Ер тишкес һымаҡтар

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Парафилетическая группа Хайуандар төркөмө

Ҡыҫҡа ҡойроҡло бурозубка
(Blarina carolinensis)
Исеме

Ер тишкес һымаҡтар

Атамаһының статусы

билдәһеҙ

Латинса исеме

Soricomorpha Gregory, 1910

Өҫтәге таксон

Отряд Бөжәк ашаусылар (Eulipotyphla)

Вәкилдәре
  • † Незофонтиды (Nesophontidae)
  • Щелезубовые (Solenodontidae)
  • Ер тишкест (Soricidae)
  • Һуҡыр сысҡандар (Talpidae)
Викиһаҡлағыста рәсемдәрВикиһаҡлағыста рәсемдәр

Ер тишкес һымаҡтар[1][2](лат. , рус. Землеройкообразные) — элек айырылып сыҡҡан имеҙеүселәр таксоны, бөжәк ашаусылар отрядының Eulipotyphla, или Lipotyphla)[3], ярым отряды йәки үҙаллы төркөмө булараҡ ҡарала[4]. Ғәҙәттә уға хәҙерге өс ғаилә вәкилдәре инә: ер тишеүселәр, һуҡыр сысҡандар һәм ҡыуыш тешлеләр[5]; 2005 йылдағы «Mammal Species of the World» белешмәһенә ярашлы 404 төрө бар[6].

Әммә шуны ла билдәләп китергә кәрәк: бөжәк ашаусылар төркөмөнә ҡарағандарҙың ғаилә бәйләнештәре тураһындағы фекерҙәр әлегә тиклем тотороҡло түгел: молекуляр һәм морфологик һыҙаттарҙың төрлө йыйылмаларына нигеҙләнгән тикшеренеүҙәр ҡапма-ҡаршылыҡлы һөҙөмтәләр бирә. Молекуляр мәғлүмәттәргә ҡарағанда, ер тишкес һымаҡтар терпе һымаҡтарға ҡарата парафилетик төркөм (Erinaceidae) булып тора, уларҙы терпе һымаҡтар ярым отрядына индереләр (Erinaceomorpha)[7][8]. Ҡайһы бер зоологтар бөжәк ашаусы һымаҡтарҙы Solenodonota һәм Erinaceota ярым отрядына бүлергә[9], йәки Soricomorphaға ингән өс хәҙерге ғаиләнең һәр береһен айырым буйһоноусыға айырырға тәҡдим итә[10].

Өйрәнеү тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Таксономия[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ер тишкес һымаҡтарҙың ярым отрядын классификациялау версияларының береһен киңәйтелгән формала тәҡдим итәйек[11]:

  • Ер тишкес һымаҡтарҙың (Soricomorpha) ярым отряды
    • Ер ҡаҙыусылар ғаиләһе (Soricidae)
      • Аҡ тешлеләр ярым ғаиләһе (Crocidurinae)
      • Аҡ тешлеләр ярым ғаиләһе (Soricinae)
      • Аҡ тешле сысҡандар ярым ғаиләһе (Myosoricinae)
    • һуҡыр сысҡандар ғаиләһе (Talpidae)
      • Scalopinae ярым ғаиләһе — Яңы донъя һуҡыр сысҡан һымаҡтары
      • Һуҡыр сысҡандар ярым ғаиләһе (Talpinae) — Иҫке донъя һуҡыр сысҡан һымаҡтары
      • Ҡытай ер ҡаҙыусы һуҡыр сысҡандары (Uropsilinae) ярым ғаиләһе
      • Йофар һымаҡтар ярым ғаиләһе (Desmaninae)
    • Ярыҡ тешлеләр ғаиләһе (Solenodontidae)
    • Незофонтидтар ғаиләһе (юҡҡа сыҡҡан) ғаиләһе (Nesophontidae) — Һуңғы вәкилдәре XVI быуат тирәһендә юҡҡа сыға, Оло Антил утрауҙарында йәшәй.

