Пётр I

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Пётр I Алексеевич
рус. Пётр I
Пётр I Алексеевич
Флаг
Флаг
Государь, Бөтә Рәсәй Бөйөк Кнәзе һәм Батшаһы
7 май (27 апрель) 1682 — 2 ноябрь (22 октябрь) 1721
Коронация: 25 июнь (5 июль1682
Регент: Софья Алексеевна (1682 — 1689)
Соправитель: Иван V (1682 — 1696)
Алдан килеүсе: Фёдор III Алексеевич
Дауамсы: Титул бөтөрөлә
1721 йылда Пётр император титулын ала
Флаг
Флаг
Бөтә Рәсәй Императоры
Флаг
Флаг
22 октябрь (2 ноябрь1721 — 28 ғинуар (8 февраль1725
Алдан килеүсе: титул ҡабул ителде
Дауамсы: Екатерина I
 
Дине: Православ
Тыуған: 30 май (9 июнь) 1672({{padleft:1672|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:9|2|0}})
Мәскәү, Рус батшалығы
Үлгән: 28 ғинуар (8 февраль) 1725({{padleft:1725|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:8|2|0}}) (52 йәш)
Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы
Ерләнгән: Петропавловск соборы, Санкт-Петербург
Нәҫел: Романовтар
Исеме: рус. Романов Пётр Алексеевич
Атаһы: Алексей Михайлович
Әсәһе: Наталья Кирилловна
Ҡатыны: 1) Евдокия Лопухина
2) Екатерина Алексеевна
Балалары: (от 1) Алексей Петрович
(от 2) Анна Петровна
Елизавета Петровна
Пётр (бала саҡта үлде)
Наталья Петровна (1718—1725) (бала саҡта үлде)
башҡа бала саҡта үлде
 
Автограф:
Монограмма: Монограмма
 
Наградалары:
Изге апостол Андрей Первозванный ордены
Изге апостол Андрей Первозванный ордены
Аҡ бөркөт ордены
Аҡ бөркөт ордены
Фил ордены
Фил ордены

Бөйөк Пётр I (Пётр Алексе́евич Рома́нов; (9 июнь 1672 йыл — 8 февраль 1725 йыл) — Рәсәй империяһының һуңғы Батшаһы (1682—1721) һәм беренсе Императоры (1721—1725).

Романовтар династияһы вәкиле булараҡ, Бөтә Рәсәй Бөйөк Кнәзе һәм Батшаһы итеп 1682 йылда, 10 йәшендә сағында иғлан ителә. 1689 йылдан дәүләт менән үҙаллы идара итә башлай. Ағаһы Иван V үҙенең 1696 йылдағы вафатына тиклем формаль рәүештә батша вазифаһын бергә башҡарыусы булып һанала.

Йәш сағынан уҡ фән һәм сит илдәрҙәге тормош менән ҡыҙыҡһына, шулай уҡ Пётр Көнбайыш Европа илдәрендә оҙайлы сәйәхәттә булған беренсе рус батшаһы булып һанала. 1698 йылда оҙайлы сәйәхәттән әйләнеп ҡайтҡас рәсәй дәүләтселегендә һәм ижтимағи тормошта масштаблы реформалар башлай. Төньяҡ һуғышынан һуң Рәсәйгә Балтика буйы ерҙәрен ҡушыу Пётрҙың иң ҙур ҡаҙанышы булып тора. Был ҡарар XVI быуатта ҡабул ителгән булған һәм 1721 йылдан Пётр Рәсәй императоры титулын йөрөтә.

XVIII быуат аҙағынан алып хәҙерге көнгәсә тарих фәнендә һәм ижтимағи тормошта Пётр шәхесенә, уның Рәсәй тормошондағы роленә диаметраль ҡапма-ҡаршы баһа биреүселәр бар. Рәсми Рәсәй тарихында Пётр XVIII быуатта Рәсәйҙең үҫеш йүнәлешен билдәләүсе данлыҡлы дәүләт эшмәкәре тип баһалана. Шул уҡ ваҡытта Николай Карамзин, Василий Ключевский, Павел Милюков кеүек күренекле тарихсылар уны ҡарға тәнҡитләйҙәр.

Библиография[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Письма и бумаги императора Петра Великого. 13 томов. 1887—2003.
  • Голиков И. И. Деяния Петра Великого, мудрого преобразителя России, собранные из достоверных источников и расположенные по годам, 1788—1789.
  • Устрялов Н. Г. История царствования Петра Великого. Т. 1—4, 6. СПб., 1858—1864.
  • Чистяков А. С. История Петра Великого. / Репринтное воспроизведение издания 1903 г. — М.: Изд-во «Буклет» (РИА «Двойная радуга»), 1992. — 524 с. — ISBN 5-88150-001-6.
  • Павленко Н. И. Пётр Первый / Н. Павленко. — М.: Молодая гвардия, 1975. — 384, [34] с. — (Жизнь замечательных людей. Серия биографий. Вып. 14 (555)). — 100 000 экз. (в пер.)
  • Пётр Великий: pro et contra. — СПб.: РХГИ, 2003. — 1024 с. — ISBN 5-88812-149-5.
  • Труайя А. Петр Великий. — М.: Изд-во Эксмо, 2006. — 448 с. — ISBN 5-699-10726-6.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]