Көйөргәҙе районы: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
104 юл: 104 юл:
== Башҡортостандың атҡаҙанғән хеҙмәткәрҙәре ==
== Башҡортостандың атҡаҙанғән хеҙмәткәрҙәре ==
=== Ауыл хужалығының атҡаҙанған хеҙмәткәрҙәре ===
=== Ауыл хужалығының атҡаҙанған хеҙмәткәрҙәре ===
* '''Әбсәләмов Камил Ғәлләм улы''' — Таймаҫ совхозы механизаторы, 1966 йылдың 8 октябрендә тапшырылған.
* '''Әбсәләмов Камил Ғәлләм улы''' — БАССР-ҙың атҡаҙанған механизаторы исеме һәм Ленин ордены, Таймаҫ совхозы механизаторы, 1966 йылдың 8 октябрендә тапшырылған.
* '''Аҙнабаева Рәүиә Ғәбделхаҡ ҡыҙы''' — Салауат исемендәге колхоздың быҙау ҡараусыһы, 1997 йылдың 4 ноябрендә тапшырылған.
* '''Аҙнабаева Рәүиә Ғәбделхаҡ ҡыҙы''' — Салауат исемендәге колхоздың быҙау ҡараусыһы, 1997 йылдың 4 ноябрендә тапшырылған.
* '''Әлмөхәмәтов Йәнмырҙа Аҡмырҙа улы''' — Таймаҫ совхозы механизаторы, 1974 йылдың 12 апрелендә тапшырылған.
* '''Әлмөхәмәтов Йәнмырҙа Аҡмырҙа улы''' — Таймаҫ совхозы механизаторы, 1974 йылдың 12 апрелендә тапшырылған.
127 юл: 127 юл:
* '''Крыжановский Алексей Данилович''' — Көйөргәҙе районы хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары, 1994 24 ноябрь.
* '''Крыжановский Алексей Данилович''' — Көйөргәҙе районы хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары, 1994 24 ноябрь.
* '''Курноскин Василий Иванович''' — "Көйөргәҙе" совхозы механизаторы, 1974 йыл, 12 апрель.
* '''Курноскин Василий Иванович''' — "Көйөргәҙе" совхозы механизаторы, 1974 йыл, 12 апрель.
* '''Ҡотлоәхмәтов Рим Йәүҙәт улы''' — Салауат исемендәгн колхоз механизаторы, 1997 йыл, 4 ноябрь.
* '''Ҡотлоәхмәтов Рим Йәүҙәт улы''' — Салауат исемендәгн колхоз механизаторы, 1997 йыл, 4 ноябрь.


=== Атҡаҙанған уҡытыусылары ===
=== Атҡаҙанған уҡытыусылары ===

13:38, 3 ноябрь 2019 өлгөһө


Көйөргәҙе районы
рус. Куюргазинский район
Район гербы Район флагы
Ил Рәсәй
Статус Муниципаль район
Төбәк Башҡортостан
Эске бүленеш 13 ауыл биләмәһе
Административ үҙәге Ермолаево ауылы
Ойошторолған 1931 йыл
Хакимиәт башлығы Ильясов Юлай Талха улы
Халыҡ һаны 26 259 [1] кеше
Халыҡ тығыҙлығы 11,1
Майҙаны 2 370
Сәғәт бүлкәте MSK+2 (UTC+6)
Автомобиль коды 02, 102
ОКАТО коды 80 239 000 000
Сайт http://kuyrgaza.tukaeva.ru

Көйөргәҙе районы (рус. Куюргазинский район) — Башҡортостан Республикаһы составындағы муниципаль район. Административ үҙәге — Ермолаево ауылы.

