Джимбинов Бембя Окунович

Джимбинов Бембя Окунович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  РСФСР  СССР
Тыуған көнө	22 ноябрь (5 декабрь) 1914
Тыуған урыны	Амур-Санан[d]
Вафат булған көнө	1986
Вафат булған урыны	Элиста, РСФСР, СССР
Ерләнгән урыны	Мәскәүҙәге Дон зыяраты[d]
Балалары	Джимбинов, Станислав Бемович[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле	Ҡалмыҡ теле
Һөнәр төрө	шағир
Эш урыны	Институт востоковедения РАН[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Бембя (Бем) Окунович (Оконович) Джимбинов (22 ноябрь 1914 йыл—1986 йыл) — СССР һәм Ҡалмыҡ АССР-ының дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, Ҡалмыҡ автономияһын тергеҙеү инициатива төркөмө ағзаһы (1954-1956 йылдарҙа), ғалим (тарихсы, шәрҡиәтсе), яҙыусы, халыҡ-ара журналист, Ҡалмыҡ АССР-ының халыҡ шағиры (1985 йыл), РСФСР-ҙың Яҙыусылар союзының милли әҙәбиәт буйынса комиссия ағзаһы.

Биографияһы

Бем Джимбинов 1914 йылдың 22 ноябрендә тыуған Ставрополь губернаһы Большедербетовск улусы Кердат (хәҙер Ҡалмыҡстандың Городовиковск районы, Амур-Санан ҡасабаһы) ауылында тыуған.

Уның атаһы Кердатта колхозды ойоштороусыларҙың береһе, идара ағзаһы һәм колхоз етәксеһе була. Крәҫтиәнддәрҙе колхозға берләштереүгә ҡаршылар ҡулынан һәләк була. 1930 йылда Бём Ики-Чонос урта мәктәбен тамамлай. 1935—1937 йылдарҙа Мәскәүҙә «Правда» исемендәге Бөтә Союз коммунистик журналистика институтында уҡый. Бөйөк Ватан һуғышы башында хөкүмәт броне ала, ул 1945 йылға тиклем дауам итә. 1944 йылда ҡалмыҡтарҙы депортациялау ваҡытында ғаиләһе менән Омск ҡалаһына ебәрелә, ләкин тиҙҙән Мәскәүгә ҡайта. 1956 йылда Ҡалмыҡстанға ҡайта.

1959 йылдың көҙөндә КПСС Үҙәк Комитеты ҡарамағындағы Ижтимағи фәндәр академияһына уҡырға инә. 1961 йылда тарих фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһенә диссертация яҡлай.

1986 йылда Мәскәүҙә вафат була. Мәскәүҙә Дон зыяратында ерләнгән. 1 А колумбарийына күмелгән көл менән урна, 14-15-се секция (түбәнге рәттә).

Ғаиләһе

Ҡатыны — Надежда Фёдоровна Тростянская

Балалары: улы Станислав (1938—2016), ҡыҙы: Светлана ҡыҙы (1940).

Карьераһы

1930 йылда Ҡалмыҡ автономиялы өлкәһенең Көнбайыш улусының «Ленина мер» («Ленин юлы») район гәзите редакцияһында эшләй. 1930-1935 йылдарҙа — «Улан-Хальмг» (Ҡыҙыл Ҡалмыҡ)» һәм «Ленин юлы» республика гәзиттәре редакцияһының бүлек мөдире һәм яуаплы секретары.

Студент сағында Джимбинов СССР Министрҙар Советы ҡарамағындағы Советтар Союзы телеграф агентлығында (ТАСС) эшләй башлай. 1937 йылдан 1950 йылға тиклем « Союз мәғлүмәте» мөхәррире, сит ил радио тыңлауҙары редакцияһының яуаплы мөхәррире, халыҡ-ара мәғлүмәт бюроһы начальнигы урынбаҫары, үҙ хәбәрсеһе. Шулай уҡ ТАСС-та эшләгән ваҡытында ҡалмыҡ телендәге совет фильмдарын тәржемә итә, улар Ҡалмыҡ Республикаһы кинотеатрҙарында һәм клубтарында күрһәтелә.

1950-1955 йылдарҙа .«Яңы ваҡыт»(«Новое время») журналының редакцияһында бүлек мөдире.

