Антиб битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ук}}
'''Антиб''' (франц.<span lang="fr" style="font-style:italic;">Antibes</span>, окс. <span lang="oc" style="font-style:italic;">Antíbol</span>) —  Францияның  көньяҡ-көнсығышында  Прованс — Альп — Зәңгәрһыу яр төбәгендәге коммуна, Диңгеҙ буйы Альптары департаменты, Грас округы,  Антиб-1, Антиб-2 һәм Антиб-3 кантондары<ref>{{Cite web}}</ref>.

Коммунаның майҙаны — 26,48 км², халҡы — 75 820 кеше тәшкил итә<ref name="INSEE-06">{{Cite web}}</ref><ref>{{Cite web}}</ref> (2006) тотороҡлолоҡ тенденцияһы менән: 75 568 кеше<ref name="INSEE-12">{{Cite web}}</ref> (2012), [[халыҡ тығыҙлығы]] — 2854,0 кеше/км² тәшкил итә.

''Антиб'' — Францияның Зәңгәрһыу Ярындағы ҙурлығы буйынсы икенсе курорт [[ҡала]]һы (Ниццанан һуң).  Урта диңгеҙҙең Гаруп морононда Канны һәм Ницца ҡалалары араһында урынлашҡан. Төбәктә иң ҙур яхта порты. Антиб мороно ({{Lang-fr|[[:fr:Cap d'Antibes|Cap d'Antibes]]}})   Жюан-ле-Пен кварталы ({{Lang-fr|[[:fr:Juan-les-Pins|Juan-les-Pins]]}}) менән бергә бер адимнистратив берәмекте тәшкил итә.

== Тарихы ==
Ҡалаға Антиполис (ҡаршыла урынлашҡан ҡала)  исеме аҫтында  беҙҙең эраға тиклем VI быуатта  грек сәйәхәтселәре тарафынан нигеҙ һалына. Атамаһы ҡаланан бухта аша Никея ([[Ницца]]) ҡалаһы урынлашыуы менән  бәйле була. Антиполис Массалия (хәҙерге Марсель)  колонияһы кеүек барлыҡҡа килә. Рим империяһы ваҡыттарында ҡала Римдән Галлия юлында мөһим пункт була һәм төбәктең иң эре ҡалаларының береһенә әүерелә. Оҙаҡ ваҡыт ул яр буйында Марселдән алып [[Италия]]ға тиклем нығытылған  берҙән-бер ҡала була.    

[[:ru:II_век|II]] быуатта ҡалала   епископ кафедраһы ойошторола һәм ул Антигуль тип атала башлай, ә ваҡыт үтеү менән — Антиб тип атала.  [[Урта быуат]]тарҙа  ҡала  Савойяға, ә 1481 йылдан — [[Франция]]ға ҡарай.

== Халҡы ==
2011 йылда халыҡ һаны — 75 176 кеше<ref>{{Cite web|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/departement.asp?dep=06&annee=2011#dep_A|title=Численность населения в 2011 году|lang=fr|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|accessdate=10 августа 2015 года}}</ref>, ә 2012 йылда — 75 568 кеше<ref name="INSEE-12">{{Cite web|url=http://insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/departement.asp?dep=06&annee=2012#dep_A|title=Численность населения в 2012 году|lang=fr|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|accessdate=10 августа 2015 года}}</ref>.{{Халыҡ иҫәбе||1962=35439|1968=47547|1975=55960|1982=62859|1990=70005|1999=72412|2006=75820|2011=75176|2012=75568}}Халыҡ һаны динамикаһы<ref name="INSEE-06">{{Cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=pop-sexe-age-quinquennal|title=Population selon le sexe et l'âge...2006|lang=fr|work=Распределение населения по полу и возрасту (2006)|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|accessdate=10 августа 2015 года|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AQXA0POL?url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99|archivedate=2012-09-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/fiche.php?select_resultat=951|title=Население коммуны Антиб|lang=fr|publisher=cassini.ehess|accessdate=10 августа 2015 года}}</ref>:<timeline>
ImageSize = width:450 height:300
PlotArea = left:50 right:30 top:20 bottom:20
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
Colors =
  id:gray1 value:gray(0.9)
DateFormat = yyyy
Period = from:0 till:80000
ScaleMajor = unit:year increment:20000 start:0 gridcolor:blue
ScaleMinor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:gray1
PlotData =
  bar:1962 color:pink width:1
   from:0 till:35439 width:15 text:35439 textcolor:black  fontsize:8px
  bar:1968 color:pink width:1
   from:0 till:47547 width:15 text:47547 textcolor:black  fontsize:8px
  bar:1975 color:pink width:1
   from:0 till:55960 width:15 text:55960 textcolor:black  fontsize:8px
  bar:1982 color:pink width:1
   from:0 till:62859 width:15 text:62859 textcolor:black  fontsize:8px
  bar:1990 color:pink width:1
   from:0 till:70005 width:15  text:70005 textcolor:black  fontsize:8px
  bar:1999 color:pink width:1
   from:0 till:72412 width:15  text:72412 textcolor:black  fontsize:8px
  bar:2006 color:pink width:1
   from:0 till:75820 width:15  text:75820 textcolor:black  fontsize:8px
  bar:2012 color:pink width:1
   from:0 till:75568 width:15  text:75568 textcolor:black  fontsize:8px
</timeline>

