Еналиев Сөләймән Бикмөхәмәт улы: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Сөләйман Еналиев" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл: 1 юл:
{{Ук}}
'''Еналиев Сөләймән Бикмөхәмәт улы''' (''1894 — 14.9.1938''), күҙ табибы, һаулыҡ һаҡлау эшен ойоштороусы, ТАССР һаулыҡ һаҡлау халыҡ комиссары (''[[1927 йыл|1927]]-[[1928 йыл|1928]]''), Ҡаҙан медицина институты директоры (''[[1935 йыл|1935]]-[[1937 йыл|1937]]'').
'''Еналиев Сөләймән Бикмөхәмәт улы''' (''1894 — 14.9.1938''), күҙ табибы, һаулыҡ һаҡлау эшен ойоштороусы, ТАССР һаулыҡ һаҡлау халыҡ комиссары (''[[1927 йыл|1927]]-[[1928 йыл|1928]]''), Ҡаҙан медицина институты директоры (''[[1935 йыл|1935]]-[[1937 йыл|1937]]'').


== Биографияһы ==
== Биографияһы ==
Сөләймән Бикмәхәмәт улы Еналиев [[1894 йыл|1894 йылда]] Пенза губернаһы Инсар өйәҙе Иса ауылында игенсе ғаиләһендә донъяға килә. [[1909 йыл|1909 йылда]] Тамбов губернаһы Темников өйәҙе Пели ауылында башланғыс мәктәп тамамлай. Ике йыл дауамында [[Өфө|Өфөлә]] мәҙрәсәлә уҡый. Экстерн рәүешендә [[Чита]] ҡалаһы ир-ат уҡытыусы гимназияһын сығарылыш имтихандарын тапшыра. Аттестат алып, Чита ҡлаһында татар мәхәллә мәктәбендә уҡыта. 1915-1917 йылдарҙа [[Ҡоро ер ғәскәрҙәре|- хәрби хеҙмәттә]]. Демобилизацияланғандан һуң Пенза губернаһы мәғариф бүлегенә инструктор итеп тәғәйенләнә, [[1918 йыл|1918 йылдан]] Инсар өйәҙ халыҡ мәғәрифы бүлеге мөдире. [[1920 йыл|1920 йылда]] 1-се Пенза ирекле полкында ҡыҙылармеец.
Сөләймән Бикмәхәмәт улы Еналиев [[1894 йыл]]да Пенза губернаһы Инсар өйәҙе Иса ауылында игенсе ғаиләһендә донъяға килә. [[1909 йыл]]да Тамбов губернаһы Темников өйәҙе Пели ауылында башланғыс мәктәп тамамлай. Ике йыл дауамында [[Өфө|Өфөлә]] мәҙрәсәлә уҡый. Экстерн рәүешендә [[Чита]] ҡалаһы ир-ат уҡытыусы гимназияһын сығарылыш имтихандарын тапшыра. Аттестат алып, Чита ҡлаһында татар мәхәллә мәктәбендә уҡыта. 1915—1917 йылдарҙа [[Ҡоро ер ғәскәрҙәре|- хәрби хеҙмәттә]]. Демобилизацияланғандан һуң Пенза губернаһы мәғариф бүлегенә инструктор итеп тәғәйенләнә, [[1918 йыл]]дан Инсар өйәҙ халыҡ мәғәрифы бүлеге мөдире. [[1920 йыл]]да — 1-се Пенза ирекле полкында ҡыҙылармеец.


2-се Мәскәү университетының медицина факультетында уҡый. Бер үк ваҡытта, уҡыуҙан айырылмайса, [[1922 йыл|1922]]-[[1923 йыл|1923 йылдарҙа]] РСФСР мәғариф халыҡ комиссариатының [[Татарҙар|татар]]-[[Башҡорттар|башҡорт]] бюроһы мөдире, һуңынан [[Советтар Союзы Коммунистар партияһы|РКП (б)]] [[Мәскәү]] комитеты [[Татарҙар|татар]]-[[Башҡорттар|башҡорт]] бюроһы мөдире, [[1923 йыл|1923]]-[[1925 йыл|1925 йылдарҙа]] Мәскәү һөнәри белем биреү хакимлығы мөдире. [[1925 йыл|1925 йылда]] [[Ҡазан|Ҡазанға]] юллана.
2-се Мәскәү университетының медицина факультетында уҡый. Бер үк ваҡытта, уҡыуҙан айырылмайса, [[1922 йыл|1922]]-[[1923 йыл|1923 йылдарҙа]] РСФСР мәғариф халыҡ комиссариатының [[Татарҙар|татар]]-[[Башҡорттар|башҡорт]] бюроһы мөдире, һуңынан [[Советтар Союзы Коммунистар партияһы|РКП (б)]] [[Мәскәү]] комитеты [[Татарҙар|татар]]-[[Башҡорттар|башҡорт]] бюроһы мөдире, [[1923 йыл|1923]]-[[1925 йыл|1925 йылдарҙа]] Мәскәү һөнәри белем биреү хакимлығы мөдире. [[1925 йыл]]да [[Ҡазан|Ҡазанға]] юллана.


