Филипп III

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Филипп III (1 май 1245 — 5 октябрь 1285), Ҡыйыу (франц. le Hardi), 1270 йылдан алып 1285 йылда вафат булғанға тиклем Франция короле була. Уның атаһы, Людовик IX, Туниста Һигеҙенсе тәре походы ваҡытында вафат була. Филипп, уны оҙатып, Францияға ҡайта һәм 1271 йылда Реймста батшалыҡҡа һайлана.

Филипп III
Филипп III
Франция короле
25 август, 1270 — 5 октябрь, 1285
Коронация: 15 август, 1271
Алдан килеүсе: Людовик IX
Дауамсы: Филипп IV
 
Тыуған: 1 май, 1245
Пуасси
Үлгән: 5 октябрь, 1285
Перпиньян
Ерләнгән: Башта Нарбонна, һуңыраҡ Сент Дени Базиликаһы
Династия: Капет
Атаһы: Людовик IX
Әсәһе: Маргаретта Прованская
Ҡатыны: Изабелла Арагонская
(ө. 1262; ү. 1271)
Мария Брабантская
(ө. 1274)
Балалары:

Льюис Филиппиндар IV, Франция короле Карл, Валуа графы Луи, Эвре графы Бланш, австрия герцогиняһы

Маргарита, Англия королеваһы

Филипп үҙенең идара итеү осоронда бик күп территориаль биләмәләр мираҫ итеп ала, уларҙың иң күренеклеһе Тулуза графлығы була, ул 1271 йылда король биләмәләренә ҡушыла. Орлеан килешеүе буйынса ул Наварра короллегенә француз йоғонтоһон киңәйтә, ә ағаһы Петр үлгәндән һуң Сицилия кисәһе ваҡытында Алансон графлығы король ерҙәренә кире ҡайтарыла.

Сицилия кискеһенән Һуң Филипп үҙенең ағаһына ярҙам итеү өсөн Арагон тәре походына етәкселек итә. Башта уңышҡа өлгәшкән Филипп, уның армияһы ауырыуҙарҙан яфалана, сигенергә мәжбүр була һәм 1285 йылда 40 йәшендә Перпиньянала дизентериянан вафат була. Уға улдары Филипп IV вариҫ була.

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Филипп 1245 йылдың 1 майында Пуассиҙа Тыуған[1], Ул Франция короле Людовик IX һәм Маргарита Прованскаяның икенсе улы[2]. Филипптан, кесе улынан, Уның Франция менән идара итеүен көтмәйҙәр. 1260 йылда ағаһы Людовик үлгәндән һуң ул тәхет вариҫы була[3].

Филипптың әсәһе Маргарита уны 30 йәшкә тиклем уның ҡарамағында ҡалырға вәғәҙә итергә мәжбүр итә; әммә атай урбан IV уны был антынан 1263 йылдың 6 июнендә азат итә[4]. Ошо мәлдән Король фавориты һәм Людовик IX һарайы чиновнигы Пьер де Ла Брос Филипптың остазы була[5]. Уның атаһы Людовик та уға кәңәштәр бирә, атап әйткәндә, Указдар яҙа, улар ғәҙеллекте королдең беренсе бурысы тип һанай[6].

1258 йылдың 11 мартында Людовик IX һәм Яков I Арагонский араһында төҙөлгән Корбей килешеүе (1258) шарттарына ярашлы[7], Филипп 1262 йылда Клермонда Руан архиепискобы Эд риго Тарафынан Изабелла Арагонская менән никахлаша[8].

Тәре походы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Филипп (атҡа атланып) атаһының мәйетен Францияға алып ҡайта. 15 быуат аҙағындағы иллюстрациялы ҡулъяҙма

Орлеан графы Булараҡ, Филипп 1270 йылда Тунисҡа Һигеҙенсе тәре походында атаһын оҙатып йөрөй. Китер алдынан Людовик IX короллек регентлығын матье де вандом һәм Симон II, Граф Клермонский ҡулына тапшыра, уларға ла король мисәтен ышанып тапшыра[9]. Карфагенды алғандан һуң армияны Дизентерия эпидемияһы баҫа, Ул Филиппты ла, уның ғаиләһен дә аямай. Уның ағаһы Джон Тристан, Валуа графы, 3 августа беренсе булып вафат була[10], ә 25 августа король вафат була[11]. Уның ҡалдыҡтары сереүҙе булдырмау өсөн, mos Teutonicus ҡалдыҡтарҙы ташыу мөмкинлеген биреү өсөн, тәнде һөйәктәрҙән айырыу процесын үткәрергә ҡарар ителә[12].