1955-1956 йылдарҙа Көньяҡ-көнсығыш Азия илдәренең Совет информбюро матбуғат бүлегендә өлкән мөхәррир булып эшләй..

1957-1959 йылдарҙа КПСС-тың Ҡалмыҡ өлкә комитеты секретары була. Был осорҙа Ҡалмыҡ автономиялы өлкәһен РСФСР составындағы автономиялы республикаға әйләндереү мәсьәләһен хәл итеүгә күп ваҡытын бүлә. Ҡалмыҡ республикаһын ике Волга районына ҡайтарыу мәсьәләһен бер нисә тапҡыр күтәрә, Ҡалмыҡ АССР-ын бөтөрөү тураһындағы 1943 йылдың 27 декабрендәге Указына ярашлы, ул ваҡытта Сталинград өлкәһе составына ингән Әстерхан районына ҡушыла, ә 1956 йылда Ҡалмыҡ АССР-ы автономияһы тергеҙелгәс, ҡалмыҡ АССР-ына кире ҡайтарылмай.

1962 йылдан СССР Фәндәр академияһының Азия халыҡтары институтында өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй.

Ижтимағи эшмәкәрлеге

Ҡалмыҡ халҡын реабилитациялауға һәм Ҡалмыҡ автономияһын тергеҙеүгә йүнәлтелгән эшмәкәрлеге 1940-сы йылдар аҙағында Иосиф Сталинға хаттар һәм мөрәжәғәттәр аша башлана.

1954-1956 йылдарҙа Джимбинов Ҡалмыҡ республикаһы автономияһын тергеҙеү инициативаһы төркөмөнә инә. 1956 йылдың июнендә Инициатива төркөмө вәкилдәрен К. Е. Ворошилов ҡабул итә һәм уның аша КПСС Үҙәк Комитетына Бэм Жимбинов ҡатнашлығында ҡалмыҡ халҡын аҡлау кәрәклеге тураһында хат ебәрә. 1956 йыл аҙағында Инициатива төркөмө ағзалары Мәскәүҙә КПСС Үҙәк Комитетына саҡырыла. Бем Жимбинов Ҡалмыҡ өлкә партия ойошмаһының Ойоштороу бюроһына һәм Ҡалмыҡ автономияһын тергеҙеү буйынса ойоштороу комитетына инә..

1955-1956 йылдарҙа Бөтә Союз сәйәси һәм фәнни белем таратыу йәмғиәтенең халыҡ-ара мәсьәләләре буйынса лектор булып тора.

1958 йылда Ҡалмыҡ АССР-ы Юғары Советына икенсе саҡырылыш депутаты итеп һайлана.

Ҡалмыҡ Республикаһы Яҙыусылар союзы идараһы рәйесе. РСФСР Яҙыусылар союзының милли әҙәбиәт буйынса комиссияһы ағзаһы. Азия һәм Африка илдәре яҙыусылары менән бәйләнештәр буйынса Совет комитеты ағзаһы. Бирма менән мәҙәни мөнәсәбәттәр буйынса Совет йәмғиәте Президиумы һәм башҡарма комитеты ағзаһы. Беренсе Бөтә Рәсәй һәм Өсөнсө Бөтә Союз яҙыусылар съезы делегаты.

Ижады

Джимбинов әҫәрҙәре бөтә Союз, Рәсәй һәм республика журналдарында (мәҫәлән, «Теегин герп») һәм гәзиттәрҙә, айырым китаптарҙа, шулай уҡ үҙәк һәм республика нәшриәттәрендә, йыйынтыҡтарҙа баҫыла. Уның әҫәрҙәре донъяның күп халыҡтары телдәренә тәржемә ителгән.

Б. О. Джимбинов бөтәһе 12 шиғри, проза һәм публицистика китабы баҫтырып сығара, шул иҫәптән рус телендәге шиғырҙар һәм поэмалар йыйынтығы: "Далаларҙың дуҫы" (Друг степей), "Икенсе ҡанат" (Второе крыло), "Яҡын һәм Алыҫ" (Вблизи и вдалеке); ҡалмыҡ телендә: «Нетленная звезда».