География

Район Башҡортостандың көньяғында урынлашҡан, Ырымбур өлкәһе менән сиктәш. Көйөргәҙе районының майҙаны 2 370 км² тәшкил итә. Район биләмәһе Дөйөм һырттың Төньяҡ тармағы сиктәрендә 400 метрға хәтле бейеклектә тора. Климаты йылы, ҡоро. Ағиҙел ҡушылдығы Мәләүез, Оло Юшатыр ҡушылдыҡтары Оло Көйөргәҙе һәм Кесе Юшатыр менән гидрографик селтәр барлыҡҡа килтерә. Һелтеләнгән ҡара ер өҫтөлөк итә. Имән, йүкә, ҡайын һәм башҡа төр япраҡлы ағастар урманы райондың 7 % территорияһын биләй. Газ, нефть, һоро күмер һәм башҡа төр файҙалы ҡаҙылмалар киң таралған. Күмерҙең эйәрсәндәре — янған тоҡом (тәбиғи шарттарҙа үҙенән-үҙе янған балсыҡ) һәм кварц ҡомдары — бик ҙур ҡиммәткә эйә. Шулай уҡ гипс, ҡом, балсыҡ, балсыҡһыл тупраҡ (суглинок), агроном рудалары ятҡылыҡтары бар. Был районда сәнәғәт һәм ауыл хужалығы үҫешкән. Ауыл хужалығы менән мәшғүл ерҙәр 190,8 мең. га (район биләмәһенең 80,5%-ты), шул иҫәптән һөрөнтө ерҙәр— 124,7 мең. га, көтөүлектәр — 57,9 мең. га, сабынлыҡтар — 8,3 мең. га. Игенселек хужалығы бик үҫешкән. Сөгөлдөрсөлөк, көнбағыш игеү, ит- һөт малсылығы һәм һарыҡсылыҡ.

Район территорияһы аша Өфө-Ырымбур һәм Яңы Мораптал — Түлгән тимер юлы, Өфө-Ырымбур һәм Ира- Мораҡ — Сибай — Магнитогорск, Ермолаево-Федоровка автомобиль юлдары үтә.

Тарих

Район 1935 йылдың 31 ғинуарында төҙөлгән, үҙәге Ермолаево ауылы .Эреләтеү сәйәсәте нигеҙендә 1962 йылда Мәләүез районы составына күсерелә. 1965 йылда киренән район Күмертау районы составына индерелгән.Үҙәге Күмертау ҡалаһы. 1990 йылдан алып был район үҙәге киренән Ермолаево ауылына күсерелә. Башҡортостан Республикаһы Юғары Советының 1992 йылдың 17 ноябрендәге Указы менән Көйөргәҙе районы итеп үҙгәртелә.

Иҡтисады

Халыҡ һаны

1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):

Йыл Халыҡ һаны
1939 44 998 [2][3]
1959 36 416 [4][5]
1970 35 326 [6][5]
Йыл Халыҡ һаны
1979 28 627 [7][5]
1989 23 454 [8][5]
2002 25 587 [9][5]
Йыл Халыҡ һаны
2010 25 125 [10]
2018 22 985 [11]
2019 22 612 [12]

2002 йылдағы иҫәп алыу мәғлүмәттәре буйынса райондың милли составы: башҡорттар — 43,1 %, урыҫтар — 28 %, башҡа милләттәр — 28,9 %.[13]

Административ бүленеш

2008 йылдың ноябрендәге мәғлүмәттәр буйынса район составына 91 ауылды берләштереүсе 12 ауыл советы биләмәһе бар.[14]

  1. Бахмут үҙәге Бахмут ауылы
  2. Ермолаево — Ермолаево ауылы
  3. Илкәнәй — Илкәнәй ауылы
  4. Иҙәк — Ишмәт — Иҙәк — Ишмәт ауылы
  5. Керәүле-Илюшкин — Керәүле-Илюшкин ауылы
  6. Ленин — Бөгөлсән ауылы
  7. Мораптал — Яңы Мораптал ауылы
  8. Отрада — Иҫке Отрада ауылы
  9. Свобода — Свобода ауылы
  10. Таймаҫ — Яңы Таймаҫ ауылы
  11. Шәбағыш — Шәбағыш ауылы
  12. Яҡшымбәт — Яҡшымбәт ауылы

Мәғариф

Районда 57 дөйөм белеем биреү мәктәбе, шул иҫәптән 17 урта, музыка һәм спорт мәктәптәре, профессилналь училище; 24 китапхана, 47 мәҙәниәт учреждениеһы, 1 үҙәк район һәм 2 участка ауыл хәстәханаһы бар. Башҡорт телендә «Юшатыр» һәм урыҫ телендә «Куюргаза» гәзиттәре нәшер ителә.

Транспорт

Район территорияһы буйлап Өфө—Ырымбур тимер юлы, Р-240 «Өфө — Ырымбур» федераль автомобиль юлы үтә.

