Тушети (милли парк)
| Тушети | |
| Нигеҙләү датаһы | 2003 |
|---|---|
 | |
| Категория защищённых зон МСОП | МСОП II категорияһы: милли парк[d] |
| Дәүләт |
 Грузия |
| Административ-территориаль берәмек | Кахетия[d] |
| Майҙан | 830,07 км² |
 | |
 Тушети Викимилектә | |
Тушети милли паркы (груз. თუშეთის ეროვნული პარკი) — Грузияның төньяҡ-көнсығышында, Кахети төбәгенең Ахмет муниципалитетында урынлашҡан, Тушети таризи өлкәһенең 969 квадрат километрҙан 830 км2 майҙанды биләй.
Флораһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Диңгеҙ кимәленән 1650 — 1900 метр бейеклектә ятҡан тау-урман бүлкәте һәм ҡайындан ғибәрәт. Ҡарағай (Pinus sosnowskyi) геоботаник төрлөлөгө менән айырыла. Төньяҡ битләүҙә ҡайын урмандары өҫтөнлөк итә. Улар ике төркөм ассоциациянан: кавказ рододендроны (Rhododendron caucasicum) һәм үләнле ҡайынлыҡтан (Betuleta herbosa) тора. Субальп һәм Альп бүлкәттәрендә болондар киң таралған. Ябай артыш (Juniperus communis), казак артышы (Juniperus sabina), кавказ рододендроны, аҡтамыр, манжетканың төрлө төрҙәре, ваҡ вероника (Veronica minuta), ҡуйы ҡыҙыл төҫтәге ясколка (purpuraglens Cerastium) киң таралған. [1].
Фаунаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Парктағы һөтимәрҙәрҙән һаҡлау аҫтына алынған, леопард иғтибарға лайыҡ. Көнсығыш кавказ кәзәһе (Capra cylindricornis), кавказ ҡыр кәзәһе (Rupicapra caucasica rupicapra) бар, Кавказда уларҙың һаны кәмей. Тояҡлы хайуандарҙан бында башҡа европа илеге (Capreolus capreolus) һәм ҡабандар (sus scrofa) тереклек итә. Йыртҡыс хайуандарҙан һеләүһен, ҡырағай бесәйкүрһәтеүҙән тыш, ҡырағай бесәй, һоро айыу һәм бүреләр бар. Юғалыу хәүефе аҫтында кавказ ҡамаһы (Lutra lutra meridionalis). Орнитофауна үҙ эсенә ыласын, бөркөттө ала, һирәк осрай торған ҡоштарҙан ҡарсыға-һаҡалбай, кавказ ҡоро (Tetrao mlokosiewiczi), бар. Һөйрәлеүселәрҙән кавказ ҡара йыланы (Vipera kaznakovi), юҡҡа сығыусы төр иғтибарға лайыҡ[2].
Ҡыҙыҡлы факттар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- 2007 йылдың 24 октябрендә Грузия мәҙәниәте, ҡомартҡылары һәм спортын һаҡлау министрлығы Тушети тарихи өлкәһен ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индереү буйынса ғариза бирә[1].
Трансфер[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Тушети милли паркы таулы районда урынлашҡан. Уға тиклем берҙән-бер юл 72 км оҙонлоҡтағы «Тушети трассаһы» Пшавели — Абано артылышы — Омало хәрәкәте менән барырға мөмкин. Трасса 1975 йылда асыла. Тушети трассаһы буйлап хәрәкәт июлдән сентябргә тиклем генә асыҡ, сөнки Абано артылышында (2 826 бейеклеге м) йә ҡар ята, йә ирегән һыу ағымы аға. Трассаның һуңғы пункты Омало ауылы, шартлы рәүештә Квемо Омало һәм Земо Омалоға бүленә. Квемо Омалола «Тушети милли паркының» административ комплексы һәм килеүселәр өсөн үҙәк урынлашҡан. Ул закусочный, ҡунаҡхана хеҙмәттәре күрһәтелә, автомобиль, ат йәки туристик кәрәк-яраҡ ҡуртымға бирелә. Үҙәктә ун бер туристик маршруттарҙың береһен үтергә тәҡдим итәләр, уларҙың күпселеге тарихи-мәҙәни урындарҙы, ландшафтты ҡарау ҡырағай хайуандарҙы күҙәтеүҙе үҙ эсенә ала[3]. Парк администрацияһының төп функциялары булып парктың флора һәм фаунаһын һаҡлау, тарихи ҡомартҡыларҙың бөтөнлөгөн тәьмин итеү тора[4].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ 1,0 1,1 Mta-Tusheti — UNESCO World Heritage Centre
- ↑ Tushetian Protected Landscape. tusheti.ge. Дата обращения: 23 ноябрь 2015.
- ↑ Туристические тропы Национального парка Тушети.
- ↑ Georgia. Tusheti Nation Reserve 2015 йыл 19 октябрь архивланған.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Wildlife viewing in Georgia's Tusheti National Park 2017 йыл 13 ноябрь архивланған. (IUCN)