Замбия: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә Bikbah (фекер алышыу) эшләгән үҙгәртеүҙәр Ардах18 өлгөһөнә кире ҡ…
ә clean up using AWB
1 юл: 1 юл:
{{Дәүләт
{{Государство
|Русское название=Замбия Республикаһы
|Башҡортса исеме=Замбия Республикаһы
|Оригинальное название=Republic of Zambia {{ref-en}}<br />Dziko la Zambia {{ref-ny}}
|Оригиналь исеме=Republic of Zambia {{ref-en}}<br>Dziko la Zambia {{ref-ny}}
|Родительный падеж=Замбияның
|Эйәлек килеш=Замбияның
|Герб= Coat of Arms of Zambia.svg
|Герб= Coat of Arms of Zambia.svg
<!--|Вместо герба=-->
<!--|Герб урынына=-->
|Девиз=Бер Замбия, бер милләт ({{lang-en|One Zambia, One Nation}})
|Девиз=Бер Замбия, бер милләт ({{lang-en|One Zambia, One Nation}})
|Название гимна=Ғорур һәм азат Замбия хаҡында баҫ һәм йырла
|Гимн исеме=Ғорур һәм азат Замбия хаҡында баҫ һәм йырла
<!--|Аудио=-->
<!--|Аудио=-->
|Форма правления=[[Президент республикаһы]]
|Идара итеү төрө=[[Президент республикаһы]]
|На карте=Zambia (orthographic projection).svg
|Картала=Zambia (orthographic projection).svg
|lat_dir = S|lat_deg = 14|lat_min = 7|lat_sec = 0
|lat_dir = S|lat_deg = 14|lat_min = 7|lat_sec = 0
|lon_dir = E|lon_deg = 27|lon_min = 38|lon_sec = 0
|lon_dir = E|lon_deg = 27|lon_min = 38|lon_sec = 0
|region = ZM
|region = ZM
|CoordScale =
|CoordScale =
|Язык=[[Инглиз теле|инглиз теле]]
|Рәсми тел=[[инглиз теле]]
|Дата независимости=[[24 октябрь]] [[1964]]
|Бойондороҡһоҙлок датаһы=[[24 октябрь]] [[1964]]
|Независимость от=[[Бөйөк Британия]]
|тан бойондороҡһоҙлоҡ=[[Бөйөк Британия]]
|Столица=[[Лусака]]
|Баш ҡала=[[Лусака]]
|Крупнейший город=[[Лусака]]
|Эре ҡала=[[Лусака]]
|Должности руководителей=Президент<br />Вице-президент
|Етәкселәрҙең вазифалары=Президент<br>Вице-президент
|Руководители=Майкл Сата<br />Гай Скотт
|Етәкселәр=Майкл Сата<br>Гай Скотт
|Территория буйынса урыны=38
|Место по территории=38
|Территория=752 614
|Территория=752 614
|% һыу өҫтө=1
|Процент воды=1
|Халҡы буйынса урыны = 70
|Место по населению = 70
|Население ={{рост}}14 222 233<ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|title=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013|author=Census.gov|date=2013|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2013-05-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GUHbJYCI|archivedate=2013-05-09}}</ref><ref name=unpop>{{cite paper | url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf | title=World Population Prospects, Table A.1| version=2008 revision | format=.PDF | publisher=United Nations | author=Department of Economic and Social Affairs
|Халыҡ ={{рост}}14 222 233<ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|title=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013|author=Census.gov|date=2013|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2013-05-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GUHbJYCI|archivedate=2013-05-09}}</ref><ref name=unpop>{{cite paper | url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf | title=World Population Prospects, Table A.1| version=2008 revision | format=.PDF | publisher=United Nations | author=Department of Economic and Social Affairs
Population Division | date=2009 | accessdate= 2009-03-12}}</ref>
Population Division | date=2009 | accessdate= 2009-03-12}}</ref>
|Год оценки=2013
|Баһа йылы=2013
|Халыҡ тығыҙлығы = 17,2
|Плотность населения = 17,2
|ВВП=9 853 млрд.
|ЭТП=9 853 млрд.
|ЭТП-ны иҫәпләү йылы=2004
|Год расчёта ВВП=2004
|ЭТП буйынса урыны=136
|Место по ВВП=136
|Йән башына ЭТП=900
|ВВП на душу населения=900
|ИРЧП= 0,448
|КПҮИ= 0,448
|Уровень ИРЧП = <span style="color:#e0584e">низкий</span>
|КПҮИ-ны кимәле = <span style="color:#e0584e">низкий</span>
|КПҮИ-ны иҫәпләү йылы=2013
|Год расчёта ИРЧП=2013
|КПҮИ буйынса урыны=163
|Место по ИРЧП=163
|Валюта=[[Замбия квачаһы]] (ZMK)
|Валюта=[[Замбия квачаһы]] (ZMK)
|Домен=[[.zm]]
|Домен=[[.zm]]
|Телефон коды=260
|Телефонный код=260
|Сәғәт бүлкәте= +2
|Часовой пояс= +2
<!--|Примечания=-->
<!--|Иҫкәрмәләр=-->
}}
}}