Билдәле шәхестәр

Башҡортостандың атҡаҙанғән хеҙмәткәрҙәре

Ауыл хужалығының атҡаҙанған хеҙмәткәрҙәре

  • Әбсәләмов Камил Ғәлләм улы — БАССР-ҙың атҡаҙанған механизаторы исеме һәм Ленин ордены, Таймаҫ совхозы механизаторы, 1966 йылдың 8 октябрендә тапшырылған.
  • Аҙнабаева Рәүиә Ғәбделхаҡ ҡыҙы — Салауат исемендәге колхоздың быҙау ҡараусыһы, 1997 йылдың 4 ноябрендә тапшырылған.
  • Әлмөхәмәтов Йәнмырҙа Аҡмырҙа улы — Таймаҫ совхозы механизаторы, 1974 йылдың 12 апрелендә тапшырылған.
  • Әминев Ишбулды Ғайса улы — Киров исемендәге колхоздың тракторсы-машинисы, 1994 йылдың 14 ноябрендә тапшырылған.
  • Боҫҡанова Фәүзиә Хәмәтхужа ҡыҙы — "Искра" колхозы һауынсыһы, 1985 йылдың 3 ғинуарында тапшырылған.
  • Вахитов Шәүәли Мөхәмәт улы — Таймаҫ совхозының машина менән һауыу оҫтаһы, 1973 йылдың 14 мартында тапшырылған.
  • Ғәлимов Марат Усман улы — Киров исемендәге колхоз агрономы, 2001 йылдың 27 декабрендә тапшырылған.
  • Ғисмәтуллин Рауил Ғөбәй улы — Киров колхозының баш агрономы, 1974 йыл, 12 апрель.
  • Глущенко Владимир Степанович — "Ҡыҙыл шар" агросоюзы бүлексә агрономы.1996 йыл,5 ноябрь.
  • Глущенко Михаил Степанович — Калинин исемендәге колхоз рәйесе, 1992 йыл, 12 ноябрь.
  • Гребнев Александр Михайлович — 1996 йыл, 5 ноябрь.
  • Дәминова Шәмсиә Закир ҡыҙы — "Мораптал" тоҡомсолоҡ совхозы һауынсыһы, 1981 йыл, 25 сентябрь.
  • Ермолаев Егор Петрович — "Күмертау" мал һимертеү комплексы етәксеһе, 1992 йыл,3 сентябрь.
  • Искәндәрова Рәзилә Зәйнәғәбдин ҡыҙы — "Искра" крәҫтиән хужалығы ассоциацияһының һауынсыһы, 1997 йыл, 25 май.
  • Исмәғилева Раҡия Әхмәтғәли ҡыҙы — "Таймаҫ" совхозы һауынсыһы, 1981 йыл, 25 сентябрь.
  • Исхаҡов Наил Йәмил улы — Киров исемендәге колхоз механизаторы, 1999 йыл, 3 ноябрь.
  • Ишдәүләтов Тәлғәт Данияр улы — Киров исемендәге колхоз механизаторы, 1997 йыл, 4 ноябрь.
  • Ишмаев Әфтәх Ғата улы — Киров исемендәге колхоз рәйесе, 1976 йыл, 9 ноябрь.
  • Ишмөхәмәтова Хәйәт Насир ҡыҙы — "Таймаҫ" совхозы һауынсыһы, 1974 йыл, 12 апрель.
  • Ҡаранаев Рәүеф Бәҙретдин улы — "Көйөргәҙе" совхозы тракторсылар звено башлығы, 1998 йыл, 3 ноябрь.
  • Кийәбулатова Шафиға Шәкүр ҡыҙы — Калинин исемендәге колхоз зоотехнигы, 1996 йыл, 5 ноябрь.
  • Крыжановский Алексей Данилович — Көйөргәҙе районы хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары, 1994 24 ноябрь.
  • Курноскин Василий Иванович — "Көйөргәҙе" совхозы механизаторы, 1974 йыл, 12 апрель.
  • Ҡотлоәхмәтов Рим Йәүҙәт улы — Салауат исемендәгн колхоз механизаторы, 1997 йыл, 4 ноябрь.