25 йәшлек һәм дизентериянан яфаланған Филипп Тунис короле тип иғлан ителә[13]. Уның ағаһы, Карл I неаполитанский, Тунистың хафсид хәлифе Мөхәммәт I Әл-Мустансир менән һөйләшеүҙәр алып бара[14]. 1270 йылдың 5 ноябрендә Франция, Сицилия һәм Наварра королдәре Һәм Тунис хәлифе араһында килешеү төҙөлә[15].

Был фиасконан һуң башҡа үлемдәр килә. Декабрҙә Сицилияның Трапани ҡалаһында Филипптың туғаны, Наварра короле Теобальд II вафат була[16]. Февралдә Уның артынан Филипптың ҡатыны Изабелла килә, ул бишенсе балаһы менән ауырлы булған Саҡта атынан ҡолап төшә[17]. Ул Козенцала (Калабрия) вафат була[17]. Апрелдә Шулай уҡ Теобальдтың тол ҡатыны һәм Филипптың һеңлеһе Изабелла вафат була[18].

Филипп III Парижға 1271 йылдың 21 майында килә һәм мәрхүмгә хөрмәт күрһәтә[19]. Икенсе көндө атаһын ерләйҙәр[20]. Яңы батша 1271 йылдың 15 авгусында Реймста Франция короле итеп ташлана[21].

Батшалыҡ итеү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Филипп атаһының эске сәйәсәтенең күп өлөшөн хуплай[22]. Был 1258 йылда атаһы тарафынан сеньория һуғыштарына ҡаршы ҡабул ителгән король указдарын үҙ эсенә ала, уларҙы ул 1274 йылдың октябрендә үҙенең указы менән нығыта[23]. Филипп Франциялағы йәһүдтәргә ҡарата атаһы эҙенән бара[24], уның мотивацияһы-диндарлыҡ, тип раҫлай[25]. 1271 йылдың 23 сентябрендә Парижға ҡайтҡас, Филипп атаһының йәһүдтәргә значок кейергә тигән бойороғон ҡабатлай[26]. Уның 1283 йылғы хартияһы синагогалар һәм йәһүд зыяраттары төҙөүҙе һәм ремонтлауҙы тыйған[27], йәһүдтәргә христиандарҙы яллауҙы тыйған һәм йәһүд стрепитын (бик көслө йырлау[28]) сикләргә тырышҡан[29].

1271 йылдың 21 авгусында Филипптың ағаһы, Пуатье һәм Тулуза графы Альфонс, савонда балаһыҙ вафат була[30]. Филипп Альфонс ерҙәрен мираҫ итеп ала һәм уларҙы король биләмәләре менән берләштерә. Был мираҫ Оерниҙың бер өлөшөн, һуңыраҡ герцернь һәм Ажене герцоглығын үҙ эсенә ала. Альфонстың теләктәренә ярашлы Филипп 1274 йылда Венессен графлығын атай Григорий X-ға бирә[31]. Бер нисә йылдан Һуң Король Эдуард I менән Амьен тыныслыҡ килешеүе (1279) Аженены инглиздәргә кире ҡайтара[31].

1271 йылдың 19 сентябрендә Филипп тулуза сенешалына аҡһөйәктәрҙән һәм ҡала советтарынан тоғролоҡ анты яҙырға бойора[30]. Киләһе йылда Роже-Бернар III, фуа графы, Тулуза графлығына баҫып инә[30], бер нисә король чиновнигын үлтерә һәм Сомбуй ҡалаһын баҫып ала[32]. Филипптың король сенешалы Эсташ де бомарше, Филипп сигенергә бойорғанға тиклем, фуа графлығында контратакаға етәкселек итә[30]. Филипп һәм уның армияһы Тулузаға 1272 йылдың 25 майында килә[30], ә 1 июндә Бульбоннала Был мәсьәләлә аралашсы булып сығыш яһарға маташҡан Яков I Арагонский менән осраша, әммә Был Роже-бернар тарафынан кире ҡағыла[32]. Һуңынан Филипп Фуа графлығын бөлгөнлөккә төшөрөү һәм кешеһеҙләндереү кампанияһына тотона[33]. 5 июнгә Роже-бернар баш тарта, Каркассонда төрмәгә ябыла һәм сылбырлап бығаулана. Филипп уны бер йылға төрмәгә яба, әммә һуңынан иреккә сығара һәм ерҙәрен кире ҡайтара[34].