== Иҡтисады  һәм транспорты ==
Туристик индустрия һәм күңел асыу индустрияһы ныҡ үҫешкән. Антиб  25 километрлыҡ ҡомло һәм ҡырсынлы пляждарға эйә. Ҡалала тимер юлы вокзалы бар.

Бынан тыш парфюмерия етештереү үҫешкән.

Шулай уҡ балыҡ эшкәртеү сәнәғәте һаҡланып ҡалған, һуңғы тиҫтә йылдарҙа  ул һиҙелерлек кәмегән.
[[Файл:Antibes-002.jpg|мини|225x225пкс|Форт Вобан һәм порттары]]
Антибта Зәңгәрһыу Ярҙың ҙур  яхта порты (дөйөм тоннаж буйынса) урынлашҡан.  Порт [[XX  быуат]]тың алтмышынсы йылдарында рим гаваненың бер урынында  төҙөлгән.  Ғәмәлдә, бер порт түгел,  биш порт — Вобан, Галис, Крутон, Оливетт, Салис порттары бар.

''Антибтан'' алыҫ түгел ''София-Антиполис  ([[Английский язык|ингл.]] &#x20;<span lang="en" style="font-style:italic;">Sophia-Antipolis</span>)''  ғилми-тикшеренеү үҙәге, француз Силикон үҙәне аналогы урынлашҡан. Үҙәк [[1969 йыл]]да төҙөлгән.

[[2010 йыл]]да 45 303   эшкә яраҡлы йәштәге кешеләрҙән  (15 йәштән 64-кә тиклем)  33 823  иҡтисади яҡтан әүҙем, 11 480 — әүҙем булмаған кешеләр (әүҙемлек күрһәткестәре 74,7 процент, 1999 йылда — 69,4 процент). 33 823 әүҙем эшкә яраҡлы кешеләрҙән  29 866 кеше эшләгән (14 441 ҡатын-ҡыҙ һәм 15 425 ир-егет), 3957  [[Эшһеҙлек|эшһеҙ]] иҫәпләнгән (1896 ир-егет һәм 2061 ҡатын-ҡыҙ). Әүҙем булмаған эшкә яраҡлы граждандар араһында 4078  уҡыусы йәки [[студент]], 3548 — хаҡлы ялда, ә тағы 3854 —   башҡа сәбәптәр арҡаһында әүҙем булмағандар<ref>{{Cite web|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/donnees-detaillees/rp2010/chiffres-cles/base-cc-emploi-pop-active-2010/base-cc-emploi-pop-active-2010.zip|title=Base chiffres clés: emploi — population active 2010|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|lang=fr|accessdate=10 августа 2015 года}} (последние данные приведены за 1999 год, временная занятость учтена частично)</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=base-cc-emploi-pop-active-2010|title=Base chiffres clés: emploi - population active 2010|lang=fr|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|accessdate=10 августа 2015 года}} (последние данные приведены за 1999 год, временная занятость учтена частично)</ref>.

2010 йыл дауамында коммунала һалым түләүсе  37 115 йорт хужалығы иҫәпләнә, унда йәшәгән кешеләрҙең һаны 75 956,5. Шул уҡ ваҡытта килем  медианаһы бер һалым түләүсегә  20 546 [[евро]] тәшкил итә<ref>{{Cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=base-cc-rev-fisc-loc-menage|title=Revenus fiscaux des ménages en 2010|lang=fr|work=Облагаемые налогом доходы домашних хозяйств (2010)|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|accessdate=10 августа 2015 года}} Примечание: дети и внуки, которые проживали в двух местах учтены как 0,5 человека. Глава домашнего хозяйства — один налогоплательщик (НП), другие взрослые члены семьи — по 0,5 НП, дети до 14 лет — по 0,3 НП.</ref>.