[[1926 йыл|1926 йылдан]] алып ТАССР Һаулыҡ һаҡлау халыҡ комиссариатында хеҙмәт итә: башта халыҡ комиссары урынбаҫары,артабан - халыҡ комиссары. 1928-1937 йылдарҙа Ҡазан медицина институтында уҡыта, бер үк ваҡытта 1935 йылдан алып директор урынбаҫары, һуңғараҡ директор итеп тәғәйенләнә. 1931-1932 йылларҙа [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ-та]] ([[Сан-Франциско]] һәм Балтимор [[Ҡала|ҡалаларында]]) фәнни эштәр буйынса командировкала була. Еналиев институтты етәкләгән осорҙа морфология йорто, Маяковский урамындағы дөйөм торлаҡ төҙөлә.
[[1926 йыл]]дан алып ТАССР Һаулыҡ һаҡлау халыҡ комиссариатында хеҙмәт итә: башта халыҡ комиссары урынбаҫары, артабан — халыҡ комиссары. 1928—1937 йылдарҙа Ҡазан медицина институтында уҡыта, бер үк ваҡытта 1935 йылдан алып директор урынбаҫары, һуңғараҡ директор итеп тәғәйенләнә. 1931—1932 йылларҙа [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ-та]] ([[Сан-Франциско]] һәм Балтимор [[ҡала]]ларында) фәнни эштәр буйынса командировкала була. Еналиев институтты етәкләгән осорҙа морфология йорто, Маяковский урамындағы дөйөм торлаҡ төҙөлә.


[[1938 йыл|1938 йылдың]] [[5 сентябрь|5 сентябрендә]] НКВД тарафынан ҡулға алына. 5 көн дауам иткән «тикшереү саралары» булыу сәбәпле, һорау алғанда ныҡ туҡмалыуҙан [[14 сентябрь|14 сентябрҙә]] вафат була. [[1958 йыл|1958 йылда]] аҡлана.
[[1938 йыл|1938 йылдың]] [[5 сентябрь|5 сентябрендә]] НКВД тарафынан ҡулға алына. 5 көн дауам иткән «тикшереү саралары» булыу сәбәпле, һорау алғанда ныҡ туҡмалыуҙан [[14 сентябрь|14 сентябрҙә]] вафат була. [[1958 йыл]]да аҡлана.


== Фәнни эшмәкәрлеге ==
== Фәнни эшмәкәрлеге ==
Уның эшмәкәрлеге уҡытыу-тәрбиә эшен камиллаштырыуға, милли кадрҙарҙан табиптар әҙерләүгә, фәнни-тикшеренеү эшен активлаштырыуға һәм дауалау эшен яҡшыртыуға йүнәлдерелә. Хеҙмәттәре күҙ эсендәге барлыҡҡа килгән яңы шештәр иммунологияһына һәм цитопатологияһына ҡарай.
Уның эшмәкәрлеге уҡытыу-тәрбиә эшен камиллаштырыуға, милли кадрҙарҙан табиптар әҙерләүгә, фәнни-тикшеренеү эшен активлаштырыуға һәм дауалау эшен яҡшыртыуға йүнәлдерелә. Хеҙмәттәре күҙ эсендәге барлыҡҡа килгән яңы шештәр иммунологияһына һәм цитопатологияһына ҡарай.


== Сығанаҡтар ==
== Сығанаҡтар ==

# Возвращенные имена. Документальные очерки. Казань, 1990
# Возвращенные имена. Документальные очерки. Казань, 1990
# Хаклык аклаган исемнәр. [[Казан]]: [[Татарстан китап нәшрияты|ТКН]], 1991. ISBN 5-298-00652-3
# Г.Р. Каримова. К вопросу о реализации суверенных прав ТАССР (20-е годы ХХ века). Казань, «''Ученые записки КФУ''», том 153, кн.3, [[2011 йыл|2011]].
# Г. Р. Каримова. К вопросу о реализации суверенных прав ТАССР (20-е годы ХХ века). Казань, «''Ученые записки КФУ''», том 153, кн.3, [[2011]].