1970 йылда «Нәфис әҙәбиәт» нәшриәтендә Б. О. Джимбиновтың ҡалмыҡ теленән «Ҡалмыҡ республикаһы шағирҙары» тигән китабы баҫылып сыға, унда Ҡалмыҡстан шағирҙарының иң боронғо халыҡ йырсыһы һәм джангархи (хикәйәсе) Дава Шавалиевтан башлап яҙған әҫәрҙәре лә була. Джимбинов китапта 23 шағирҙың ижадына ҡыҫҡаса очерк бирә һәм уларҙың шиғырҙары һәм поэмалары урынлаштырылған.

Шулай уҡ ҡалмыҡ әкиәттәре йыйынтығын төҙөгән һәм баҫтырып сығарған.

1985 йылда Ҡалмыҡ АССР-ының халыҡ шағиры исеме бирелә.

Әҫәрҙәре

Ҡалмыҡ телендә

• • Социализмин бичкн тосхачнр (Юные строители социализма), очерки. Элиста, 1932;
  • Мана цагин айсмуд. Элиста, 1935;
  • Дуулич, теегм, дуул! Элиста, 1958;
  • Теегин иньг. Элиста, 1959;
  • Ончта одн (Нетленная звезда), стихи, Элиста, 1962..

Урыҫ телендә

• • Друг степей. Стихи и поэмы. Элиста, 1959;
  • Советская Калмыкия. М., 1959;
  • Калмыцкие сказки. М., 1962;
  • Цветы на камне, стихи, 1972;
  • Пальма и ель, стихи, 1974.

Фәнни эшмәкәрлеге

• Джимбинов Б. О. От феодализма к социализму, минуя капиталистическую стадию развития [Текст] : (Ист. очерк соц. строительства в Калмыц. АССР) : Автореферат дис. на соискание ученой степени кандидата исторических наук / Акад. обществ. наук при ЦК КПСС. Кафедра истории советского о-ва. — М.: Изд-во ВПШ и АОН, 1961. — 19 с
• Джимбинов Б. О. 350 лет вместе с Россией / О-во по распространению полит. и науч. знаний РСФСР. — М.: [б. и.], 1959. — 18 с.
• Калмыцкие сказки [Текст] / [Сост., общая ред., примеч. и словарь Б. О. Джимбинова]; [Ил.: А. С. Муравьев и П. С. Горбань]. — Ставрополь: Кн. изд-во, 1959. — 94 с
• .Калмыцкие сказки [Текст] : Пер. с калмыц. / [Сост. и предисл. Б. Джимбинова]. – М.: Гослитиздат, 1962. – 183 с
• Джангар [Текст] : Калм. героич. эпос : [Для сред. и старш. школьного возраста] / [Перевод с калм. С. Липкина]; [Подготовка текста, коммент. и послесл. канд. ист. наук Б. Джимбинова]; [Грав. худож. В. Захарова]. — Элиста: Калмиздат, 1966. — 63 с..

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

• «Почет Билдәһе» ордены (1958)

Әҙәбиәт

• Джимгиров М. Э. Писатели советской Калмыкии. – Элиста: Калмыцкое книжное изд-во, 1966. – 223 с. – С. 88—92..
• Нармаев М. Б. Весна возрождения: документальная повесть. //Советская Калмыкия. 8 ноября 1988
• Сусеева Д. А. История старой фотографии, или Хроника 1956 года в истории калмыцкого народа. // Элистинские новости, 1996, ноябрь. – С. 6-7.. .
• Алексеева П. Э. Большедербетовский улус. // Хальмг унн, 2002, така сарин 3 (13 июля).
• Манджиев Н. Ц. Кердата и кердатинцы. – Элиста: АПП «Джангар», 2004. – 528 с.
• Кокшунова Л. Е., Джимбинов К. Д. Судьба семьи – судьба народа. М.: «Океан мудрости», 2017. – 349 с.

Һылтанмалар

• Калмыкская НЬЮС. Информационный портал.К 100-летию Джимбинова Бембя Окуновича
• Джимбинов, Бембя Окунович // Краткая литературная энциклопедия / Гл. ре. А. А. Сурков. — М. : Совет энциклопедияһы, 1962-1978.
• Окунович Джимбин Бем