[[2004 йыл]]дың июнендә ҡалала беренсе водителһеҙ такси маршрутының эксперименталь линияһы  эшләй башлай<ref><div>[https://www.nkj.ru/archive/articles/850/ МИКРОАВТОБУСЫ ВОДИТЕЛЕ БУЛЫП]</div></ref>.

== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:ANTIBES - Rue Thuret - Arcade.jpg|справа|мини|200x200пкс|Иҫке ҡала күренеше]]
[[Файл:Antibesbordmer.JPG|справа|мини|200x200пкс|Яр буйы тулҡыны]]
[[Файл:Antibes-004.jpg|справа|мини|300x300пкс|Баҙар]]
Ҡалала иҫтәлекле урындар күп. Улар араһында:

* Форт Карре. 1565 йылда Антибтың төньяҡ өлөшөндә төҙөлгән. Дүрт мөйөшлө йондоҙ  формаһында. [[XVIII быуат]]та был ҡәлғәне  [[:ru:Людовик_XIV|Людовик]] Ун дүртенсенең хәрби кәңәшсеһе Вобан төҙөткән,  [[1794 йыл]]дың 8 авгусында  [[Наполеон I|бында Наполеон Бонапарт]] ябып ҡуйылған.  Уға, Робеспьер яҡлыһы булараҡ, үлем язаһы янаған, әммә генерал Дюгомье судьяларҙы, Франция Наполоен кеүек һәләтле яугирын юғалтырға  хоҡуғы юҡ, тип күндергән. Наполеонды ярлыҡайҙар
* Гримальди һарайы.  [[XII  быуат]]та рим нығытмалары урынында нигеҙләнгән. Урта быуат епископ  резиденцияһы була.  1385 йылдан 1608 йылға тиклем уға   Гримальди йорто хужа була, улар  XVI быуатта һарайҙы хәҙерге күләменә тиклем киңәйтә. [[1925 йыл]]да ярым емерек ҡоролманы аукциондан Антиб муниципалитеты һатып ала һәм музейға әйләндерә. Һарай [[Пабло Пикассо]] исеме менән бәйле<ref><div>[http://antibes-france.ru/dostoprimechatelnosti-antiba-zamki-i-forty/ Замок Гримальди]</div></ref>.  [[1946 йыл]]да билдәле рәссам эшләү өсөн иркен бина эҙләй,  уға ҡала властары Гримальди һарайын  тәҡдим итә. Пикассо унда ярты йыл эшләй  һәм ҡунаҡсыллыҡтары өсөн рәхмәт йөҙөнән «Ночной лов рыбы в Антибе», башҡа бик күп һүрәттәр,  эскиздар бүләк итә, улар Пикассо музейының  нигеҙе булып тора. Хәҙер уның күргәҙмәләрендә   Леже, Модильяни, Пикабиа эштәре ҡуйыла. Музей менән йәнәш  Миро, Пажес, Арман, , Ришье скульптуралары урынлашҡан.  Пикассо музейы иң романтик донъя музейҙары  исемлегенә индерелгән<ref><div>[https://ria.ru/culture/20160204/1369737443.html Британия музей эрмитаж донъя киң мәғлүмәт саралары исемлегенә индерелгән иң романтичный.]</div></ref>.

[[Файл:Antibes_Beach.jpg|мини|200x200пкс| Антиб пляжы]]

* Диңгеҙ буйында оборона ҡоролмалары ҡалдыҡтары бар. Антиб оҙаҡ  ваҡыт нығытылған  яр буйы ҡалаһы була. Был нығытмаларҙың иң мөһиме —Сент-Андре  бастионы. Унда археологик  музей  урынлашҡан. Бастионға Амираль де Грасс  променады алып бара, унан матур күренеш асыла.
* Иммакуле-Консепсьон сиркәүе, сәскәләр паркы, ябыҡ баҙар.
* Antibes Land күңел асыу паркы<ref><div>[https://www.youtube.com/watch?v=DNmwRLvqDGgэ Күңел асыу паркы land antibes]</div></ref>.

