«Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Карточка награды
|Название             = «Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы
|Изображение          =800th anniversary of Moscow OBVERSE.jpg
|ИзображениеЛента     =SU Medal In Commemoration of the 800th Anniversary of Moscow ribbon.svg
|Изображение2ст       = 
|ИзображениеЛента2ст  = 
|Изображение3ст       = 
|ИзображениеЛента3ст  = 
|OriginalName         = 
|Страна               = {{флагификация|USSR}} 
|Тип                  = [[миҙал]]
|КомуВручается        = 
|ОснованияНаграждения = 
|Статус               = тапшырылмай
|Параметры            = диаметры: 37 мм<br> материалы: [[баҡыр]]
|ДатаУчреждения       = [[20 сентябрь]] [[1947 йыл]]
|ПервоеНаграждение    = 
|ПоследнееНаграждение = 
|Количество           = 1 733 400 тирәһе
|СтаршаяНаграда       = [[«Совет милицияһына 50 йыл» юбилей миҙалы]]
|МладшаяНаграда       = [[«Ленинградтың 250 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы]]
|Соответствует        = 
}}

'''«Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы''' — ҡала юбилейына арналған беренсе [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|совет]] миҙалы{{Sfn|Всеволодов|2009|c=309}}. СССР Юғары Советы Президиумының Указы менән 1947 йылдың 20 сентябрендә булдырылған{{Sfn|Колесников, Рожков|1986|c=96—97}}. Рәссамдар Иван Дубасов һәм Тростянец һәм Самуил Тульчинский эскиздары буйынса эшләнгән {{Sfn|Володин, Мерлай|1997|c=143}}.

== Тарихы ==
[[Файл:800th_anniversary_of_Moscow_REVERSE.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/800th_anniversary_of_Moscow_REVERSE.jpg/180px-800th_anniversary_of_Moscow_REVERSE.jpg|мини|358x358пкс|Миҙалдың реверсы, 2012 йыл]]
[[Файл:800_лет_Москвы_удостоверение.jpg|ссылка=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/800_%D0%BB%D0%B5%D1%82_%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D1%8B_%D1%83%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5.jpg/250px-800_%D0%BB%D0%B5%D1%82_%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D1%8B_%D1%83%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5.jpg|мини|250x250пкс|Миҙал танытмаһы, 2008 йыл]]
Награда [[Мәскәү]] ҡалаһының 800 йыллыҡ юбилейына арналған. 1947 йылдың 6 сентябрендә алған һуң, Ҡала көнөндә байрам салютынан һуң, диктор Юрий Левитан тантаналы рәүештә иҫтәлекле миҙал булдырылыуы һәм баш ҡалаға [[Ленин ордены]] тапшырылыуы тураһында иғлан итә.

Яңы дәүләт наградаһын индереү тураһында рәсми указ 1947 йылдың 20 сентябрендә сыға. Миҙалдың дизайнын әҙерләү эштәрен Самуил Тульчинский менән берлектә «Гознак» фабрикаһының баш рәссамы Иван Дубасов алып барҙы. Беренсе миҙалды 1948 йылдың 10 июлендә ВКП(б) Үҙәк Комитеты секретары Иосиф Сталинға тапшырыла{{sfn|Суходеев, Серебрянников|2011}}.

1951 йылдың 23 июнендә миҙал тураһындағы положение СССР Юғары Советы Президиумы ҡарары менән тулыландырыла. 1980 йылдың 18 июлендәге Указ менән статьяның 4 положениеһына үҙгәртеүҙәр индерелә{{sfn|Володин, Мерлай|1997|c=142}}. Медаль лишена статуса государственной награды указом [[президент]]а [[Россия|Российской Федерации]] от 7 сентября 2010 года<ref>{{cite web
|url = https://rg.ru/2010/09/15/nagrady-dok.html
|title = Указ Президента Российской Федерации от 7 сентября 2010 г. N 1099 "О мерах по совершенствованию государственной наградной системы Российской Федерации"
|date = 2010-09-15
|publisher = Российская Газета
|accessdate = 2018-06-03
|archive-date = 2010-09-18
|archive-url = https://web.archive.org/web/20100918042023/https://rg.ru/2010/09/15/nagrady-dok.html
|deadlink = no
}}</ref>. Миҙал Рәсәй Федерацияһы Президентының 2010 йылдың 7 сентябрендәге указы менән дәүләт наградаһы статусынан мәхрүм ителде