Наварра менән килешеү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Король Генрих I наваррский 1274 йылда вафат булғандан һуң Альфонсо X кастильский Генрихтың вариҫы Жаннанан Наварра тажын алырға маташа[35]. Фердинанд де Ла Серда, Альфонсо X улының улы, армия менән Вианаға килә. Шул уҡ ваҡытта Альфонсо үҙенең Жәндәренең Береһе Менән Жаннаның никахына папа ризалығын ала[35]. Генрихтың тол ҡатыны Бланш Артуа Ла Англиянан Һәм Арагондан Жаннаға ҡул һәм йөрәк тәҡдим итә[35]. Баҫып ингән армия һәм сит ил тәҡдимдәре менән Осрашып, Бланш ярҙам һорап үҙенең ике туған Ағаһы Филиппҡа мөрәжәғәт итә[35]. Филипп был территориаль отош тип һанай, Ә Жанна үҙенең короллеген һаҡлау өсөн хәрби ярҙам ала[36]. 1275 Йылда Филипп менән Бланш араһында төҙөлгән орлеан килешеүе Филипптың улының (Людовик йәки Филип) Һәм Бланштың Ҡыҙы Жаннаның никахын күҙ уңында тота[36]. Килешеүҙә Наварра Париждан тәғәйенләнгән губернаторҙар тарафынан идара ителәсәге күрһәтелә. 1276 йылдың майына француз губернаторҙары, йәш королеваға тоғролоҡ анты биреп, Бөтә Наварра буйлап йөрөй[37]. Француз яҡлы килешеү һәм француз губернаторҙары менән ҡәнәғәт булмаған Наварра халҡы ике фетнәсе төркөм төҙөй: береһе-кастилия яҡлы, икенсеһе-арагон яҡлы[37].

Наваррҙар ихтилалы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1276 йылдың сентябрендә Филипп, асыҡ ихтилал менән осрашып, Роберт II, Граф Артуаны, армия менән Памплонаға ебәрә[38]. Филипп беарнға 1276 йылдың ноябрендә икенсе армия менән килә, ул ваҡытта Роберт хәлде тынысландыра һәм наварр аҡһөйәктәренән һәм кастеляндарҙан тоғролоҡ анты ала[39]. Ихтилал тиҙ баҫтырылһа ла, 1277 йылдың яҙында ғына кастилия һәм Арагон короллектәре никахҡа инеү ниәтенән баш тарта[39]. Филипп бөтә Наварраға килтерелгән зыян өсөн атай Николай III-нән рәсми шелтә ала[39].

Никах һәм балалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1262 йылдың 28 майында Филипп король Яков I Арагонскийҙың һәм уның икенсе ҡатыны Иоланда Венгерскаяның ҡыҙы Изабеллаға өйләнә[40]. Уларҙың түбәндәге балалары тыуған:

  • Людовик (май 1264–1276)
  • Филипп IV (1268 – 29 ноябрь, 1314)
  • Роберт (1269–1271)
  • Карл Валуа (12 март, 1270 – 16 декабрь, 1325)
  • Үле тыуған (1271)

Королева Изабелла үлгәндән һуң, ул 1274 йылдың 21 авгусында Мәрхүм Генрих III, Герцог Брабантскийҙың һәм Герцогиня Брабантская Аделаида Бургундскаяның ҡыҙы Марияға өйләнә[40]. Уларҙың балалары:

  • Людовик (Май 1276 – 19 май, 1319)
  • Бланка (1278 – 19 март 1305)
  • Маргаретта, Англия королле (1282 – 14 февраль, 1318)

