Төньяҡ амурҙары (башҡорт яугирҙәре)
Төньяҡ амурҙары — 1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашҡан урыҫ шағиры Денис Давыдовтың, уҡ-йәйә менән ҡоралланған башҡорт яугирҙәрен боронғо грек алиһәһе амурға оҡшатып, биргән баһаһы.
1812 йылда Ырымбур губернаһында бөтәһе 40 кавалерия полкы төҙөлә, шул иҫәптән 28 башҡорт полкы. Хәҙерге Калуга өлкәһе ерендәге яуҙа 2 башҡорт полкы ҡатнаша. 4 башҡорт полкы Мәскәүҙе һаҡлауҙа ҡатнаша.
Шағир Денис Давыдов башҡорттар тураһында былай тип яҙа: "«Йәйә һәм уҡтар менән ҡоралланып, осло башлы бүрек һәм сыбар кафтандар кейеп, аттарға атланып» улар «Наполеонға ҡурҡыу һалырға еберелгән». Д. Давыдов һыбайлыларҙың батырлығын, тәүәкәллеген данлай «ҡалмыҡ, башҡорттарҙан торған ҡара болот урау юлдан дошмандарҙың тылына ташланып уларҙың ҡотон алды»[1]. Бындай баһаны француз генералы Марбо ла раҫлай. Ул үҙенең көндәлегендә уҡ-йәйә менән ҡоралланған башҡорттар Наполеондың шәхси ҡарауылына һөжүм яһаны тип хәтерләй.
Рәсәй ғәскәре менән башҡорт һыбайлылары 1814 йылда Парижға барып етә. Ғафури районының Красноусол ауылында башҡорт полктарының 1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыуына 205 йыл тулыуға арнап, "Төньяҡ амурҙары" мемориаль комплексы асыла. Ул халыҡтан йыйылған аҡсаға төҙөлә[2]
Ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Видео
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]YouTube сайтында Видео 1812. Северные амуры
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ По улицам Тильзита петляли лишь несколько десятков казаков летучего прикрытия да прибившиеся к ним, пугающие местных жителей экзотически-свирепым видом калмыки и башкиры — меднолицые, в островерхих меховых шапках, в пестротканых халатах, вооруженные луками и стрелами, — из резерва, спешно подведенного князем Лобановым-Ростовским. Серебряков Г. В. Денис Давыдов. — М. : Мол. гвардия, 1985. — 446 с, ил. — (Жизнь замечат. людей. Сер. биогр.; Вып. 14 (661)). 150000 экз.
- ↑ В Башкирии появился мемориальный комплекс знаменитым «северным амурам»
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Уроженец Уфы Ирек Баишев сохраняет в Германии память о «северных амурах». ИА «Башинформ», 12 апреля 2020 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 12 апрель 2020)
- Ирек Баишев: «Северные амуры» порой даже больше известны в Германии, чем на родине. ИА «Башинформ», 12 апреля 2020 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 12 апрель 2020)
- РФ сегодня. Башкиры в Отечественной войне 1812 года
- Историко-культурное наследие Кубани. И Париж мы видали. 2016 йыл 5 март архивланған.
- Как башкиры с луками воевали против Наполеона
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Любезные вы мои... — Уфа. 1992.