Рәсәйҙең ситке нөктәләре
Рәсәй Федерацияһыбиләмәләренең төньяҡ һәм көнсығыш географик нөктәләре Евразияның материктағы һәм утрауҙағы ситке нөктәләре менән тап килә .
Элекке Советтар Союзы һәм Рәсәй Федерацияһының сиктәре (хәҙерге Төркмәнстандың Серхетабад ҡалаһындағы (элекке Кушка) иң көньяҡ нөктәнән башҡалары) тулыһынса тап килә. СССР-ҙың иң бейек тау түбәһе булған «Коммунизм пигы» (7495 м) хәҙерге ваҡытта Тажикстан биләмәлрендә һәм ул «Исмоила Сомони пигы» тип йөрөтөлә.
1841 йылға тиклем Рәсәй империяһының иң көнсығыш нөктәһе Төньяҡ Америкалағы, Форт-Росс тигән урыҫ торағында булған. Форт-Россты һатҡас, 1867 йылға тиклем көнсығыш нөктә Урыҫ Аляскаһы менән Британияның Төньяҡ Америкаһы араһында ҡала. Рәсәй империяһының иң көнбайыш сиге элекке Польша батшалығының Пыздры өйәҙенә ҡараған Руда Комаровская исемле торағы янында булған. Башҡа сиктәр Советтар Союзыныҡы менән тап килә.
Сиктәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Утрауҙар һәм эксклавтар менән бергә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Төньяҡ нөктә —Флигель мороно янында, Франца-Иосиф ере, Архангельск өлкәһе[1]
- Көньяҡ нөктә — Рагдан тауынан көнсығышҡа ҡарай 2,2 км алыҫлыҡта 3500 м бейеклектәге исемһеҙ түбә һәм тауҙарҙан көньяҡ-көнсығышҡа ҡарай Несен (3,7 км) һәм Базардюзю (7,3 км), Дағстан[2]
- Көнбайыш нөктә — погранзастава Нормельн[3], Балтик мороно , Калининград өлкәһе [4]
- Көнсығыш нөктә — Ратманов утрауы, Чукот автономиялы округы[5]
Континентта төп биләмәһе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Төньяҡ нөкт ә— Челюскин мороно, Красноярск крайы (77°43’N)
- Көньяҡ нөктә — Рагдантауынан көнсығышҡа ҡарай 2,2 км алыҫлыҡта 3500 м бейеклектәге исемһеҙ түбә һәм тауҙарҙан көньяҡ-көнсығышҡа ҡарай Несен (3,7 км) һәм Баҙардөҙө (7,3 км), Дағстан (41°13’N)
- Көнбайыш нөктә — ҡомло морон Гданьск ҡултығы Балтик диңгеҙе Калининград эргәһендә (19°38’ в. д.)
- Ҡөнсығыш нөктә— Дежнёв мороно, Чукот автономиялы округы (169°40’W)
Ҡалалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Төньяҡ — Певек, Чукот автономиялы округы (69°42′N)
- Көньяҡ — Дербент, Дағстан (42°04′N)
- Көнбайыш — Балтийск, Калининград өлкәһе (19°55′E)
- Көнсығыш — Анадырь, Чукот автономиялы округы (177°30′E)
Даими тораҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Төньяҡ — Диксон, Красноярск крайы (73°30′N)
- Көньяҡ — Куруш], Дағстан (41°16′N)
- Көнбайыш — Балтийск, Калининград өлкәһе (19°55′E)
- Көнсығыш — Уэлен, Чукот автономиялы округы (169°48′W)
Картала[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
.svg)
Сиктәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Иң түбән нөктә — Каспий диңгеҙе кимәле(-28 м)
- Иң бейек нөктә — Эльбрус тауы (5642 м)
Шулай уҡ, ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Карта бите U-40-XXII,XXIII,XXIV о. Рудольфа. Масштаб: 1 : 200 000. Издание 1965 г.
- ↑ Лист карты K-38-108 Хачмас. Масштаб: 1 : 100 000. Указать дату выпуска/состояния местности.
- ↑ Виктор Сокирко. Они всегда крайние, Московский комсомолец (28 май 2002). 25 декабрь 2012 тикшерелгән.
- ↑ Карта бите N-34-XIV Эльблонг. Масштаб: 1 : 200 000. Состояние местности на 1971-1984 год. Издание 1987 г.
- ↑ Карта бите Q-2-XXIII,XXIV о-ва Диомида. Масштаб: 1 : 200 000. Состояние местности на 197? год.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Раковская Э. М., Давыдова М. И. Географическое положение // Физическая география России: Учеб. для студ. пед. высш. учеб. заведений: В 2 ч. — М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2001. — Ч. 1. — 288 с.: ил.