== Һылтанмалар ==
== Һылтанмалар ==

* [http://tatarile.org/maglumat/шәхес/еналиев-сөләйман-бикмөхәммәт-улы Татар энциклопедиясе. Казан, 2010. ТР Фәннәр академиясенең Татар энциклопедиясе институты]
* [http://tatarile.org/maglumat/шәхес/еналиев-сөләйман-бикмөхәммәт-улы Татар энциклопедиясе. Казан, 2010. ТР Фәннәр академиясенең Татар энциклопедиясе институты]
* [http://www.yuldash.com/tg/index.php?id=38571&q=mes Еналеев Сулейман Бек-Мухамедович, медик (1894-1938). История в лицах]
* [http://www.yuldash.com/tg/index.php?id=38571&q=mes Еналеев Сулейман Бек-Мухамедович, медик (1894—1938). История в лицах]
* [http://yuldash-sputnik.ru/35/1023-2014-09-02-12-57-03.html К.Долотказин. Сулейман Еналеев: жизнь и судьба]
* [http://yuldash-sputnik.ru/35/1023-2014-09-02-12-57-03.html К.Долотказин. Сулейман Еналеев: жизнь и судьба]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар]]

12:07, 15 сентябрь 2020 өлгөһө

Еналиев Сөләймән Бикмөхәмәт улы
Зат ир-ат
Тыуған көнө 1894
Тыуған урыны Мордовия Республикаһы, Рәсәй
Вафат булған урыны Ҡазан, Рәсәй империяһы
Һөнәр төрө офтальмолог
Уҡыу йорто М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты

Еналиев Сөләймән Бикмөхәмәт улы (1894 — 14.9.1938), күҙ табибы, һаулыҡ һаҡлау эшен ойоштороусы, ТАССР һаулыҡ һаҡлау халыҡ комиссары (1927-1928), Ҡаҙан медицина институты директоры (1935-1937).

Биографияһы

Сөләймән Бикмәхәмәт улы Еналиев 1894 йылда Пенза губернаһы Инсар өйәҙе Иса ауылында игенсе ғаиләһендә донъяға килә. 1909 йылда Тамбов губернаһы Темников өйәҙе Пели ауылында башланғыс мәктәп тамамлай. Ике йыл дауамында Өфөлә мәҙрәсәлә уҡый. Экстерн рәүешендә Чита ҡалаһы ир-ат уҡытыусы гимназияһын сығарылыш имтихандарын тапшыра. Аттестат алып, Чита ҡлаһында татар мәхәллә мәктәбендә уҡыта. 1915—1917 йылдарҙа - хәрби хеҙмәттә. Демобилизацияланғандан һуң Пенза губернаһы мәғариф бүлегенә инструктор итеп тәғәйенләнә, 1918 йылдан Инсар өйәҙ халыҡ мәғәрифы бүлеге мөдире. 1920 йылда — 1-се Пенза ирекле полкында ҡыҙылармеец.

2-се Мәскәү университетының медицина факультетында уҡый. Бер үк ваҡытта, уҡыуҙан айырылмайса, 1922-1923 йылдарҙа РСФСР мәғариф халыҡ комиссариатының татар-башҡорт бюроһы мөдире, һуңынан РКП (б) Мәскәү комитеты татар-башҡорт бюроһы мөдире, 1923-1925 йылдарҙа Мәскәү һөнәри белем биреү хакимлығы мөдире. 1925 йылда Ҡазанға юллана.

1926 йылдан алып ТАССР Һаулыҡ һаҡлау халыҡ комиссариатында хеҙмәт итә: башта халыҡ комиссары урынбаҫары, артабан — халыҡ комиссары. 1928—1937 йылдарҙа Ҡазан медицина институтында уҡыта, бер үк ваҡытта 1935 йылдан алып директор урынбаҫары, һуңғараҡ директор итеп тәғәйенләнә. 1931—1932 йылларҙа АҠШ-та (Сан-Франциско һәм Балтимор ҡалаларында) фәнни эштәр буйынса командировкала була. Еналиев институтты етәкләгән осорҙа морфология йорто, Маяковский урамындағы дөйөм торлаҡ төҙөлә.

1938 йылдың 5 сентябрендә НКВД тарафынан ҡулға алына. 5 көн дауам иткән «тикшереү саралары» булыу сәбәпле, һорау алғанда ныҡ туҡмалыуҙан 14 сентябрҙә вафат була. 1958 йылда аҡлана.

Фәнни эшмәкәрлеге

Уның эшмәкәрлеге уҡытыу-тәрбиә эшен камиллаштырыуға, милли кадрҙарҙан табиптар әҙерләүгә, фәнни-тикшеренеү эшен активлаштырыуға һәм дауалау эшен яҡшыртыуға йүнәлдерелә. Хеҙмәттәре күҙ эсендәге барлыҡҡа килгән яңы шештәр иммунологияһына һәм цитопатологияһына ҡарай.

Сығанаҡтар

  1. Возвращенные имена. Документальные очерки. Казань, 1990
  2. Хаклык аклаган исемнәр. Казан: ТКН, 1991. ISBN 5-298-00652-3
  3. Г. Р. Каримова. К вопросу о реализации суверенных прав ТАССР (20-е годы ХХ века). Казань, «Ученые записки КФУ», том 153, кн.3, 2011.

Һылтанмалар