== Тапшырылыуы һәм тағып йөрөтөү ҡағиҙәләре ==
Миҙал тураһында положениеға ярашлы, наградаға түбәндәге халыҡ төркөмдәре лайыҡ булған:
{{цитата|

а) Мәскәүҙең сәнәғәт предприятиелары, транспорт һәм ҡала хужалығы эшселәре, инженер-техник персоналы һәм хеҙмәткәрҙәре;

б) фән, техника, сәнғәт, әҙәбиәт, мәғариф һәм һаулыҡ һаҡлау хеҙмәткәрҙәре;

в) баш ҡаланы реконструкциялау буйынса эштәрҙе башҡарыуҙа уңыш ҡаҙанған һәм уның сәнәғәтен, ҡала хужалығы транспортын, ғилми һәм мәҙәни-ағартыу учреждениеларын үҫтереүҙе үҙ хеҙмәте менән тәьмин иткән дәүләт учреждениелары, партия, профсоюз, комсомол һәм башҡа йәмәғәт ойошмалары хеҙмәткәрҙәре;

г) хәрби хеҙмәткәрҙәр, һуғыш һәм хеҙмәт инвалидтары;

д) ҡаланы төҙөкләндереүҙә, мәктәп һәм балалар учреждениелары эшмәкәрлегендә әүҙем ҡатнашҡан хужабикәләр{{sfn| Сборник Законов СССР и Указов Президиума Верховного Совета (1938 — 1956)|1956|c=293}}.}}

Миҙал һәм уға таныҡлыҡ Мәскәү һәм Мәскәү өлкәһе территорияһында кәмендә 5 йыл йәшәгән эшмәкәрлеге менән айырылып торған граждандарға тапшырылды{{sfn| Сборник Законов СССР и Указов Президиума Верховного Совета (1938 — 1956)|1956|c=293}}. Награда алыуға дәғүәселәр исемлеген Мәскәүҙең производство предприятиелары, партия һәм совет учреждениелары етәкселәре төҙөгән. Халыҡтың йәмәғәт эшендә ҡатнашыуы өсөн яуаплы ведомстволар эшләмәгән граждандарҙы тәҡдим иткән. Наградлау СССР Юғары Советы Президиумы исеменән Мәскәү хеҙмәтсәндәр депутаттары ҡала Советының башҡарма комитеты тарафынан үткәрелгән{{sfn|Володин, Мерлай|1997|c=142}}.

Миҙал менән бүләкләнгәндәр тураһында мәғлүмәт Мәскәү ҡалаһының баш архив идаралығында бирелгән<ref>{{cite web
|url = https://www.kp.ru/daily/23699.5/52624/
|title = Когда в Москве станет чище
|author = Светлана Олифирова
|date = 2006-05-02
|publisher = Комсомольская Правда
|accessdate = 2018-06-03
|archive-date = 2018-06-16
|archive-url = https://web.archive.org/web/20180616154204/https://www.kp.ru/daily/23699.5/52624/
|deadlink = no
}}</ref>. 2014 йылдан миҙал тапшырыу тураһында архив белешмәһе дәүләт һәм муниципаль хеҙмәттәр порталы аша бирелә<ref>{{cite web
|url = https://www.mskagency.ru/materials/1680689?block_mode=iframe
|title = Москвичи теперь могут получить архивную информацию о зарплате, стаже и наградах через портал
|date = 2014-10-28
|publisher = Агентство городских новостей «Москва»
|accessdate = 2018-06-03
|archive-date = 2018-06-16
|archive-url = https://web.archive.org/web/20180616154035/https://www.mskagency.ru/materials/1680689?block_mode=iframe
|deadlink = no
}}</ref>.

Награда күкрәгенең һул яғында тапшырыла. СССР-ҙың башҡа миҙалдары булғанда ул «Совет милицияһына 50 йыл» миҙалынан һуң һәм «Ленинградтың 250 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы алдында өлкәнлелек буйынса дөйөм планкала урынлаштырыла{{sfn|Лубченков, Лубченкова|2008|c=273}}. «Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы, дәүләт ордендары менән тағылғанда, айырмалыҡ билдәләренән түбәнерәк һыҙатта урынлаштырыла{{sfn|Володин, Мерлай|1997|c=284—285}}.

