Saule, Pērkons, Daugava
| Saule, Pērkons, Daugava | |
| Сәнғәт формаһы | Йыр |
|---|---|
| Жанр | патриотик йыр[d] |
| Әҫәрҙең теле | Латыш теле |
| Нәшер ителеү ваҡыты | 1988 |
| Композитор | Мартиньш Браунс[d] |
| Текст авторы | Райнис[d] |
.jpg)
«Saule, Pērkons, Daugava» (башҡ. «Ҡояш, Перконс, Даугава») — ҡатнаш хор өсөн аккомпанемент оҙатыуындағы латвия патриотик хор йыры. Йырҙың һүҙҙәре — Райнистың «Даугава» исемле поэмаһының бер өлөшө (1916). 1988 йылда композитор Мартиньш Браунс тарафынан музыкаға һалына . Йыр бер нисә тапҡыр Йыр һәм бейеү байрамы программаһына индерелә.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Һигеҙ строфанан торған «Saule, Pērkons, Daugava» йырының тексы 1916 йылда яҙыла, латыш шағиры Райнистың «Даугава» драматик поэмаһының бер өлөшө булып тора. Поэма 1919 йылдың сентябрендә, Көнбайыш ирекле армияһының Ригаға һөжүменә тиклем, баҫылып сыға һәм унда Латвия Республикаһы суверенитеты талап ителә. Китаптың беренсе баҫмаһы ике аҙна эсендә һатыла. 1919 йылдың ноябрендә, Бермонд армияһы еңелгәндән һуң, поэма Милли театҙа Латвияның бойондороҡһоҙлоғон иғлан итеүҙең беренсе йыллығы хөрмәтенә башҡарыла[1].
Шиғыр 1988 йылда, композитор Мартиньш Браунс уның тексын спектакль өсөн музыкаға һалғас, киң таныла. Спектакль Валмиер драма театрында ҡуйыла, режиссеры — Валентинс Мацулевич. Бының сәбәбе — экологтарҙың 1980 йылдарҙа Даугава йылғаһында Даугава ГЭС-ын төҙөүгә ҡаршы протестары. Әлеге протестар 1980-се йылдарҙың икенсе яртыһында милли хәрәкәттең үҫешенә килтерә.
1990 йылда йыр беренсе тапҡыр — Йәштәр йыр һәм бейеү фестивалендә (тулыһынса), ә һуңынан Латвия йыр һәм бейеү байрамында ҡыҫҡартылған версияһында башҡарыла (бишенсе куплеты юҡ)[2]. «Saule, Pērkons, Daugava» тиҙ арала Йырлаусы революцияның музыкаль символына әүерелә һәм шул ваҡыттан алып даими рәүештә фестиваль программаһына инә[3].
Латвия бойондороҡһоҙлоғон тергеҙеү менән йыр популяр булып китә, ә 2011 йылда уны Латвияның дәүләт гимны итеп тәҡдим итәләр[4], әммә был тәҡдим киң хуплау тапмай, шул иҫәптән композитор Браунс яғынан да[5].
2018 йылда «Saule, Pērkons, Daugava» Radio SWH тарафынан үткәрелгән һорау алыуға ярашлы Латвияның быуат йыры итеп таныла, унда 136 779 кеше ҡатнашак[6]. Шул уҡ йылда йырҙы Латвия радиоһында хор башҡара һәм ул «Даугава» музыкаль альбомында баҫылып сыға[7]. Әлеге альбом 2019 йылда «Алтын микрофон» премияһына лайыҡ була[8].
Һынлы сәнғәттә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2014 йылда Ригала урам сәнғәте фестивале ваҡытында урам рәссамдары Kiwie һәм Rudens Stencil Таллинас урамындағы 44-се йорт диуарында 800 м² ҙурлыҡта мурал (монументаль һынлы сәнғәт) ижад итәләр][9][10].
Каталон версияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2014 йылда «Ara és l'hora» («Хәҙер ваҡыт») каталон телендә яраҡлаштырылған йыр Каталонияның бойондороҡһоҙлоғо өсөнкөрәштең рәсми гимн булып китә. Был версияны музыка белгесе Жауме Айятсом-И-Абейей шиғыр һүҙҙәренә «Meditació última» музыка авторы композитор Браунс консультацияһы буйынса каталон шағиры Микель Марти-и- Поль һүҙҙәренә булдыра[11][12].