'''Замбия ('''[[Инглиз теле|ингл.]] ''Zambia)'', тулы рәсми исеме — '''Замбия''' '''Республикаһы ('''[[Инглиз теле|ингл.]] ''Republic of Zambia''''')''' — Көньяҡ [[Африка|Африкалағы]] дәүләт. [[Конго Демократик Республикаһы]], [[Танзания]], [[Малави]], [[Мозамбик]], [[Зимбабве]], [[Ботсвана]], [[Намибия]], [[Ангола]] менән сиктәш, [[Диңгеҙ|диңгеҙгә]] сығыу юлы юҡ. Баш ҡалаһы һәм иң ҙур ҡалаһы — Лусака.
'''Замбия ('''[[Инглиз теле|ингл.]] ''Zambia)'', тулы рәсми исеме — '''Замбия''' '''Республикаһы ('''[[Инглиз теле|ингл.]] ''Republic of Zambia''''')''' — Көньяҡ [[Африка]]лағы дәүләт. [[Конго Демократик Республикаһы]], [[Танзания]], [[Малави]], [[Мозамбик]], [[Зимбабве]], [[Ботсвана]], [[Намибия]], [[Ангола]] менән сиктәш, [[диңгеҙ]]гә сығыу юлы юҡ. Баш ҡалаһы һәм иң ҙур ҡалаһы — Лусака.


[[1964]] йылда [[Бөйөк Британия]]нан бойондороҡһоҙлоҡ алған.
[[1964]] йылда [[Бөйөк Британия]]нан бойондороҡһоҙлоҡ алған.
52 юл: 52 юл:


==== Файҙалы ҡаҙылмалар ====
==== Файҙалы ҡаҙылмалар ====
Ер аҫты байлыҡтарынан [[баҡыр]], кобальт, [[Зөбәржәт|зөбәржәттәр]], [[алтын]], [[көмөш]], уран, ҡурғаш, [[цинк]], күмер, [[марганец]] бар.
Ер аҫты байлыҡтарынан [[баҡыр]], кобальт, [[зөбәржәт]]тәр, [[алтын]], [[көмөш]], уран, ҡурғаш, [[цинк]], күмер, [[марганец]] бар.


== Тарихы ==
== Тарихы ==
64 юл: 64 юл:
== Иҫкәрмәләр ==
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{иҫкәрмәләр}}



{{Африка илдәре}}
{{Африка илдәре}}
{{countries-stub}}


[[Категория:Замбия]]
[[Категория:Замбия]]
75 юл: 73 юл:
[[Категория:Инглиз телле илдәр һәм территориялар]]
[[Категория:Инглиз телле илдәр һәм территориялар]]
[[Категория:Көнсығыш Африка]]
[[Категория:Көнсығыш Африка]]


