Шәре

Алағуян йылғаһындағы шәре

Шәре

Шәре Викимилектә

Шәре, тыуыш — (рус. На́ледь) — ерҙә, йә иһә инженерлыҡ ҡоролмалары өҫтөндә әленән-әле ағып сыҡҡан йә иһә тәбиғи техноген һыуҙар (шәре ҡалҡыу, тыуыш сығыу) туңыуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән ҡатламлы боҙ массивтары.

Тасуирлама

Шәре ҡалҡыуҙың төп шарттары:

• Нулдән түбән температурала боҙ йәки икенсе төрлө есем рәүешендә тупланған тотороҡло йөҙлөк.
• Тәү хәл кимәленән (шыйыҡ хәлдә) кристаллашыу ихтималы булған кимәлгә ағып йә тамсылап һыу сығыуы.
• Боҙлана торған урынға һыу биреүҙәге өҙөклөк

Таралыуы

Шәре ҡалҡыу күп йыллыҡ туң тау тоҡомдары өлкәһендә киң таралған, ләкин улар миҙгелендә тәрән туңа торған райондарға ла хас.

Боҙланыуҙың көсәйеүе ер аҫты һыуҙары запастарына һәм үткән йәйҙең дымлылығына, миҙгеленә бәйле ирей торған ҡатламдың туңыу тәрәнлегенә бәйле.

Шәре йырҙаларҙың тарайған һәм ер аҫты һыуҙарының сығып ятҡан урындарында ҡалҡа.

Күләме буйынса боҙланыу классификацияһы:

Атамаһы	Майҙаны (мең м²)	Күләме (млн. м³)
Бик бәләкәй	< 0,1	< 0,01
Бәләкәй	0,1—1	0,01—0,1
Уртаса	1-10	0,1—1
Ҙур	10-100	1-10
Бик ҙур	100-1000	10-100
Гигант	> 1000	> 100

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Обледенение
• Большая Момская наледь

Әҙәбиәт

• Алексеев В. Р., Савко Н. Ф. Теория наледных процессов. — М.: Наука, 1975. — 205 с.
• Алексеев В. Р. Наледи и наледные процессы. — Новосибирск: Наука, 1978. — 190 с.
• Алексеев В. Р. Наледи. — Новосибирск: Наука, 1987. — 256 с.
• Алексеев В. Р. Наледеведение. — Новосибирск: Изд-во СО РАН, 2007. — 438 с.
• Корейша М. М., Романовский Н. Н. О природных системах наледей и горных ледников // Материалы гляциологических исследований. — 1978. — В. 34. — С. 142 – 145.
• Троицкий Л. С., Ходаков В. Г. О приледниковых наледях на Шпицбергене // Материалы гляциологических исследований. — 1983. — В. 46. — С. 149 – 151.
• Иванов В. А. Гидрохимические процессы при наледеобразовании. — Владивосток: ДВНЦ АН СССРБ, 1983. — 108 с.