Башҡорт айырым корпусы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{бутамаҫҡа|Башҡорт корпусы|Башҡорт корпусы}}
{{Военное подразделение
|название              = Башҡорт айырым корпусы
|изображение           = 
|подпись               = 
|годы                  = [[август]] [[1918]] — [[ноябрь]] [[1919]]
|страна                = {{флагификация|Башкурдистан}}
|подчинение            = [[Башҡорт Хөкүмәте]], [[Башҡорт хәрби шураһы]]  
|в составе             = [[Башҡорт ғәскәре (1917—1919)|Башҡорт ғәскәре]], Халыҡ армияһы
|тип                   = [[ҡоро ер ғәскәрҙәре]]
|включает_в_себя       = [[1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы]], [[2-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы]], [[Ә. Б. Ҡарамышев исемендәге 1-се Башҡорт кавалерия полкы]], [[Ғ. С. Иҙелбаев исемендәге 2-се Башҡорт кавалерия полкы]] һәм [[6-сы Башҡорт уҡсылар полкы]]
|роль                  = [[Башҡортостан автономияһы]] мәнфәғәттәрен яҡлау
|размер                = 
|командная_структура   = 
|размещение            = 
|прозвище              = 
|покровитель           = 
|девиз                 = 
|цвета                 = 
|марш                  = 
|талисман              = 
|снаряжение            = 
|сражения              = [[Рәсәйҙәге Граждандар һуғышы]]
|знаки_отличия         = 
|нынешний_командир     = 
|известные_командиры   = [[Ишбулатов Хажиәхмәт Исхаҡ улы|Х. И. Ишбулатов]]
}}
'''Башҡорт айырым корпусы''' — [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы]] ваҡытында [[Башҡорт армияһы]]ның формированиеһы.

== Ойошторолоуы һәм тарихы ==
[[Башҡорт хәрби шураһы|Башҡорт хәрби советы]]ның [[1918 йыл]]дың 7 сентябрҙә сыҡҡан фарманына ярашлы Башҡорт айырым корпусы [[Ырымбур]] ҡалаһында ойошторолған. 1918 йылдың 17 сентябрендә Халыҡ армияһы ғәскәрҙәренә фарман аша еткерелә. Корпус [[Башҡорт ғәскәре (1917—1919)|Башҡорт ғәскәре]] составына инә, бер үк ваҡытта 1918 йылдың сентябрь уртаһынан — Халыҡ армияһына ([[Комуч]]), ә сентябрь айының өсөнсө өлөшөндә — Рәсәй армияһына буйһона.

Корпус составында [[1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы]], [[2-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы]], [[Әмир Ҡарамышев исемендәге 1-се Башҡорт кавалерия полкы]], 1918 йылдың октябренән [[Ғ. С. Иҙелбаев исемендәге 2-се Башҡорт кавалерия полкы]] һәм [[6-сы Башҡорт уҡсылар полкы]] була. Башҡорт айырым корпусы яугирҙарының һаны 7 800 кеше тәшкил иткән була.

1918 йылдың 25 октябрендә бөтә пехота берләшмәләре һәм частары уҡсылар берләшмәләре һәм частары итеп үҙгәртелә.

1918 йылдың сентябрендә корпустың [[1-се Башҡорт пехота полкы|1-се]] һәм [[4-се Башҡорт пехота полкы|4-се]] Башҡорт пехота полктары [[Орск]] ҡалаһы өсөн алыш алып бара, 1918 йылдың октябрендә [[3-сө Башҡорт пехота полкы]] [[Сызрань]] ҡалаһының оборонаһында ҡатнаша, 1918 йылдың октябрь-ноябрь айҙарында [[1-се Башҡорт пехота полкы|1-се]], [[2-се Башҡорт уҡсылар полкы|2-се]], [[4-се Башҡорт пехота полкы|4-се]] һәм [[5-се Башҡорт уҡсылар полкы|5-се]] Башҡорт пехота полктары, 2-се Башҡорт уҡсылар полкы [[Аҡтүбә (Ҡаҙағстан)|Аҡтүбә]] фронтында РККА-ға ҡаршы һуғыша.

1918 йылдың 16 октябрендә [[КОМУЧ]]-тың барлыҡ ҡораллы көстәре Юғары баш командующийы штаб начальнигы С. Н. Розанов фарманына ярашлы Башҡорт айырым корпусы тарҡатыла. 1918 йылдың 21 октябрендә корпустың уҡсылар полктары  [[1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы]]на әүерелә, ә кавалерия полктары [[Башҡорт Хөкүмәте]]нең ҡарамағында ҡала.

1918 йылдың 10 ноябрендә Башҡорт хәрби советының рәйесе [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған|Ә. Ә. Вәлидов]] Башҡорт ғәсҡәренә үҙенең фарманы менән был корпустың дивизияға үҙгәртеп ҡоролоуы тураһында иғлан итә.

== Командующийҙары ==
* генерал-лейтенант<ref>1918 йылдың октябренә тиклем — генерал-майор.</ref>[[Ишбулатов Хажиәхмәт Исхаҡ улы|Х. И. Ишбулатов]].

