Аҡ йорт (Бишкәк)
| Аҡ йорт | |
.jpg) | |
| Дәүләт |
 Ҡырғыҙстан |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Бишкәк |
| Рәсми асылыу датаһы | 1985 |
| Ҡат һаны | 7 |
| Рәсми сайт | kenesh.kg |
 | |
 Аҡ йорт Викимилектә | |
Аҡ йорт — Ҡырғыҙстандың баш ҡалаһы Бишкәктә дәүләт президент бинаһы. Аҡ йорт 2005 йылда («Тюльпан революцияһы») һәм 2010 йылда (Ҡырғыҙстанда революция (2010)) күмәк сыуалыштар урынына әйләнә. 2010 йылдағы бола ваҡытында янғын сыға, ул бик күп дәүләт архивының күсермәләрен юҡ итә.
Бинаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Бина ете ҡатлы, Сталин модерн стилендә, Мәскәүҙәге Хеҙмәт һәм оборона Советы (Госплан, Дума) бинаһының прототибы сифатында төҙөлгән[1]. Тыштан мәрмәр менән көпләнгән[2]. Бинаның алғы өлөшөндә ҡырғыҙ-совет бәйләнешен күрһәтеүсе ҡыҙыл төҫтәге сәскәләр менән ҙур карауат урынлашҡан[3]. 1985 йылда төҙөлгән бина КПСС Үҙәк Комитетының штаб-фатиры итеп төҙөлгән була. Бинаның алғы өлөшөндә Ҡырғыҙстан гербы урынлашҡан. Элек унда Ҡырғыҙ ССР-ы гербы урынлашҡан булған.
Тюльпан революцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«Тюльпан революцияһы» протест акцияһы серияһына ҡарай, уның һөҙөмтәһендә ахыр сиктә Президент Аскар Акаев һәм уның хөкүмәте ҡолатыла. 2005 йылдың 24 мартында кесаҙна көнө протест акциялары Бишкәккә күсә, тиҫтәләгән мең кеше Аҡ йорт алдында йыйыла. Хәүефһеҙлек көстәре һәм хөкүмәт яҡлы йәшерен агенттар бер нисә йәш демонстрантты туҡмай башлағас, төп халыҡ төркөмө бергә ойоша, бик күп һандағы кеше тәртип һаҡлау органдары вәкилдәре аша бик шәп үтеп китә һәм хөкүмәттең штаб-фатирына бәреп инә. Һуңғараҡ табылған компромисс буйынса демонстранттар һәм хәүефһеҙлек хеҙмәте хеҙмәткәрҙәре араһында килешеү төҙөлә, дәүләттең бурыстары билдәләнә, ә кавалерия төркөмдө ҡыуа. Президент Акаев ошо мәлдән файҙалана һәм ғаиләһе менән вертолетта Ҡаҙағстанға ҡасып китә, һуңынан унан Мәскәүгә оса.[4]
2010 йылдағы протест акцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Бина 2010 йылда сыуалыштар үҙәге була. 7 апрелдә Бишкәктә митингыла ҡатнашыусылар Алатау майҙанын тултыра. Улар Аҡ йортто уратып ала[5][6]. Полиция тәүҙә үлемесле булмаған ысулдар — күҙҙән йәш ағыҙа торған газ ҡуллана, әммә ике йөк машинаһы ҡапҡаны төкөтөргә маташҡандан һуң, атыу ҡоралы ҡулланыла[7][8]. Артабанғы үҙ-ара ризаһыҙлыҡ барышында кәм тигәндә ҡырҡ бер митингыла ҡатнашыусы үлтерелә.[9] Аҙаҡ протест тулҡыны бөтә, бинаны ваҡытлы хөкүмәт биләй. Сыуалыштар һөҙөмтәһендә, бинаны ялмап алған янғын дәүләт архивын һәм шунда урынлаштырған яҙмаларҙы юҡ иткәнлеге асыҡлана. Был элекке президент Курманбек Бакиевты эҙәрлекләүҙе ҡатмарлаштыра[10].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Duma, Moscow
- ↑ Mitchell 2008, p. 108
- ↑ Cavendish 2006, p. 645
- ↑ Mikosz 2005, p. 25
- ↑ Saralayeva, Leila. Protesters clash with police in Kyrgyzstan (7 April 2010).
- ↑ Leonard, Peter. Violence erupts at Kyrgyzstan opposition rallies (7 April 2010).
- ↑ «»
- ↑ «»
- ↑ Levy, Clifford J.. Upheaval in Kyrgyzstan as Leader Flees, New York Times (7 April 2010).
- ↑ Temirov, 2010
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Cavendish Marshall. World and Its Peoples: The Middle East, Western Asia, and Northern Africa. - Дөйөм һаны биттәр: 1586
- Mikosz, David. «Anatomy of a Civic Uprising».
- Mitchell Laurence. The Bradt Travel Guide: Kyrgyzstan. - Дөйөм һаны биттәр: 320
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Temirov, Ulan Kyrgystan: government Bishkek erases records fire (неопра.). Bishkek, Kyrgyzstan: Insight Eurasia (18 April 2010). 20 апрель 2010 тикшерелгән. Көндө 28 апрель, 2010 йыл.