Ағалы-энеле Газдановтар

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ағалы-энеле Газдановтар һәйкәле

Ағалы-энеле Газдановтар (осет. Гӕздӕнты ӕфсымӕртӕ) Бөйөк Ватан һуғышында төрлө ваҡытта һәләк булған ете ағалы-ҡустылы Газдановтар. Бөтә ағалы-ҡустылылар Дзуарикау (Төньяҡ Осетия АССР-ы, РСФСР, СССР) ауылында тыуған һәм тыуған ауылынан фронтҡа саҡырылған. Уларҙың әсәһе Тассо Газданова (Ваниева) өсөнсө похоронканы алғандан һуң вафат була. Асахматтың атаһы һуғыш аҙағына тиклем йәшәй, әммә һуңғы похоронканы алғандан һуң, үлә[1].

Исемлек[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Файл:Семеро братьев Газдановых.jpg
Ете ағалы-энеле Газдановтар (аҫта һулдан уңға: Созырко һәм Шамил)
  1. Мәғәмәд (Мәхәмәт) Әсәхмәт улы Газданов (1909—1943), рядовой. Тракторсы булып эшләгән. 1942 йылда Орджоникидзе РВК-һы тарафынан саҡырыла[2]. 1943 йылдың авгусында хәбәрһеҙ юғала[2]. Севастополь оборонаһында һәләк була.
  2. Мәхәрбәк (Мәхорбәк) Әсәхмәт улы Газданов (19111941), рядовой. Уҡытыусы булып эшләгән. Мәскәү янында һәләк була.
  3. Газданов Хаджисмел Әсәхмәт улы (1913—1942), рядовой. Колхозда эшләгән. Севастополь оборонаһында һәләк була.
  4. Газданов Дзарахмет (Дзарахмат) Әсәхмәт улы (1916—1942), рядовой. 1941 йылдың октябрь-ноябрендә хәбәрһеҙ юғала[3][4]. Новороссийск ҡалаһы өсөн һуғышта һәләк була. Г. ерләнгән. Новороссийск ҡалаһының үҙәк округы, көньяҡ-көнбайыш районындағы зыяратында ерләнгән[5]. Фронтҡа китеү алдынан өйләнергә өлгөргән берҙән-бер ул (ҡыҙы Мила атайһыҙ тыуа)[6].
  5. Созырко (Созрико) Әсәхмәт улы Газданов (1918—1943), рядовой. Технолог булып эшләй. Киев өсөн барған һуғышта һәләк була.
  6. Газданов Шамил Әсәхмәт улы (1916—1944). 1937 йылдан Ҡыҙыл армияла. ВКП(б) ағзалығына кандидат. Ҡыҙыл йондоҙ ордены менән бүләкләнгән (№:: 85/н: 31.08.1944 йыл, 2-се уҡсылар дивизияһынан: дошмандың 4 ут нөктәһен һәм 45 һалдатын юҡ иткән өсөн[7]), 1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены (приказ №: 380, 01.11.1943: дошмандың 5 станок пулемётын, 2 гранатомётын, 20 һалдатын һәм 3 күҙәтеүсеһен юҡ иткән өсөн[8]) һәм 2 дәрәжә Ватан һуғышы ордены (11-се корпустың 1944 йылдың 22 июлендәге 90/н һанлы бойороғо буйынса: дошмандың 20 һалдатын, 3 станок пулемётын һәм 1 танкка ҡаршы пушкаһын юҡ иткән өсөн)[9], Ҡыҙыл йондоҙ ордены менән (№: 38/н приказ, 11.06.1943: дошман взводын, 4 дзотын һәм 1 күҙәтеү пунктын юҡ иткән өсөн[10]). Гвардия лейтенанты Газданов, 2-се гвардия уҡсылар дивизияһының 6-сы гвардия уҡсылар полкының пушкалар взводы батарея командиры, 1944 йылдың 23 ноябрендә Латвия ССР-ы территорияһында һуғышта һәләк була[11]. Латвия ССР-ы Никрац ауылынан көньяҡ-көнсығыштараҡ ерләнгән[12].
  7. Газданов Хәсәнбәк Әсәхмәт улы (1921—?), 14-се гвардия армияһы рядовойы. 24.09.1941 йылда Украина ССР-ы Запорожье өлкәһе Тимошевка ауылын обороналағанда хәбәрһеҙ юғала.[13].