== Тасуирламаһы ==
«Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» наградаһы — баҡырҙан эшләнгән, диаметры 37 миллиметрлыҡ тотош штампланған ҡолаҡлы металл түңәрәк. Ҡыры, һүрәттәре һәм металға яҙыуҙары ҡабарынҡы{{sfn|Лубченков, Лубченкова|2008|c=273}}.

Миҙал аверсында беренсе Мәскәү кенәзе Юрий Долгорукий торҡалы башының рельефлы профиле һүрәтләнгән. Долгорукий профиле һулға боролған. Миҙалдың аҫҡы яғында түңәрәк ҡырында «Мәскәүгә нигеҙ һалыусы Юрий Долгорукий» тип яҙылған{{sfn| Сборник Законов СССР и Указов Президиума Верховного Совета (1938 — 1956)|1956|c=293}}.

Реверсында Мәскәү Кремленең рельефы бар. Аҫта уртала ике байраҡ, ҡорал һәм лавр ботаҡтары менән уратып алынған ураҡлы һәм сүкешле ҡалҡан һүрәтләнгән. Ҡалҡандың һул һәм уң яғында «1147» һәм «1947» даталары күрһәтелгән. Ҡырыйы янында өҫтә: «Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» тексы яҙылған{{sfn| Сборник Законов СССР и Указов Президиума Верховного Совета (1938 — 1956)|1956|c=293}}.

Миҙал ҡолаҡ һәм ҡулса ярҙамында булавкалы нығытма ярҙамында биш мөйөшлө металл орден ҡалыбы менән тоташтырыла. Ҡалып таҫманың ике яғында ла дүрт буй аҡ һәм өс ҡыҙыл һыҙатлы йәшел төҫтәге ебәк муар таҫма менән көпләнгән{{sfn| Сборник Законов СССР и Указов Президиума Верховного Совета (1938 — 1956)|1956|c=294}}.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* {{книга 
|автор=Володин А. Н., Мерлай Н. М. 
|заглавие=Медали СССР 
|место=СПб. 
|издательство=Печатный двор 
|год=1997 
|страниц= 296 
|isbn=5-7062-0111-0 
|ref=Володин, Мерлай }}
* {{книга 
|автор=Всеволодов И. В. 
|заглавие=Беседы о фалеристике: из истории наградных систем
|место=М. 
|издательство=Вече 
|год=2009 
|страниц= 312 
|ref=Всеволодов }}
* {{книга 
|автор=Колесников Г. А., Рожков А. М. 
|заглавие=Ордена и медали СССР 
|место=Мн. 
|издательство=Народная асвета 
|год=1986 
|страницы= 127 
|ref=Колесников, Рожков }}
* {{книга 
|автор=Лубченков Ю., Лубченкова Т. 
|заглавие=Ордена и медали Советского Союза
|место=М. 
|издательство=Белый город 
|год=2008 
|страниц= 280 
|isbn=978-5-7793-1559-3
|ref=Лубченков, Лубченкова }}
* {{книга 
|заглавие= Сборник Законов СССР и Указов Президиума Верховного Совета (1938 — 1956)
| ответственный = под ред. Ю. И. Мандельштама 
|место=М. 
|издательство= Государственное издательство юридической литературы
|год=1956 
|страниц= 500  
|ref= Сборник Законов СССР и Указов Президиума Верховного Совета (1938 — 1956)}}
* {{книга 
|автор=Суходеев В., Серебрянников А.
|заглавие=И.В. Сталин: в горниле Великой Отечественной
|ссылка=https://books.google.hu/books?id=XvlNCwAAQBAJ&dq=Медаль+%22В+память+800-летия+Москвы%22&hl=ru&source=gbs_navlinks_s
|место=М. 
|издательство=Пробел-2000 
|год=2011 
|страниц= 580 
|isbn=978-5-98604-280-0  
|ref=Суходеев, Серебрянников }}

== Һылтанмалар ==
* [http://mondvor.narod.ru/MMosk800.html Описание и разновидности медали «В память 800-летия Москвы»]

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Медаль «В память 1500-летия Киева»]]
* [[Медаль «В память 850-летия Москвы»]]

{{Медали СССР}}

[[Категория:Мәскәү наградалары]]
[[Категория:Юбилей миҙалдары]]
[[Категория:СССР миҙалдары|Мәскәүҙңгә 800 йыл]]
[[Категория:1947 йылда барлыҡҡа килгән наградалар]]