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Richard, 1992, p. 65
  2. ↑ Richard, 1992, p. xxiv
  3. ↑ Field, 2019, p. 77
  4. ↑ Hallam, 1980, p. 223
  5. ↑ Gil, 2006, p. 88
  6. ↑ Le Goff, 2009, p. 330
  7. ↑ Sivery, 2003, p. 35
  8. ↑ Ward, 2016, p. 132
  9. ↑ Richard, 1992, p. 327
  10. ↑ Richard, 1992, p. 325
  11. ↑ Riley-Smith, 2005, pp. 210–211
  12. ↑ Westerhof, 2008, p. 79
  13. ↑ Giesey, 2004, p. 242
  14. ↑ Tyerman, 2019, p. 368
  15. ↑ Lower, 2018, pp. 134–135
  16. ↑ Peter of Ickham, 1865, p. 296
  17. ↑ 17,0 17,1 Brown, 1978, p. 149
  18. ↑ Evergates, 1999, p. 86
  19. ↑ Bradbury, 2007, p. 235
  20. ↑ Sivery, 2003, p. 74
  21. ↑ Sivery, 2003, pp. 109–110
  22. ↑ Fawtier, 1989, p. 34
  23. ↑ Firnhaber-Baker, 2014, p. 185
  24. ↑ Stow, 2006, p. 95
  25. ↑ Chazan, 1980, p. 185
  26. ↑ Chazan, 2019, p. 155
  27. ↑ Chazan, 1980, p. 186
  28. ↑ Chazan, 2019, p. 169
  29. ↑ Stow, 2006, p. 94
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 Biller, Bruschi, p. 42
  31. ↑ 31,0 31,1 Sivery, 2003, p. 106
  32. ↑ 32,0 32,1 Sibley, Sibley, p. 123
  33. ↑ Biller, Bruschi, pp. 42–43
  34. ↑ Sibley, Sibley, p. 6
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 Woodacre, 2013, p. 28
  36. ↑ 36,0 36,1 Woodacre, 2013, p. 29
  37. ↑ 37,0 37,1 Woodacre, 2013, p. 30
  38. ↑ Woodacre, 2013, pp. 30–31
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Woodacre, 2013, p. 31
  40. ↑ 40,0 40,1 Earenfight, 2013, p. 158