Атҡаҙанған уҡытыусылары

  • Абдуллинна Рауза Абдулла ҡыҙы — 1997 йылдың 11 ноябрендә тапшырылған.
  • Абуҡаева Фирҙәүес Хәлил өыҙы - 1983 йылдың 1 октябрендә тапшырылған.
  • Аритҡолов Фәнил Насретдин улы — 1989 йылдың 27 февралендә тапшырылған.
  • Бикмөхәмәтова Рабиға Шәрифйән ҡыҙы
  • Вострикова Александра Семеновна
  • Ғәлина Фәүзиә Нафиҡ ҡыҙы
  • Горбанева Вера Александровна
  • Евина Валентина Ивановна
  • Йоғова Дилара Барый ҡыҙы
  • Заикина Лилия Ивановна
  • Иванов Виктор Николаевич

Атҡаҙанған медецина хеҙмәткәрҙәре

  • Ибраһимова Венера Ғиззәтулла ҡыҙы
  • Фазлыйәхмәтов Фәйзулла Зәкиулла улы
  • Юлбарыҫов Рәжәп Рамаҙан улы

Атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре

  • Дәминова Гөлнур Йәүҙәт ҡыҙы
  • Ҡашапова Нәзилә Сабит ҡыҙы
  • Солтанов Мостафа Кәрим улы

Атҡаҡаҙанған сауҙа хеҙмәткәрҙәре

  • Мостафина Лениза Мөхәмәҙей ҡыҙы

Атҡаҙанған аҙыҡ-түлек индустрияһы хеҙмәткәрҙәре

  • Лященко Михаил Викторович

Атҡаҙанған төҙөүселәре

  • Каменев Егор Данилович

Атҡаҙанған иҡтисадсылары

  • Давыдова Хәҙисә Абдрафиҡ ҡыҙы

Атҡаҙанған урмасылары

  • Краснов Дмитрий Михайлович

Атҡаҙанған хоҡуҡсылары

  • Заһретдинов Фәнәүи Фәиз улы

Атҡаҙанған ер төҙөүселәре

  • Кабатчиков Владимир Александрович

Атҡаҙанған шахтасылары

  • Рәхимов Кмнйәбай Закир улы
  • Ефримов Леонид Федорович

Атҡаҙанған электриктары

  • Хәлилов Рәшит Насретдин улы

Иҫтәлекле урындар

  • Кинйә музейы
  • Кинйә мәмерйәһе
  • Урта Мотал ауылындағы ҡыҙыл еректәр. Улар «Ҡыҙыл китап»ҡа индерелгән. Бик һирәк ерҙәрҙә үҫә.
  • Туғай Кинйәһе (Беренсе Кинйәабыҙ) ауылы тарихи-мәҙәни ҡурсаулығы.
  • Ермолаевка ауылындағы 18 быуат ҡарағайҙары. Улар ауылға нигеҙ һалыусы Шотт баяры тарафынан ултыртылған.
  • Бағырлы Усман (әүлиә) ҡәберлеге. Яманһары ауылы.
  • Татырлы (тоҙло)шифалы батҡаҡлыҡ. Яҡут ауылынан 2 км алыҫлыҡта ята.
  • Ҡуяныш йылғаһы һыуһаҡлағысы.
  • Юшатыр йылғаһы һыуһаҡлағысы.

Һылтанмалар

Иҫкәрмәләр

  1. Численность населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2010 года
  2. перепись населения СССР 1939 года
  3. Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — Б. 448.
  4. перепись населения СССР 1959 года
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — Б. 448.
  6. перепись населения СССР 1970 года
  7. перепись населения СССР 1979 года
  8. перепись населения СССР 1989 года
  9. Всероссийская перепись населения 2002 года
  10. Всероссийская перепись населения 2010 года
  11. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 годаРәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
  12. Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — Б. 62.
  13. Население Башкортостана: XIX—XXI века: статистический сборник/ Территориальный орган Федеральной службы государствеңой статистики по Республике Башкортостан.- Уфа: Китап, 2008.- 448 с.:ил.
  14. Закон Республики Башкортостан «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населеңых пунктов» (Принят Государствеңым Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)
  15. Недошивин Вениамин Георгиевич — Башҡорт энциклопедияһы (Тикшерелеү көнө: 27 сентябрь 2017)
  16. Башҡорт энциклопедияһы — Арыҫланов Нурамбәк Ғиниәт улы (Тикшерелеү көнө: 29 июнь 2018)
  17. Башҡорт энциклопедияһы — Фәхретдинова Хәҙисә Сиражетдин ҡыҙы (Тикшерелеү көнө: 16 июль 2018)