Королёв Лев Николаевич

Королёв Лев Николаевич
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	СССР  Рәсәй
Тыуған көнө	6 сентябрь 1926({{padleft:1926|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:6|2|0}})
Тыуған урыны	Подольск, Мәскәү губернаһы[d], РСФСР, СССР
Вафат булған көнө	5 ғинуар 2016({{padleft:2016|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) (89 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, Рәсәй
Ерләнгән урыны	Троекуров зыяраты[d]
Туған тел	урыҫ теле
Һөнәр төрө	специалист в области информатики, математик
Эшмәкәрлек төрө	системное программное обеспечение[d]
Эш урыны	М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
Уҡыу йорто	МДУ-ның механика-математика факультеты[d]
Ғилми дәрәжә	физика-математика фәндәре докторы[d]
Ғилми етәксе	Сергей Алексеевич Лебедев[d]
Аспиранттар	Игорь Валерьевич Машечкин[d] һәм Peter Brusilovsky[d]
Уҡыусылар	Руслан Леонидович Смелянский[d]
Кемдә уҡыған	Сергей Алексеевич Лебедев[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ойошма ағзаһы	СССР Фәндәр академияһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	премия имени С. А. Лебедева[d]
Вики-проект	Проект:Математика[d]

Королёв Лев Николаевич (6 сентябрь 1926 йыл, Подольск — 5 ғинуар 2016 йыл, Мәскәү) — СССР һәм Рәсәй системалы программисы һәм математигы, техник фәндәр докторы (1967), Мәскәү дәүләт университетының хисаплау математикаһы һәм кибернетика факультетының иҫәпләү комплекстары системаларын автоматлаштырыу кафедраһы мөдире. Мәскәү университетының атҡаҙанған профессоры (1996).

СССР Фәндәр академияһының (1981) һәм Рәсәй Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты (1991). СССР Дәүләт премияһы (1969) һәм СССР Министрҙар Советы премияһы (1982) лауреаты. 1968 йылдан КПСС ағзаһы.

СССР-ҙа программалау һәм иҫәпләү техникаһы үҫешенә нигеҙ һалған ғалимдар даирәһенә инә.

Биографияһы

Лев Николаевич Королев 1943 йылда М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетының механика-математика факультетына уҡырға инә.

1944 йылда армия сафына саҡырыла. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша.

1952 йылда механика-математика факультетын отличие менән тамамлай. 1975 йылға тиклем СССР Фәндәр академияһының аныҡ механика һәм иҫәпләү техникаһы институтында (ИТМИВТ) академик С. А. Лебедев етәкселегендә эшләй. 1953 йылда беренсе ватан компьютерҙары (BESM, BESM-2 һәм M-20) өсөн программалар төҙөүҙә ҡатнаша. 1956 йылда текстарҙы инглиз теленән рус теленә машина менән тәржемә итеү өсөн компьютер программаһын эшләй, 1960 йылда ошо темаға диссертация яҡлай.

1967 йылда ракета оборонаһы эшмәкәрлегенә булышлыҡ итеүсе компьютер системаһы эшләнмәһе нигеҙендә докторлыҡ диссертацияһы яҡлай. Бынан тыш, йыһанға осоштар менән идара итеү өсөн математик тәьмин итеү эшләй, шул иҫәптән «Союз-Аполлон» осошо өсөн дә.

1967 йылда Л. Н. Королёв етәкселегендә БЭСМ-6 электрон хисаплау машиналары өсөн «Диспетчер-68» операция системаһы эшләнә, ул тәүге совет мультипрограммаһы операция системаһына әүерелә. Бынан тыш, система хәтерҙе динамик бүлеү менән виртуаль хәтерҙе ойоштороуҙы тәьмин итә. Был тикшеренеүҙәр ватан системалы программалауҙы артабан үҫтереүгә етди йоғонто яһай.

70-тән ашыу ғилми баҫма, шул иҫәптән 10 монография һәм уҡыу әсбаптары авторы. Профессор (1969), Мәскәү дәүләт университетының хисаплау математикаһы һәм кибернетика факультетының иҫәпләү комплекстары системаларын автоматлаштырыу кафедраһы мөдире (1970—2016), суперкомпьютерҙар архитектураһы буйынса курс уҡыта. Л. Н. Королёвтың уҡыусылары араһында ике Рәсәй Фәндәр академияһы ағза-корреспонденты, 40-тан ашыу фән кандидаты һәм докторы бар.

Мәскәүҙә Троекуров зыяратында ерләнгән.

Төп хеҙмәттәре

• «Современные вычислительные машины. Тексты лекций» (1972);
• Структуры ЭВМ и их математическое обеспечение. М., 1974 (2-е изд. 1978);
• «Операционные системы» (1977);
• «Микропроцессоры, микро- и мини-ЭВМ». М., 1984 (2-е изд. 1988);
• Развитие ЭВМ и их математического обеспечения. М., 1984 (в сер. «Новое в жизни, науке, технике»);
• «Элементы информатики» (1984; в соавт.);
• «Микропроцессоры и персональные компьютеры» (1986);
• «Архитектура процессоров электронных вычислительных машин» (2003);
• «Информатика. Введение в компьютерные науки» (2003; 2-е изд. 2012; в соавт.).

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре

• IV дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены (12 июль 1996 йыл) — дәүләт алдындағы хеҙмәттәре һәм күп йыллыҡ намыҫлы хеҙмәте өсөн
• Ленин ордены (1971)
• Октябрь Революцияһы ордены (1986)
• II дәрәжә Ватан һуғышы ордены (1985)
• «Почёт Билдәһе» ордены (1976)
• СССР Дәүләт премияһы (1969; БЭСМ-6 авторҙары коллективы составында)
• СССР Министрҙар Советы премияһы (1982) — МДУ-ның коллектив файҙаланыу системаһын ойошторған өсөн
• М. В. Ломоносов исемендәге премия лауреаты, педагогик эшмәкәрлеге өсөн (1995)
• «Мәскәү дәүләт университетының атҡаҙанған профессоры» маҡтаулы исеме (1996)

Әҙәбиәт

• Лев Николаевич Королёв: биография, воспоминания, документы / сост. и ред.: В. К. Власов, Р. Л. Смелянский, А. Н. Томилин. — М.: Макс пресс, 2016. — 267, [3] с., [5] л. цв. ил.; ISBN 978-5-317-05333-8 — 500 экз.

Һылтанмалар

• Профиль Льва Николаевича Королёва РФА рәсми сайтында
• Страница в Виртуальном компьютерном музее
• Биографические сведения на сайте «Летопись Московского университета»
• Прощание с Л. Н. Королевым 2016 йыл 3 октябрь архивланған.
• Галерея фотографий Л. Н. Королёва 2016 йыл 31 ғинуар архивланған.
• Историческая справка на сайте Архива РАН