Бутусов ҡасабаһы
| Бутусов ҡасабаһы | |
| Нигеҙләү датаһы | 1927 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ-территориаль берәмек | Ярославль |
| Входит в состав списка памятников культурного наследия | список объектов культурного наследия: Ярославль (часть 3)[d] |
| Мираҫ статусы | объект культурного наследия России местного (муниципального) значения[d][1] |
| Указания, как добраться | улица Пушкина, 20, улица Свердлова, 21, 21а, 23, 23а, 25, улица Чайковского, 56 |
 | |
 Бутусов ҡасабаһы Викимилектә | |
Бутусов ҡасабаһы — Ярославль ҡалаһының үҙәк (Киров) районындағы, Республика, Свердлов, Чайковский һәм Пушкин урамдары менән сикләнгән торлаҡ кварталы. 1927—1929 йылдарҙа Ярославль губернаһы коммуналь бүлексәһе мөдире Константин Иванович Бутусов инициативаһы буйынса төҙөлә. Ярославль өсөн һирәк булған конструктивизм архитектураһы ҡомартҡыһы («Гигант» клубы, Ляпинский ҡаҙанлығы һәм башҡалар менән бер рәттән).
Төҙөү тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Аҡ гвардеецтар ихтилалы баҫтырылғандан һуң, туптан атыу арҡаһында ҡалалағы бөтә биналарҙың өстән бере хараба хәленә килә (булған 7688 торлаҡ төҙөлөшөнөң 2147-һе тулыһынса юҡ ителә).[2] Яңы власть алдында ҡалала торлаҡһыҙ тороп ҡалған кешеләрҙе торлаҡ менән тәьмин итеү һәм Октябрь революцияһынан һуң яңы ҡиммәттәргә һәм яңы йәшәү рәүешенә тап килгән киләсәк ҡалаһын төҙөү бурысы тора. 1924 йылда ҡаланың «Яңы Ярославль» генераль планы ҡабул ителә, уның эксперттары составына илдең алдынғы архитекторҙары инә, улар араһында — В. Н. Семёнов, И. В. Жолтовский, А. П. Иваницкий һәм башҡалар.[3]
.jpg)
Торлаҡ йорттарҙың проекты бөтә союз конкурсында һайлап алына, 1926 йылда К. И. Бутусовҡа тип иницииаллап бөтә илдән 98 проект килә.[4] Совет архитекторҙары проектҡа яңы көнкүрешкә күсеүҙе һәм коммунистик идеалдар тантанаһын сағылдырған «яңы йөкмәтке» индерергә тырышалар. Архитектор В. В. Кратюктың еңгән проекты беренсе булып башҡарылыуға сиратта тора.
1927 йылда тәүге өс йорттоң фундаменты һалына. Ярославлдә беренсе тапҡыр бер үк ваҡытта бөтөн торлаҡ комплексы төҙөлә. Бер йылдан дүртенсе һәм бишенсе йорттарҙы төҙөү тамамлана, шул уҡ ваҡытта беренсе йорттарҙа биҙәкләү эштәре бара, инженер коммуникациялары индерелә. 1928 йылдың көҙөндә алтынсы, 1929 йылда — етенсе йорттоң фундаменты һалына. 1929 йылдың ғинуарында тәүге биш йорт файҙаланыуға тапшырыла. Халыҡты бүлмәләр буйынса урынлаштыралар. 240 урынға 6 мең ғариза килә. Бүлгәндә ҡаты синфи принцип өҫтөнлөк итә. Һөҙөмтәлә торлаҡтың 80 проценты эшселәргә бирелә, ҡалғандары «хеҙмәткәрҙәргә һәм ҡыҙылармеецтарға, йәшәү шарттары насар булғандарға» бирелә.[2]
Планлаштырыу[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡасаба составына ете дүрт ҡатлы П-рәүешендәге йорт инә (Свердлов урамы, 21, 21а, 23, 23а, 25/28 йорттар, Пушкин урамы, 20 йорт, Чайковский урамы, 56. б.)[5] Көҙгөләге сағылышлы йорттар «ихата баҡса» системаһын барлыҡҡа килтерә, архитекторҙың уйлауы буйынса ул йәмәғәт тормошоноң үҙәге булырға тейеш була. Торлаҡ биналарынан тыш, йорттарҙа сауҙа һәм социаль-көнкүреш хеҙмәтләндереү объекттары (кер йыуыу, ҡулланыу тауарҙары магазины һәм башҡалар) ҡарала. Ҡасаба халҡы өсөн күршелә урынлашҡан элекке синагогала клуб ойошторола.
Ҡасабанан көнбайышҡа табан Бутусов паркы төҙөлә, ул 1944 йылда ҡаланың төп паркы тип иғлан ителә. XXI быуат башында ҡаланы яҡлаусыларҙың протесына ҡарамаҫтан, парк ағастарын ҡырҡыу һәм сауҙа-офис объекттары төҙөү башлана[6][7][8].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Постановление Правительства Ярославской области № 167 от 22.05.2007
- ↑ 2,0 2,1 Ярновости. ЯРСТАРОСТИ: Бутусовский посёлок – первый «соцгородок» Ярославля - ЯРНОВОСТИ (рус.), Ярновости. 25 ноябрь 2018 тикшерелгән. 2018 йыл 25 ноябрь архивланған.
- ↑ "Новый Ярославль" – первый генеральный план социалистического Ярославля / Архитектура Ярославля / История старого Ярославля и его районов для туристов и жителей: фото ярославских храмов, домов, улиц и площадей. yargid.ru. Дата обращения: 25 ноябрь 2018. 2018 йыл 25 ноябрь архивланған.
- ↑ Этапы и закономерности развития архитектуры Ярославля в советский период времени. archi.ru. Дата обращения: 25 ноябрь 2018.
- ↑ Бутусовский посёлок. theconstructivistproject.com. Дата обращения: 25 ноябрь 2018.
- ↑ Паркта ағас ҡырҡыу факты буйынса енәйәт эше ҡуҙғатылған. Бутусовский — ЯРНОВОСТЬ 2018 йыл 1 декабрь архивланған.
- ↑ Ярославль экосистема Бутусовский йәмәғәтселәрен яҡлау өсөн парк — ЯРНОВОСТЬ(недоступная ссылка)
- ↑ Ярославлдә паркында футбол һәләкәттәре ҡорбандарын | Мәҡәләләр | Известия