халҡы. Көнсығыш словян халыҡтарына керә. [[Урыҫ теле|Урыҫ телендә]] һөйләшәләр. Диндәре башлыса [[православие]].
'''Урыҫтар''' йәки '''рустар''' (үҙ атамаһы {{lang-ru|россияне, русские}}) — [[Рәсәй Федерацияһы]]нда иң күп һанлы [[халыҡ]], төп халҡы. Көнсығыш словян халыҡтары төркөмөнә керә. [[Урыҫ теле]]ндә һөйләшәләр. Диндарҙарҙың төп өлөшө православие динен тота.


==Йолалар==
==Йолалар==
{{planned}}
{{planned}}
Ғаилә башлығы булып атай йәки иң өлкән ир бала (большак, старшой) торған. Ғаиләлә бала тыуыуы тантаналы билдәләнгән, Суҡындырыу байрамынан һуң, көҙөн йәки ҡышын, туй үткәрелгән.
Ғаилә башлығы булып атай йәки иң өлкән ир бала (большак, старшой) торған. Ғаиләлә бала тыуыуы тантаналы билдәләнгән, Суҡындырыу байрамынан һуң, көҙөн йәки ҡышын, туй үткәрелгән.

== Урыҫтар донъя фәндә ==
== Урыҫтар донъя фәнендә ==
{{planned}}
{{planned}}
[[Михаил Ломоносов]] Рәсәй фәненә нигеҙ һалыусы.
[[Михаил Ломоносов]] Рәсәй фәненә нигеҙ һалыусы.
[[XIX быуат]]та рус фәне донъя кимәлғә сыгты. Математикатр М. В. Остроградский, Н. И. Лобачевский донъя танылыуҙы тапҡан.
[[XIX быуат]]та рус фәне донъя кимәленә сыға. Математиктар М. В. Остроградский, Н. И. Лобачевский күп илдәрҙә танылыу таба.
<center><gallery>
<center><gallery>
File:Lomonosov (3).jpg|[[Ломоносов Михаил Васильевич|Михаил Ломоносов]]
File:Lomonosov (3).jpg|[[Ломоносов Михаил Васильевич|Михаил Ломоносов]]
72 юл: 73 юл:
* 1667, [[Бөрө]]
* 1667, [[Бөрө]]


Төрлө сығанаҡтар буйынса урыҫтарҙың республикаға күсеү процессы [[колониализм]] тип иҫәпләнә{{сығанаҡтар юҡ}}.
Төрлө сығанаҡтар буйынса урыҫтарҙың республикаға күсеү процессы [[колониализм]] тип иҫәпләнә.


Республикала урыҫтарҙы берләштерғән күп ойошмалар эшләй. Иң эреһе — [[Собор русских Башкортостана]]<ref>[http://soborrusbash.narod.ru/mest_otd.htm Сайт Собора русских РБ]</ref>.
Республикала урыҫтарҙы берләштерғән күп ойошмалар эшләй. Иң эреһе — [[Собор русских Башкортостана]]<ref>[http://soborrusbash.narod.ru/mest_otd.htm Сайт Собора русских РБ]</ref>.


<gallery>
<gallery>
Файл:Russians in Bashkortostan (census 2002).svg| Республикала урыҫтар таралышы
Файл:Russians in Bashkortostan (census 2002).svg| Республикала урыҫтарҙың таралып ултырыуы
</gallery>
</gallery>


84 юл: 85 юл:


== Һылтанмалар ==
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|http://баш.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/component/content/article/8-statya/14847-ury-tar}} {{V|12|01|2019}}

* [http://history-doc.ru/kto-takie-russkie/ Кто такие русские? Вадим Викторович Долгов, российский историк и писатель. Доктор исторических наук, профессор. Кто такие русские? Сайт «Исторический документ», 27.10.2018]{{ref-ru}} {{V|12|01|2019}}



{{ethno-stub}}
{{ethno-stub}}

14:10, 12 ғинуар 2019 өлгөһө

Урыҫтар
Һаны һәм йәшәгән урыны

Барлығы: ~ 133 000 000[13]

Тел

урыҫ

Дин

православие (75 %)[14]

Раса тибы

европеоид

Халыҡ

көнсығыш славяндар

Туғандаш халыҡтар

украиндар, белорустар, русиндар

Килеп сығышы

славяндар

Урыҫтар йәки рустар (үҙ атамаһы рус. россияне, русские) — Рәсәй Федерацияһында иң күп һанлы халыҡ, төп халҡы. Көнсығыш словян халыҡтары төркөмөнә керә. Урыҫ телендә һөйләшәләр. Диндарҙарҙың төп өлөшө православие динен тота.