== Наградалары ==
* 2-се Башҡорт пехота полкы «Рәхмәтле Екатеринбургтан — ҡаһарман азат итеүселәргә» яҙыулы байраҡ менән бүләкләнә (1918);
* 4-се Башҡорт пехота полкын [[Орск]] ҡалаһында йәшәүселәр байраҡ менән бүләкләй (1918).
{| style="border:1px solid #8888aa; background-color:#FFFFFF; padding:5px; font-size:95%; margin: 0px 12px 12px 0px;" width="100%" class=""
! colspan="6" |Башҡорт частәренең айырыу билдәләре (1-се Башҡорт пехота полкы),<br />
айырыу билдәләре 1918 йылдың июнендә ҡабул ителгән
|- bgcolor="#CCCCCC"
! colspan="6" | Һалдаттар һәм кесе командирҙар
|- align="center" bgcolor="#efefef"
| [[Файл:Рядовой.1БП.png|62x62пкс]]
| [[Файл:Ефрейтор.1БП.png|60x60пкс]]
| [[Файл:Бомбардир.1БП.png|61x61пкс]]
| [[Файл:Унтер-офицер.1БП.png|62x62пкс]]
| [[Файл:Фельдфебель.1БП.png|62x62пкс]]
| [[Файл:Подпрапорщик.1БП.png|61x61пкс]]
|- align="center" bgcolor="#efefef"
| Рядовой
| Ефрейтор
| Бомбардир
| Унтер-офицер
| Фельдфебель
| Подпрапорщик
|}
{| style="border:1px solid #8888aa; background-color:#FFFFFF; padding:5px; font-size:95%; margin: 0px 12px 12px 0px;" width="100%" class=""
! colspan="5" | Обер-офицерҙар
! colspan="2" | Штаб-офицер
|- align="center" bgcolor="#efefef"
| [[Файл:Прапорщик.1БП.png|60x60пкс]]
| [[Файл:Подпоручик.1БП.png|64x64пкс]]
| [[Файл:Поручик.1БП.png|62x62пкс]]
| [[Файл:Штабс-капитан.1БП.png|63x63пкс]]
| [[Файл:Капитан.1БП.png|62x62пкс]]
| [[Файл:Подполковник.1БП.png|61x61пкс]]
| [[Файл:Полковник.1БП.png|62x62пкс]]
|- align="center" bgcolor="#efefef"
| Прапорщик
| Подпоручик
| Поручик
| Штабс-капитан
| Капитан
| Подполковник
| Полковник
|}

== Әҙәбиәт ==
 
* {{книга
 |автор         = Багаутдинов Р. О.
 |заглавие      = Участие башкир в Белом движении (1917—1920)
 |ссылка        = 
 |ответственный = 
 |место         = Уфа
 |издательство  = 
 |год           = 2009
 |том           =
 |страниц       = 
 |страницы      = 
 |isbn          = 
}}
* ''Багаутдинов Р. О.'' Участие белых башкирских национальных частей на Екатеринбургском фронте // II Емельяновские чтения: Материалы Всероссийского научно — практической конференции (Курган, 11 — 12 мая 2007 г.). — Курган: Изд.-во Курганского гос. ун-та, 2007. — 293 с. С. 135—136.
* Национально-государственное устройство Башкортостана (1917—1925): документы и материалы в 4-х томах / сост. [[Юлдашбаев, Билал Хамитович|Б. Х. Юлдашбаев]]. — Уфа: Китап, 2002.
* ''Туракаев И.'' Башкирские части в гражданскую войну. — Уфа, 1929.
* [http://kolchakiya.narod.ru/uniformology/bashkir_korp.htm Башкирский корпус на Востоке России] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903170050/http://kolchakiya.narod.ru/uniformology/bashkir_korp.htm |date=2014-09-03 }}
* [http://guides.rusarchives.ru/browse/gbfond.html?bid=122&fund_id=438668 Войсковое управление Правительства Башкурдистана] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161110172926/http://guides.rusarchives.ru/browse/gbfond.html?bid=122&fund_id=438668 |date=2016-11-10 }}

== Иҫкәрмәләр ==
{{Примечания}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|автор=|заглавие=А. А. Валидов — организатор автономии Башкортостана. У истоков федерализма в России (1917—1920). Документы и материалы. Ч. 1. / Сост. Н. М. Хисматуллина, Р. Н. Бикметова, А. М. Галеева, Ю. Р. Сайранов|ссылка=|ответственный=|место=[[Уфа]]|издательство=[[Китап (издательство)|Китап]]|год=2005|том=|страниц=392|страницы=|isbn=5-295-03702-9|ref=}}
* {{Китап|автор=Таймасов Р. С.|заглавие=Участие башкир в Гражданской войне: книга первая. В лагере контрреволюции (1918 — февраль 1919 гг.)|ответственный=|ссылка=|место=Уфа|издательство=|год=2009|том=|страниц=200|страницы=|isbn=978-5-7477-2159-3|ref=}}
* {{Китап|автор=Ярмуллин А. Ш.|заглавие=Башҡорт армияһы тарихынан|ответственный=|ссылка=|место=Өфө|издательство=Китап|год=2012|том=|страниц=277|страницы=|isbn=978-5-295-05503-4|ref=ba}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/1794-bash-ort-ajyrym-korpusy|автор=Таймаҫов Р. С.}}
* {{Youtube|zQH3idUZGMY|«Башкортостан:становление республики»}}

[[Категория:Башҡортостан тарихы]]
[[Категория:1918 йылда ойошторолған хәрби частар һәм формированиелар]]
[[Категория:1919 йылда таратылған хәрби частар һәм формированиелар]]
[[Категория:Башҡорт ғәскәре]]