Кутья
Кутья́ (сочиво, укр. кутя́, бел. куцця́, куця́, болг. кутя́, Ҡалып:Lang-chu)[1][2][3][4] — славяндарҙың (бигерәк тә көнсығыш, көньяҡ славяндарҙың) бөтөн бойҙайҙан, дөгөнән, һирәк осраҡта арпанан йәки башҡа ярманан өҫтөнә мәк һибеп йәки йөҙөм, сәтләүек, һөт, варенье, бал, шәкәр һалып бешерелгән, мәрхүмдәрҙе иҫкә алыу табынына ҡуйыла торған ризыҡ [5]. Шулай уҡ, православтарҙың Бөйөк посында ла был блюдоны бешереү киң таралған[6].
Килеп сығышы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Кутья — грек теленән үҙләштерелгән дөйөм славян һүҙе, византия телендәге һүҙҙән яһалған. грек. κουκκί(ον), мн. ср.-грек. κουκκιά «бобы», которое является производным от ср.-грек. κόκκος «зерно»[2].
Традициялар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Көнсығыш славяндарҙа һәм поляктарҙа кутьяны мотлаҡ Раштыуа байрамы ваҡытында әҙерләйҙәр. Полесьела байрам үҙе үк Кутья йәки ярлы кутья (Раштыуа алдынан), бай кутья (суҡыныу диин байрамы алдынан) тип атала, ә рустарҙа кутейник тип Раштыуа сочельнигын әйтәләр[7].
Көнсығыш славяндарҙа ерләү һәм мәрхүмдәрҙе иҫкә алыу табынында иң беренсе кутья (коливо, канун), унан ҡоймаҡ, баллы кеҫәл, ҡурылған йомортҡа һәм бутҡа бирәләр. Белорустар Дмитриев шәмбеһе төнөнән һуң, тәҙрәнән таҫтамал эләләр һәм тәҙрә төбәнә мәрхүмдәр өсөн кутья, ҡоймаҡ ҡуялар[8]. Раштыуа кутьяһы менән күрәҙәсәлек итеү ҙә билдәле. Кутья әҙерләү традицияһының тамырҙары мәжүсилек осорона, был блюдо ата-бабалар ризығы булып һаналған ваҡытҡа барып тоташа. Көнсығыш славяндарының ышаныуы буйынса, мәрхүмдәр тере кешеләр кеүек төрлө ихтыяжға, бигерәк тә ризыҡ ихтыяжына эйә, тип яҙған этнограф Дмитрий Константинович Зеленин. '[9].
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
|
Кутья Викидәреслектә |
|---|---|
|
Кутья Викимилектә |
- Коливо — христиандарҙың мәрхүмдәрҙе иҫкә алыу блюдоһы
- Сыть (блюдо)
- Сочиво
- Макитра һәм макогон
- Узвар
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Измаил Иванович Срезневский «Материалы для словаря древнерусского языка по письменным памятникам. Том 1 А — К» (1893), страница 1382
- ↑ 2,0 2,1 Кутья // Этимологический словарь русского языка = Russisches etymologisches Wörterbuch : в 4 т. / авт.-сост. М. Фасмер ; пер. с нем. и доп. чл.‑кор. АН СССР О. Н. Трубачёва. — Изд. 2-е, стер. — М. : Прогресс, 1986. — Т. II : Е — Муж. — С. 435.
- ↑ Архиепископ Вениамин (Краснопевков-Румовский). «Новая Скрижаль», часть 4, глава 23, § 3, стр. 263
- ↑ К. Т. Никольский. «Пособие к изучению устава богослужения Православной церкви», 1907 год, стр. 766
- ↑ Валенцова, 2004, с. 69
- ↑ Кутия, коливо // «Азбука веры», православный интернет-портал.
- ↑ Валенцова, 2004, с. 71
- ↑ Валенцова, 2004, с. 70
- ↑ Зеленин, 1991, p. 356
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Вальсамон Феодор Толкование на четвертое правило святых апостол 2014 йыл 21 май архивланған. // Апостольские правила
- Кутья / Валенцова М. М. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2004. — Т. 3: К (Круг) — П (Перепёлка). — С. 69–71. — ISBN 5-7133-1207-0.
- Кутия // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
- Зеленин Д. К. Восточнославянская этнография. — М.: Наука, 1991.
- Петровский А. В.. Коливо // Православная богословская энциклопедия. — Петроград: Тип. А.П. Лопухина, 1911. — Т. 12. — Стб. Ҡалып:-.. — 497 с.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Кутья 2014 йыл 19 апрель архивланған. // Российский Этнографический Музей
- Рецепты кутьи (колива) / Gotovim.RU
- Классические и необычные рецепты кутьи 2016 йыл 5 март архивланған.