Антиб менән бер нисә билдәле яҙыусылар   исеме  бәйле.  Бында Жак Одиберти тыуған, Фрэнсис Скотт Фицджеральд үҙенең  «Ночь нежна» романында  Cap Eden Du-Roc ҡунаҡханаһын һүрәтләгән. Яҙыусы Никас Казантзакис Антибта  йәшәгән һәм  «Алексас Зорбас» романын ижад иткән, был әҫәр буйынса  [[1964 йыл]]да   Голливудта  фильмы төшөрөлгән.  Үҙ ғүмеренең һуңғы сиреген ([[1966 йыл]]дан [[1991 йыл]]ға тиклем) Антибта  инглиз яҙыусыһы  Грэм Грин үткәргән. Билдәле кешеләр араһында, ҡунаҡханаға   төрлө ваҡытта килгәндәр араһында Марлен Дитрих, герцог һәм герцог ҡатыны Виндзорскийҙар,  Вуди Аллен, Карл Лагерфельд, Тим Бертон, Джонни Депп була<ref>{{Мәҡәлә|автор=|заглавие=Легендарные отели Лазурного берега|ссылка=http://www.populaire.ru/lifestyle/otdykh-na-lazurnom-beregu-frantsii/oteli-na-lazurnom-beregu|язык=|издание=|тип=|год=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref>

== Антиб мороно ==
Антиб мороно диңгеҙҙә 4  километрға һуҙылған. Эксклюзив ял зонаһы  һанала, бында бик күп хәҙерге заман бай кешеләренең  виллалары урынлашҡан. Шулай уҡ моронда иҫтәлекле урындар күп.

== Жюан-ле-Пен ==
[[Файл:JuanLesPinsDepuisLeCap.jpg|справа|мини|215x215пкс|Мороно менән был төр Жюан-ле-Пен]]
Курорт ҡалаһына  [[XIX быуат]] аҙағында нигеҙ һалынған. Административ яҡтан Антиб составына инә. Гольф-Жюан  ҡултығында, Антиб   һәм Круазетта морондары араһында урынлашҡан.

Был урынды курорт сифатында популярлаштырыу   [[Виктория (Бөйөк Британия королеваһы)|королева Викторияның]] улы — герцог Олбануиға ҡайтып ҡала.

Яр буйында  [[1815 йыл]]да Эльба утрауынан һөргөндән үҙенең йөҙ көнлөк хакимлығына Парижға ҡайтып барғанында Наполеондың булып китеүе тураһында иҫтәлекле билдә ҡуйылған (см. ''Дорога Наполеона'').

[[1883 йыл]]дан ҡалала  үҙенең тимер юл вокзалы була.

== Туғандаш ҡалалар ==

* {{Флаг|Дания}} Ольборг, [[Дания]]
* {{Флаг|Ирландия}} Кинсейл, [[Ирландия]]
* {{Флаг|США}} Ньюпорттың-Бич, [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]]
* {{Флаг|Германия}} Швебиш-Гмюнд, [[Германия]]
* {{Флаг|Израиль}} Эйлат, [[Израиль]]
* {{Флаг|Италия}} Дезенцано-дель-Гарда, [[Италия]]
* {{Флаг|Греция}} Олимпия, [[Греция]]
* {{Флаг|Россия}} [[Красногорск]], [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]]<ref name="kras"><div>[http://www.gorodkrasnogorsk.ru/informacija/gorod/pervyi-gorod-pobratim-gorodskogo-poselen.html Беренсе туғанлашҡан ҡалалары ҡала биләмәләре Красногорск] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150623142104/http://www.gorodkrasnogorsk.ru/informacija/gorod/pervyi-gorod-pobratim-gorodskogo-poselen.html |date=2015-06-23 }}</div></ref>

== Әҙәбиәт ==

* «Большая энциклопедия в 62 томах». Том 3. {{М.}} «Терра». 2006. <nowiki>ISBN 5-273-00432-2</nowiki>
* {{Китап|автор=Якубова Н. И.|часть=|заглавие=[http://www.vokrugsveta.ru/guides/cote_d_azur/ Лазурный Берег]|оригинал=|ссылка=|издание=|место=М.|издательство=Вокруг Света|год=2003|том=|страницы=|страниц=|isbn=5-98652-046-7}}
* {{Китап|автор=Йон Н.|часть=|заглавие=Французская Ривьера. Монако, Ницца, Канны. Путеводитель с мини-разговорником|оригинал=|ссылка=|издание=|место=М.|издательство=Polyglott, Дубль В|год=2001|том=|страницы=|страниц=|isbn=5-8293-0039-7}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Һылтанмалар ==
{{навигация}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Антиб}}
* [http://www.antibes-juanlespins.com Официальный сайт мэрии коммуны Антиб]{{ref-fr}}
{{Коммуны департамента Приморские Альпы}}
{{Лазурный Берег}}

[[Категория:Алфавит буйынса тораҡ пункттары]]