Йолалар

Ғаилә башлығы булып атай йәки иң өлкән ир бала (большак, старшой) торған. Ғаиләлә бала тыуыуы тантаналы билдәләнгән, Суҡындырыу байрамынан һуң, көҙөн йәки ҡышын, туй үткәрелгән.

Урыҫтар донъя фәнендә

Михаил Ломоносов Рәсәй фәненә нигеҙ һалыусы. XIX быуатта рус фәне донъя кимәленә сыға. Математиктар М. В. Остроградский, Н. И. Лобачевский күп илдәрҙә танылыу таба.

Башҡортостан урыҫтары

Башҡортостан урыҫтары — Башҡортостанда йәшәгән урыҫ халҡы. 2010 йылдағы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәп алыу буйынса республикала 1 миллион 432 мең 906 кеше йәшәй (республика халҡының 35,19 % өлөшө)[15][16].

Төбәккә урыҫтарҙың күпләп күсеп ултырыуы Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуынан һуң башланған. Иң беренсе урыҫтар Өфө тирәһендәге ерҙәрҙе биләп, Башҡортостандың үҙәк төбәктәрендә, һуңыраҡ — төньяҡ-көнбайышында, Кама аръяғы сик һыҙығы буйлап таралып ултырған.

Уралдағы беренсе урыҫ тораҡ пункттары (торамалары):

Төрлө сығанаҡтар буйынса урыҫтарҙың республикаға күсеү процессы колониализм тип иҫәпләнә.

Республикала урыҫтарҙы берләштерғән күп ойошмалар эшләй. Иң эреһе — Собор русских Башкортостана[17].

Иҫкәрмәләр

  1. Всероссийская перепись населения 2010. Национальный состав населения РФ 2010
  2. Вот какие мы — россияне. Об итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
  3. По данным Всероссийской переписи населения 2010 года, проведённой до произошедшего в 2014 году фактического присоединения территорий Республики Крым и Севастополя к России. Численность русских в данных субъектах по результатам крымской переписи 2014 года составила соответственно 1 188 978 и 303 100 человек
  4. При переписи 2010 года было рекордное число лиц, «не указавших национальную принадлежность, включая лиц, по которым сведения получены из административных источников» (более 5,6 млн.), поэтому цифры могут не отражать реальную численность
  5. По данным Всеукраинской переписи населения 2001 года, проведённой до произошедшей в 2014 году утраты Украиной контроля над территориями АР Крым и Севастополя с их фактическим присоединением к России. Численность русских в данных регионах по результатам переписи 2001 года составила соответственно 1 180 441 и 269 953 человек
  6. Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык. Архивировано 22 август 2011 года.1 =
  7. Агентство Республики Казахстан по статистике. Этнодемографический сборник Республики Казахстан 2016
  8. А. Ракитин Так сколько же “русских” в Нью-Йорке?
  9. Итоги переписи населения Беларуси 2009 г. Национальный состав.
  10. Информация о национальном составе постоянного населения Республики Узбекистан
  11. Население Латвии 2015 (латыш.)
  12. Population by selected ethnic origins, by province and territory (2006 Census) (Statistics Canada)
  13. People: Russian (билдәһеҙ). Дата обращения: 28 февраль 2012. Архивировано 27 май 2012 года.
  14. «Верим ли мы в бога?» // ВЦИОМ, 30 марта 2010 года
  15. Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
  16. Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам.: см.
  17. Сайт Собора русских РБ

Һылтанмалар