Тексы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Saule Latvi sēdināja
Tur, kur gali satiekas:
Balta jūra, zaļa zeme —
Latvei vārtu atslēdziņa.
Latvei vārtu atslēdziņa,
Daugavina sargātāja.
Sveši ļaudis vārtus lauza,
Jūrā krita atslēdziņa.
Zilzibeņu Pērkons sper,
Velniem nēma atslēdziņu,
Nāvi, dzīvi Latve slēgs:
Baltu jūru, zaļu zemi.
Saule Latvi sēdināja
Baltas jūras maliņā,
Vēji smiltis putināja,
Ko lai dzēra latvju bērni?
Saule lika Dieviņam
Lai tas raka Daugaviņu.
Zvēri raka, Dievinš lēja
No mākoņa dzīvūdeni.
Dzīves ūdens, nāves ūdens
Daugavā satecēja —
Es pamērcu pirksta galu,
Abus jūtu dvēselē.
Nāves ūdens, dzīves ūdens —
Abus jūtam dvēselē.
Saule mūsu māte,
Daugav' sāpju aukle,
Pērkons velna spērējs
Tas mūsu tēvs.[13]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Krājuma dārgumi: Raiņa dramatiskā poēma "Daugava" Latvijas teātros (латыш.). Aspazijarainis.lv (17 ноябрь 2015). Дата обращения: 4 апрель 2021. Архивировано из оригинала 21 апрель 2021 года. 2021 йыл 21 апрель архивланған.
- ↑ Upīte, Ieva Dziesmas «Saule, Pērkons, Daugava» «aizmirstais pants» skan tikai skolēnu dziesmu svētkos (латыш.). Lsm.lv (17 ғинуар 2017). Дата обращения: 4 апрель 2021. Архивировано 27 апрель 2021 года.
- ↑ Kudiņš, 2019, p. 33
- ↑ Iedzīvotājus aicina parakstīties par Latvijas himnas maiņu (латыш.). Jauns.lv (19 июль 2011). Дата обращения: 6 апрель 2021. Архивировано 17 май 2021 года.
- ↑ Spektrs. 28.11.2012. Latvija: Paliksim pie valsts himnas “Dievs, svētī Latviju!” - spektrs.com (латыш.). Spektrs.com (29 ноябрь 2012). Дата обращения: 6 апрель 2021. Архивировано 23 апрель 2021 года.
- ↑ AB. Latvijas Simtgades labāko dziesmu 1.-5. vieta (латыш.). Radioswh.lv (16 ноябрь 2018). Дата обращения: 4 апрель 2021. Архивировано 11 май 2021 года.
- ↑ Шаврей, Андрей Daugava от композитора Мартиньша Браунса и великого Райниса. Rus.lsm.lv (28 июнь 2018). Дата обращения: 15 апрель 2021. Архивировано 15 апрель 2021 года.
- ↑ Kaljo, Egils Latvian Radio Choir's "Daugava" bring Rainis’ words, Brauns’ music to life (ингл.). Latviansonline.com (26 август 2019). Дата обращения: 15 апрель 2021. Архивировано 15 апрель 2021 года.
- ↑ Street Art in Riga (ингл.). Anothertravelguide.com (2015). Дата обращения: 4 апрель 2021. Архивировано 17 май 2021 года.
- ↑ Grafiti mākslinieki sveic Latviju ar «Saule, Pērkons, Daugava» (латыш.). Tvnet.lv (19 ноябрь 2014). Дата обращения: 4 апрель 2021. Архивировано 17 май 2021 года.
- ↑ Skaņdarbs "Saule. Pērkons. Daugava" kļuvis par Katalonijas neatkarības himnu (латыш.). Jauns.lv (5 сентябрь 2014). Дата обращения: 4 апрель 2021. Архивировано 16 май 2021 года.
- ↑ YouTube сайтында Видео
- ↑ Misane, Priedite, 1997, p. 163
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Jānis Kudiņš. Phenomenon of the Baltic singing revolution in 1987-1991: Three Latvian songs as historical symbols of non-violent resistance : [англ.] // Muzikologija. — 2019. — № 26. — С. 27–39. — DOI:10.2298/MUZ1926027K.
- Agita Misane, Aija Priedite. National Mythology in the History of Ideas in Latvia: A View from Religious Studies : [англ.]. — Myths and Nationhood. — 1997. — С. 158–169.