Хәтер[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тышҡы һүрәттәр
Музейный стенд братьев Газдановых
  • Дзуарикауҙа ағалы-ҡустылы Газдановтар һәйкәле (1963)[14], скульпторы Сергей Санакоев, ҡайғылы әсә Тассо Газданованы һәм ете аҡҡош (йәки ҡаҙ) һүрәтләгән. Рәсәйҙең төбәк әһәмиәтендәге мәҙәни мираҫы объекты[15]. Торналар кәүҙәләндерелгән һәйкәл 1975 йылда ҡуйылған.[16]
  • Дзуарикауҙа урындағы халыҡ көсө менән 1970 йылдарҙа ауыл мәктәбендә ҙур булмаған музейға нигеҙ һалына, унда ағалы-ҡустылы Газдановт арҙың ете ҡара черкескалары (милли баш кейеме) һәм уларҙың фотоһүрәттәре һаҡлана.
  • Дзуарикау ауылындағы һәм Владикавказдағы урамдар ағалы-энеле Газдановтар исеме менән йөрөтә
  • Ете ағалы-ҡустылы Газдановтарҙы символлаштырыусы «Ете салғысы»[17] осетин сәхнә бейеүе бар[6]
  • 2018 йылда Заур Кундухов «Павшие герои» шиғырын яҙа, ә Казбек Рубаев 2019 йылда гитарала «Братья Газдановы» исемле йыр башҡара.

Әҙәбиәттә кәүҙәләнеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Дағстан шағиры Рәсүл Ғамзатов үҙенең авар телендә яҙылған «Торналар» шиғырын ҡанлы һуғыш һәм афәттәр ҡыйған гонаһһыҙ шәһиттәрҙең барыһына ла арнай. Төньяҡ Осетиялағы Дзуарикау ауылында ағалы-ҡустылы Газдановтар һәйкәлен дә барып күргән шағир.

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Книга Памяти, изд. Ир, Владикавказ, 1994, т. 1, стр. 53.
  • Кадыков А. Н. Улицы, переулки, площади и проспекты г. Владикавказа: справочник. — Владикавказ: Респект, 2010. — С. 45—46. — ISBN 978-5-905066-01-6.
  • Страница Ҡалып:Шаблон:Comment/styles.css не имеет содержания.Ларина В. И. Семь белых журавлей (Газдановы) // Их именами названы улицы. — Орджоникидзе: Ир, 1979. — С. 164—167.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Если в шаблоне {{cite web}} задаётся параметр archive-url=, должен задаваться и параметр archive-date=, и наоборот. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. Дата обращения: 12 ноябрь 2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 Память народа :: Донесение о безвозвратных потерях :: Газданов Магомед Ахметович, __.11.1943, пропал без вести,. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  3. ↑ Память народа :: Донесение о безвозвратных потерях :: Газданов Дзарахмат, __.11.1941, пропал без вести,. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  4. ↑ Память народа :: Донесение о безвозвратных потерях :: Газданов Дзарахмат Асахметович, __.04.1943, пропал без вести,. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  5. ↑ Память народа :: Донесение о безвозвратных потерях :: Газданов Дзарахмет Асахметович,, ,. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  6. ↑ 6,0 6,1 Семь братьев Газдановых из селения Дзуарикау. Дата обращения: 1 сентябрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года. Өҙөмтә хатаһы: <ref> тег дөрөҫ түгел: «ossetians» исеме бер нисә тапҡыр төрлө йөкмәткегә бирелгән
  7. ↑ Память народа :: Документ о награде :: Гозданов Шамиль Алексеевич, Орден Красной Звезды. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  8. ↑ Память народа :: Документ о награде :: Гозданов Шамиль Алексеевич, Орден Отечественной войны I степени. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  9. ↑ Память народа :: Документ о награде :: Газданов Шамиль Алексеевич, Орден Отечественной войны II степени. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  10. ↑ Память народа :: Документ о награде :: Гозданов Шамиль Алексеевич, Орден Красной Звезды. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  11. ↑ Память народа :: Донесение о безвозвратных потерях :: Гозданов Шамиль Алексеевич, 23.11.1944, убит, Восточная Пруссия. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  12. ↑ Память народа :: Донесение о безвозвратных потерях :: Гозданов Шамиль Алексеевич, 23.11.1944, убит,. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  13. ↑ Память народа :: Донесение о безвозвратных потерях :: Гозданов Хасамбек Асахментович, 24.09.1941, пропал без вести, Украинская ССР, Запорожская обл., Михайловский р-н, с. Тимошевка. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 11 декабрь 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  14. ↑ Если в шаблоне {{cite web}} задаётся параметр archive-url=, должен задаваться и параметр archive-date=, и наоборот. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. Дата обращения: 20 ғинуар 2014.
  15. ↑ Если в шаблоне {{cite web}} задаётся параметр archive-url=, должен задаваться и параметр archive-date=, и наоборот. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. Дата обращения: 23 июнь 2020.
  16. ↑ Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. Дата обращения: 18 май 2023.
  17. ↑ Если в шаблоне {{cite web}} задаётся параметр archive-url=, должен задаваться и параметр archive-date=, и наоборот. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. Дата обращения: 29 октябрь 2021.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ағалы-энеле_Газдановтар&oldid=1244394» битенән алынған