Сығанактар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Alighieri Dante. The Divine Comedy. — Houghton Mifflin Company, 1920.
  • Aurell Jaume. Medieval Self-Coronations: The History and Symbolism of a Ritual. — Cambridge University Press, 2020. — ISBN 978-1-10884-024-8.
  • Inquisitors and Heretics in Thirteenth-Century Languedoc: Edition and Translation of Toulouse Inquisition Depositions, 1273–1282. — Brill, 2011. — ISBN 978-9-00418-810-5.
  • Bradbury Jim. The Capetians: Kings of France 987–1328. — Continuum, 2007. — ISBN 978-1-85285-528-4.
  • Brown Elizabeth A. R. The Monarchy of Capetian France and Royal Ceremonial. — Variorum Reprints, 1978. — ISBN 978-0-86078-279-7.
  • Chaytor H.J. A History of Aragon and Catalonia. — Methuen Publishing Ltd, 1933. — ISBN 978-0-59855-967-8.
  • Church, State, and Jew in the Middle Ages. — Behrman House, Inc., 1980. — ISBN 0-8744-1302-8.
  • Chazan Robert. Medieval Jewry in Northern France: A Political and Social History. — The Johns Hopkins University Press, 2019. — ISBN 978-1-42143-065-2.
  • Dunbabin Jean. The French in the Kingdom of Sicily, 1266–1305. — Cambridge University Press, 2011. — ISBN 978-0-52119-878-3.
  • Earenfight Theresa. Queenship in Medieval Europe. — Palgrave Macmillan, 2013. — ISBN 978-0-23027-645-1.
  • Evergates Theodore. Aristocratic Women in the County of Champagne // Aristocratic Women in Medieval France. — University of Pennsylvania Press, 1999. — ISBN 0-8122-3503-7.
  • Fawtier Robert. Capetian Kings of France: Monarchy and Nation, 987–1328. — 17th. — Macmillan, 1989. — ISBN 978-0-33308-721-3.
  • Field Sean L. Courting Sanctity: Holy Women and the Capetians. — Cornell University Press, 2019. — ISBN 978-1-50173-619-3.
  • Firnhaber-Baker Justine. Violence and the State in Languedoc, 1250–1400. — Cambridge University Press, 2014.
  • Giesey Ralph E. Rulership in France, 15th-17th Centuries. — Ashgate, 2004. — ISBN 978-0-86078-920-8.
  • Gil Christiane. Marguerite de Provence: épouse de Saint Louis. — Pygmalion, 2006. — ISBN 978-2-75640-000-6.
  • Hallam Elizabeth M. Capetian France: 987–1328. — Longman, 1980. — ISBN 978-0-58240-428-1.
  • Henneman John Bell. Royal Taxation in Fourteenth-Century France: The Development of War Financing, 1322–1359. — Princeton University Press, 1971. — ISBN 0-6910-5188-7.
  • Jordan William Chester. A Tale of Two Monasteries: Westminster and Saint-Denis in the Thirteenth Century. — Princeton University Press, 2009. — ISBN 978-0-69113-901-2.
  • Le Goff Jacques. Saint Louis. — University of Notre Dame Press, 2009. — ISBN 978-0-26803-381-1.
  • Lower Michael. The Tunis Crusade of 1270: A Mediterranean History. — Oxford University Press, 2018. — ISBN 978-0-19874-432-0.
  • Imagining the Past in France: History in Manuscript Painting, 1250–1500. — J. Paul Getty Museum, 2010. — ISBN 978-1-60606-028-5.
  • Peter of Ickham. Le Livere de Reis de Brittanie E Le Livere de Reis de Engleterre. — Cambridge University Press, 1865. — ISBN 978-1-35785-102-6.
  • de Pontfarcy, Yolanda (2010), "Philip III", in Lansing, Richard, The Dante Encyclopedia, Routledge, ISBN 978-0-41587-611-7 
  • Prestwich Michael. Plantagenet England 1225-1360. — Oxford University Press, 2007. — ISBN 978-0-19922-687-0.
  • Richard Jean. Saint Louis: Crusader King of France. — Cambridge University Press, 1992. — ISBN 978-0-52138-156-7.
  • Runciman Steven. The Sicilian Vespers: A History of the Mediterranean World in the Later Thirteenth Century. — Cambridge University Press, 2000. — ISBN 978-0-52143-774-5.
  • Riley-Smith Jonathan. The Crusades: A History. — Continuum, 2005. — ISBN 978-1-47251-351-9.
  • Sammartino Peter. Sicily: An Informal History. — Cornwall Books, 1992. — ISBN 978-0-84534-877-2.
  • Sibley W.A. The Chronicle of William of Puylaurens: The Albigensian Crusade and Its Aftermath. — The Boydell Press, 2003. — ISBN 0-8511-5925-7.
  • Sivery Gerard. Philippe III Le Hardi. — Fayard, 2003. — ISBN 2-2136-1486-5.
  • Stow Kenneth. Jewish Dogs: An Image and Its Interpreters. — Stanford University Press, 2006. — ISBN 978-0-80475-281-7.
  • Sumption Jonathan. The Hundred Years War:Trial by Battle. — Faber and Faber Limited, 1990. — Vol. I. — ISBN 978-0-81221-655-4.
  • Tyerman Christopher. The World of the Crusades. — Yale University Press, 2019. — ISBN 978-0-30021-739-1.
  • Ward Jennifer. Women in Medieval Europe 1200–1500. — 2nd. — Routledge, 2016. — ISBN 978-1-13885-568-7.
  • Westerhof Danielle. Death and the Noble Body in Medieval England. — Boydell Press, 2008. — ISBN 978-1-84383-416-8.
  • Wood Charles T. The French Apanages and the Capetian Monarchy, 1224–1328. — Harvard University Press, 1966. — ISBN 978-0-67432-001-7.
  • Woodacre Elena. The Queens Regnant of Navarre. — Palgrave Macmillan, 2013. — ISBN 978-1-13733-914-0.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Филипп_III&oldid=1251522» битенән алынған