Ярым отряд составына шулай уҡ ҡаҙылма ҡалдыҡтарҙан ғына билдәле булған юҡҡа сыҡҡан ғаиләләрҙе лә индерәләр[12].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Черепанов Г. О., Иванов А. О. . Ископаемые низшие позвоночные. — СПб.: Изд-во Санкт-Петербургского ун-та, 2007. — 228 с. — ISBN 978-5-288-04342-0.
  2. ↑ Лопатин А. В. Особенности развития фауны мелких млекопитающих Азии в раннем палеогене. Экосистемные перестройки и эволюция биосферы. Вып. 6. — М.: ПИН РАН (2004). Дата обращения: 18 октябрь 2010. Архивировано 2 июль 2012 года. 2012 йыл 22 сентябрь архивланған.
  3. ↑ Зайцев, Войта, Шефтель, 2014, с. 30—31
  4. ↑ McKenna, Bell, 1997, p. vii—ix
  5. ↑ Hutterer R. . Order Soricomorpha // Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Vol. 1 / Ed. by D. E. Wilson, D. M. Reeder. — Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005. — xxxv + 743 p. — ISBN 0-8018-8221-4. — P. 212—311.
  6. ↑ Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference. 3rd ed. Vol. 1] / Ed. by D. E. Wilson, D. M. Reeder. — Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005. — xxxv + 743 p. — ISBN 0-8018-8221-4. — P. xxviii—xxix.
  7. ↑ Symonds M. E. . Phylogeny and life histories of the ‘Insectivora’: controversies and consequences // Biological Reviews, 2005, 80 (1). — P. 93—128. — DOI:10.1017/S1464793104006566.
  8. ↑ Brace S., Thomas J. A., Dalén L., Burger J., MacPhee R. D. E., Barnes I., Turvey S. T. Evolutionary History of the Nesophontidae, the Last Unplaced Recent Mammal Family (инг.) // Molecular Biology and Evolutionruen : journal. — 2016. — В. 12. — Т. 33. — С. 3095—3103. — ISSN 1537-1719&f=1003&t=1&v1=&f=4&t=2&v2=&f=21&t=3&v3=&f=1016&t=3&v4=&f=1016&t=3&v5=&bf=4&b=&d=0&ys=&ye=&lng=&ft=&mt=&dt=&vol=&pt=&iss=&ps=&pe=&tr=&tro=&cc=UNION&i=1&v=tagged&s=0&ss=0&st=0&i18n=ru&rlf=&psz=20&bs=20&ce=hJfuypee8JzzufeGmImYYIpZKRJeeOeeWGJIZRrRRrdmtdeee88NJJJJpeeefTJ3peKJJ3UWWPtzzzzzzzzzzzzzzzzzbzzvzzpy5zzjzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzztzzzzzzzbzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzvzzzzzzyeyTjkDnyHzTuueKZePz9decyzzLzzzL*.c8.NzrGJJvufeeeeeJheeyzjeeeeJh*peeeeKJJJJJJJJJJmjHvOJJJJJJJJJfeeeieeeeSJJJJJSJJJ3TeIJJJJ3..E.UEAcyhxD.eeeeeuzzzLJJJJ5.e8JJJheeeeeeeeeeeeyeeK3JJJJJJJJ*s7defeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeSJJJJJJJJZIJJzzz1..6LJJJJJJtJJZ4....EK*&debug=false 0737-4038, 1537-1719. — DOI:10.1093/molbev/msw186
  9. ↑ Brace S., Thomas J. A., Dalén L., Burger J., MacPhee R. D. E., Barnes I., Turvey S. T. Evolutionary History of the Nesophontidae, the Last Unplaced Recent Mammal Family (инг.) // Molecular Biology and Evolutionruen : journal. — 2016. — В. 12. — Т. 33. — С. 3095—3103. — ISSN 1537-1719&f=1003&t=1&v1=&f=4&t=2&v2=&f=21&t=3&v3=&f=1016&t=3&v4=&f=1016&t=3&v5=&bf=4&b=&d=0&ys=&ye=&lng=&ft=&mt=&dt=&vol=&pt=&iss=&ps=&pe=&tr=&tro=&cc=UNION&i=1&v=tagged&s=0&ss=0&st=0&i18n=ru&rlf=&psz=20&bs=20&ce=hJfuypee8JzzufeGmImYYIpZKRJeeOeeWGJIZRrRRrdmtdeee88NJJJJpeeefTJ3peKJJ3UWWPtzzzzzzzzzzzzzzzzzbzzvzzpy5zzjzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzztzzzzzzzbzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzvzzzzzzyeyTjkDnyHzTuueKZePz9decyzzLzzzL*.c8.NzrGJJvufeeeeeJheeyzjeeeeJh*peeeeKJJJJJJJJJJmjHvOJJJJJJJJJfeeeieeeeSJJJJJSJJJ3TeIJJJJ3..E.UEAcyhxD.eeeeeuzzzLJJJJ5.e8JJJheeeeeeeeeeeeyeeK3JJJJJJJJ*s7defeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeSJJJJJJJJZIJJzzz1..6LJJJJJJtJJZ4....EK*&debug=false 0737-4038, 1537-1719. — DOI:10.1093/molbev/msw186
  10. ↑ Млекопитающие России: систематико-географический справочник / Под ред. И. Я. Павлинова и А. А. Лисовского. — М.: Т-во научн. изданий КМК, 2012. — 604 с. — (Сб. трудов Зоологического музея МГУ, т. 52). — ISBN 978-87317-844-5. — С. 26, 33.
  11. ↑ Зайцев, Войта, Шефтель, 2014, с. 30—31, 103, 174
  12. ↑ Lopatin, 2006, p. S230


Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Дзержинский Ф. Я., Васильев Б. Д., Малахов В. В. Зоология позвоночных. 2-е изд. — М.: Издат. центр «Академия», 2014. — 464 с. — ISBN 978-5-4468-0459-7.
  • Зайцев М. В., Войта Л. Л., Шефтель Б. И. Млекопитающие фауны России и сопредельных территорий. Насекомоядные. — СПб.: издательство Наука, 2014. — 391 с. — (Определители по фауне России, издаваемые Зоологическим институтом Ран. Вып. 178). — ISBN 978-5-02-038380-7.
  • Млекопитающие России: систематико-географический справочник / Под ред. И. Я. Павлинова и А. А. Лисовского. — М.: Т-во научн. изданий КМК, 2012. — 604 с. — (Сб. трудов Зоологического музея МГУ, т. 52). — ISBN 978-87317-844-5.
  • Кэрролл Р. Палеонтология и эволюция позвоночных: В 3-х тт. Т. 3. — М.: Мир (издательство Мир, 1993. — 312 с. — ISBN 5-03-001819-0.
  • Lopatin A. V. Early Paleogene insectivore mammals of Asia and establishment of the major groups of Insectivora // Paleontological Journal, 2006, 40 (Suppl. 3). — P. S205—S405. — DOI:10.1134/S0031030106090012.
  • McKenna M. C., Bell S. K. Classification of Mammals Above the Species Level. — New York: Columbia University Press, 1997. — 631 p. — ISBN 0-231-11012-X.
  • Simpson G. G.  The Principles of Classification and a Classification of Mammals // Bull. of the American Museum of Natural History. — 1945. — Vol. 85. — P. 1—350.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ер_тишкес_һымаҡтар&oldid=1183084» битенән алынған