{{countries-stub}}

22:44, 3 июль 2019 өлгөһө

Замбия Республикаһы
Republic of Zambia  (инг.)
Dziko la Zambia  (ньянджа)
Замбияның гербы
Флаг {{{Герб урынына}}}
Девиз: «Бер Замбия, бер милләт (ингл. One Zambia, One Nation
Гимн: «Ғорур һәм азат Замбия хаҡында баҫ һәм йырла»
Үҙаллылыҡ датаһы 24 октябрь 1964Бөйөк Британия)
Рәсми тел инглиз теле
Баш ҡала Лусака
Эре ҡала Лусака
Идара итеү төрө Президент республикаһы
Президент
Вице-президент
Майкл Сата
Гай Скотт
Территория
• Бөтәһе
• % һыу өҫтө
38
752 614 км²
1
Халыҡ
• Һаны (2013)
• Халыҡ тығыҙлығы

14 222 233[1][2] чел. (70)
17,2 чел./км²
ЭТП
  • Бөтәһе (2004)
  • Бер кешегә

9 853 млрд. долл. (136)
900 долл.
ИЧР (2013) 0,448 (низкий) (163 урын)
Валюта Замбия квачаһы (ZMK)
Интернет-домен .zm
Код ISO ZM
МОК коды ZAM
Телефон коды +260
Сәғәт бүлкәте +2

Замбия (ингл. Zambia), тулы рәсми исеме — Замбия Республикаһы (ингл. Republic of Zambia) — Көньяҡ Африкалағы дәүләт. Конго Демократик Республикаһы, Танзания, Малави, Мозамбик, Зимбабве, Ботсвана, Намибия, Ангола менән сиктәш, диңгеҙгә сығыу юлы юҡ. Баш ҡалаһы һәм иң ҙур ҡалаһы — Лусака.

1964 йылда Бөйөк Британиянан бойондороҡһоҙлоҡ алған.

Географияһы

Замбия Көньяҡ Африкала урынлашҡан. Тропик климатлы, диңгеҙгә сығыу юлы булмаған, башлыса яйлала ятҡан ил. Майҙаны 752 614 км², донъяла 38-се урында. Территорияһы Замбези һәм Конго йылғалары бассейнына ҡарай. Замбия менән Зимбабве сигендә Замбези йылғаһында шарлауыҡтар, шул иҫәптән атаҡлы Виктория шарлауығы урынлашҡан.

Файҙалы ҡаҙылмалар

Ер аҫты байлыҡтарынан баҡыр, кобальт, зөбәржәттәр, алтын, көмөш, уран, ҡурғаш, цинк, күмер, марганец бар.

Тарихы

Замбия территорияһында борондан кешеләр йәшәгән. Бер нисә мең йыл элек унда бушмен ҡәбиләләре (һунарсылар һәм йыйыусылар) көн иткән. Беҙҙең эра башында бушмендарҙы төньяҡтан килгән готтентоттар (игенселәр һәм малсылар) ҡыҫырыҡлап сығарған. Бер мең йыл самаһы ваҡыт үткәс, готтентоттарҙы Үҙәк Африканан килгән банту ҡәбиләләре ҡыҫырыҡлап сығарған.

XVIII быуатта Баротсе ҡол биләүселек дәүләте барлыҡҡа килгән. Шул уҡ XVIII быуатта тәүге европалылар килә башлай (португалдар). Ә XIX быуатта Замбия Төньяҡ Родезия исеме аҫтында Британия протекторатына әйләнә. XX быуатта, 1964 йылда, Замбия бойондороҡһоҙлоҡ ала.

Сәйәси ҡоролошо

Замбия — күп партиялы системалы демократик ил. Дәүләт башлығы, хөкүмәт етәксеһе һәм баш командуюущий булып президент тора. Ул 5 йылға бер һайлана, бер кеше ике мөҙҙәттән ашыу президент вазифаһын биләй алмай. Парламент — Милли ассамблея — 158 депутаттан тора, 150-һе һайлана, һигеҙе президент тарафынан тәғәйенләнә. Парламент 5 йылға һайлана, президент уны таратыу хоҡуғына эйә.

Иҫкәрмәләр

  1. Census.gov. Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013. U.S. Department of Commerce (2013). Дата обращения: 9 май 2013. Архивировано 9 май 2013 года.
  2. Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). «World Population Prospects, Table A.1» (.PDF) (United Nations). Проверено 2009-03-12.
  3. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa