Могилёв: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Хата төҙәтеү. Морат Солтан.
57 юл: 57 юл:
=== 1812 йылғы һуғыш ===
=== 1812 йылғы һуғыш ===
[[Файл:Σαλτάνοφκα - Παρρεκλήσι.jpg|thumb|Солтановкалағы һәйкәл]][[Файл:Харугва і літаўра расейскага войска часоў Айчыннай вайны 1812 г..jpg|thumb|Рус ғәскәренең [[байрак|байрағы]] һәм литавраһы, 1812 йыл, ''Могилёв'' музейының экспозицияһы.]]
[[Файл:Σαλτάνοφκα - Παρρεκλήσι.jpg|thumb|Солтановкалағы һәйкәл]][[Файл:Харугва і літаўра расейскага войска часоў Айчыннай вайны 1812 г..jpg|thumb|Рус ғәскәренең [[байрак|байрағы]] һәм литавраһы, 1812 йыл, ''Могилёв'' музейының экспозицияһы.]]
[[1812 йыл]]дың 12 июнендә 600-меңле Наполеон ғәскәре [[Рәсәй]]гә бәреп инә. Өс тапҡыр артыҡ һанлы дошмандан урыҫ ғәскәре сигенә башлай. 11 июлдә, Могилёвтан 12 км көньяҡ-көнбайыштарак, Салтановка һәм Фатово ауылдары араһында, генерал-лейтенант Николай Раевский етәкселегендәге 7-се пехота корпусы Луи Даву етәкләгән француз ғәскәренә ҡаршы Салтановка янындағы һуғышты башлай. [[Рәсәй империяһы]] армияһы ([[1812 йыл]]) 2-се Көнбайыш армияһының күпселек көсөн [[Днепр]] йылғаһы аша йөҙөп сығыуын француздарҙан ситкә юнәлдереү өсөн, урыҫ ғәскәрҙәре француздар менән ҡапма-ҡаршы һуғыш башларға мәжбүр булғандар.
[[1812 йыл]]дың 12 июнендә 600 меңлек Наполеон ғәскәре [[Рәсәй]]гә баҫып инә. Өс тапҡыр артыҡ һанлы дошмандан урыҫ ғәскәре сигенә башлай. 11 июлдә, Могилёвтан 12 км көньяҡ-көнбайыштараҡ, Салтановка һәм Фатово ауылдары араһында, генерал-лейтенант Николай Раевский етәкселегендәге 7-се пехота корпусы Луи Даву етәкләгән француз ғәскәренә ҡаршы Салтановка янындағы һуғышты башлай. [[Рәсәй империяһы]] армияһы ([[1812 йыл]]) 2-се Көнбайыш армияһының күпселек көсөн [[Днепр]] йылғаһы аша йөҙөп сығыуын француздарҙан ситкә йүнәлдереү өсөн, урыҫ ғәскәрҙәре француздар менән ҡапма-ҡаршы һуғыш башларға мәжбүр булалар.


=== [[Беренсе бөтә донъя һуғышы]] ===
=== [[Беренсе бөтә донъя һуғышы]] ===
[[Беренсе бөтә донъя һуғышы]] ваҡытында ([[август]] [[1915]] — [[ноябрь]] [[1917]]) Юғары башкомандующий ставкаһы урындашҡан ҡалала Рәсәй императоры Николай II йәшәгән.
[[Беренсе бөтә донъя һуғышы]] ваҡытында ([[август]] [[1915]] — [[ноябрь]] [[1917]]) Юғары башкомандующий ставкаһы урынлашҡан ҡалала Рәсәй императоры Николай II йәшәгән.


=== [[Икенсе бөтә донъя һуғышы]] ===
=== [[Икенсе бөтә донъя һуғышы]] ===
67 юл: 67 юл:
Бөйөк Ватан һуғышы хроникаһы/1941 йылдың 26 июле. 35-се һуғыш көнө, 26 июлдә совет ғәскәрҙәре Могилёвты ҡалдыра (ҡарағыҙ «Могилёвты һаҡлау»).
Бөйөк Ватан һуғышы хроникаһы/1941 йылдың 26 июле. 35-се һуғыш көнө, 26 июлдә совет ғәскәрҙәре Могилёвты ҡалдыра (ҡарағыҙ «Могилёвты һаҡлау»).


== Халык ==
== Халҡы ==
{| class='standard' style='text-align: center;' width=70%
{| class='standard' style='text-align: center;' width=70%
|- class='bright'
|- class='bright'

13:55, 28 март 2019 өлгөһө

Могилёв
бел. Магілёў
Флаг[d]Герб[d]
Рәсем
Рәсми атамаһы Магілёў
Латинизация белорусского языка (система 2007 года) Mahilioŭ
Гимн Q6485193?
Дәүләт  Беларусь
Административ үҙәге Могилёвская область[d]
Административ-территориаль берәмек Могилёвская область[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+3:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан Днепр
Хөкүмәт башлығы Студнев, Александр Викторович[d][1]
Халыҡ һаны 353 338 кеше (1 ғинуар 2023)[2]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 192 метр
Туғандаш ҡала Бардеёв[3][4], Клайпеда[d][5], Вийёрбан[d][6], Влоцлавек[d], Габрово[d][7][8], Шымкент, Айзенах[9][10], Крагуевац[11], Звенигород[d][12], Вологда, Брянск[13], Красноярск[14], Пенза[15][16], Нанкин[17][18], Чжэнчжоу[d][19][20], Виттенберг[21][22], Тула[23], Тәбриз[24], Сумғайыт[25], Соколиная Гора[d][26], Омск[27][28], Керчь[d][29], Чанша[d][30] һәм Бурса[31]
Сиктәш Могилёвский район[d]
Майҙан 119 км²
Почта индексы 212000–212999
Рәсми сайт mogilev.gov.by
Һәйкәлдәр исемлеге Cultural heritage monuments in Mahilioŭ[d]
Иң тәүге яҙма ваҡыты 1267
Урындағы телефон коды 8222
Категория для почётных граждан субъекта Категория:Почётные граждане Могилёва[d]
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Могилёве[d]
Карта
 Могилёв Викимилектә

Могилёв (рус. Могилёв, бел. Магілёў, пол. Mohylew, лит. Mogiliavas) — Беларусия ҡалаһы, Могилёв өлкәһенең административ үҙәге. Могилёв өлкәһенең мәҙәниәт һәм иҡтисад үҙәге. Шулай ук ҡалала Химволокно, Лифтмаш, Строммаш һәм башҡа ойшмалар урынлашҡан.

Халык һаны — 300 мең тирәһе кеше. Ҡалала 40 мәктәп, 4 лицей, 3 университет (Машиналар төҙөү, Технология, Педагогия) бар.

Географияһы

Климаты

Ҡала климаты
Күрһәткес Ғин Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек
Абсолют максимум, °C {{{Янв_а_макс}}} 12,9 19,8 29,1 32,0 33,0 36,3 36,8 30,6 25,5 14,5 10,9
Абсолют минимум, °C {{{Янв_а_мин}}} −34,7 −35 −17,7 −4,4 −0,7 3,0 0,9 −4,8 −14,8 −23,5 −33,4

Тарих

1812 йылғы һуғыш

Солтановкалағы һәйкәл
Рус ғәскәренең байрағы һәм литавраһы, 1812 йыл, Могилёв музейының экспозицияһы.

1812 йылдың 12 июнендә 600 меңлек Наполеон ғәскәре Рәсәйгә баҫып инә. Өс тапҡыр артыҡ һанлы дошмандан урыҫ ғәскәре сигенә башлай. 11 июлдә, Могилёвтан 12 км көньяҡ-көнбайыштараҡ, Салтановка һәм Фатово ауылдары араһында, генерал-лейтенант Николай Раевский етәкселегендәге 7-се пехота корпусы Луи Даву етәкләгән француз ғәскәренә ҡаршы Салтановка янындағы һуғышты башлай. Рәсәй империяһы армияһы (1812 йыл) 2-се Көнбайыш армияһының күпселек көсөн Днепр йылғаһы аша йөҙөп сығыуын француздарҙан ситкә йүнәлдереү өсөн, урыҫ ғәскәрҙәре француздар менән ҡапма-ҡаршы һуғыш башларға мәжбүр булалар.

Беренсе бөтә донъя һуғышы

Беренсе бөтә донъя һуғышы ваҡытында (август 1915 — ноябрь 1917) Юғары башкомандующий ставкаһы урынлашҡан ҡалала Рәсәй императоры Николай II йәшәгән.

Икенсе бөтә донъя һуғышы

Смоленск бәрелеше (1941)

Бөйөк Ватан һуғышы хроникаһы/1941 йылдың 26 июле. 35-се һуғыш көнө, 26 июлдә совет ғәскәрҙәре Могилёвты ҡалдыра (ҡарағыҙ «Могилёвты һаҡлау»).

Халҡы

1840[32] 1897[33] 1959[34] 1970[35] 1979[36] 1989[37] 2009[38]
23 103 43 119 121 712 202 314 290 361 359 188 358 279

Милли состав (2009): беларустар — 87,4 %, урыҫтар — 7,3 %, украиндар — 1,1 %.[39]

Иҫтәлекле урындар

  • Ленин урамы, Европаның 18-се быуат стиленда төҙөлгән.
  • Театр, 19-сы быуатта төҙөлгән.

Туғандаш ҡалалар

  1. Шымкент, Ҡаҙағстан
  2. Виллербан, Франция
  3. Пенза, Рәсәй
  4. Тула, Рәсәй
  5. Киреч, Украина
  6. Бардейов, Словакия
  7. Габрово, Болгария
  8. Клайпеда, Литва
  9. Влоцлавек, Польша
  10. Айзенах, Германия
  11. Крагуевац, Сербия
  12. Звенигород, Рәсәй
  13. Сумғәйет, Әзербайжан
  14. Николаев, Украина
  15. Тәбриз, Иран
  16. Тубыл, Рәсәй

Иҫкәрмәләр

  1. Страница председателя
  2. Численность населения на 1 января 2023 г. и среднегодовая численность населения за 2022 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа (урыҫ)Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2023.
  3. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/bardejov-slovatskaya-respublika/
  4. https://www.bardejov.sk/bardejov/partnerske-mesta
  5. https://www.klaipeda.lt/en/municipality/foreign-relations/305
  6. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/villerban-frantsiya/
  7. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/gabrovo-bolgariya/
  8. https://gabrovo.bg/bg/page/1292
  9. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/ajzenah-germaniya/
  10. https://www.eisenach.de/rathaus/partnerstaedte/mogilew/
  11. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/kraguevats-serbiya/
  12. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/zvenigorod-rossijskaya-federatsiya/
  13. http://www.bryansk032.ru/?j=171&m=180
  14. http://www.admkrsk.ru/sites/eng/rel/Pages/Mogilev.aspx
  15. http://documents.penza-gorod.ru/doc2-354.html
  16. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/penza-rossijskaya-federatsiya/
  17. http://wb.nanjing.gov.cn/njszfwsbgs/201810/t20181023_616096.html
  18. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/nankin-kitajskaya-narodnaya-respublika/
  19. https://mogilev-region.gov.by/news/kitayskiy_chzhenchzhou_stal_16-m_gorodom-pobratimom_mogileva
  20. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/chzhenchzhou-kitaj/
  21. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/lyutershtadt-vittenberg-germaniya/
  22. https://www.wittenberg.de/leben/stadtportrait/partnerstaedte.html
  23. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/tula-rossijskaya-federatsiya/
  24. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/tebriz-islamskaya-respublika-iran/
  25. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/sumgajyt-azerbajdzhanskaya-respublika/
  26. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/sokolinaya-gora/
  27. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/omsk-rossiya/
  28. https://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#mogilev
  29. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/kerch/
  30. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/chansha-kitaj/
  31. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/bursa-turetskaya-respublika/
  32. Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
  33. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=793
  34. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
  35. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
  36. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php
  37. http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
  38. http://web.archive.org/web/20100918181854/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-7.pdf
  39. https://archive.is/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php