Диспрозий битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Карточка химического элемента
| имя = Диспрозий / Dysprosium (Dy)
| символ = Dy
| номер = 66
| внизу                    = [[Калифорний|Cf]]
| изображение = Dysprosium.jpg
| подпись = 
| внешний вид = Мягкий глянцевитый серебристый металл
| атомная масса = 162,500(1)<ref name="iupac atomic weights">{{статья|автор=Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu.|заглавие=Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)|ссылка=http://iupac.org/publications/pac/85/5/1047/|язык=en|издание=[[Pure and Applied Chemistry]]|год=2013|том=85|номер=5|страницы=1047—1078|doi=10.1351/PAC-REP-13-03-02}}</ref>
| радиус атома = 180
| энергия ионизации 1 = 567,0(5,88)
| конфигурация = [Xe] 4f<sup>10</sup> 6s<sup>2</sup>
| ковалентный радиус = 159
| радиус иона = (+3e) 90,8
| электроотрицательность = 
| электродный потенциал = Dy←Dy<sup>3+</sup> -2,29В <br>Dy←Dy<sup>2+</sup> -2,2В
| степени окисления = 3
| плотность = 8,55
| теплоёмкость = 28,16<ref name="ХЭ">{{книга
|автор          = 
|часть          = 
|заглавие       =Химическая энциклопедия: в 5-ти тт
|оригинал       = 
|ссылка         = 
|ответственный  = Редкол.: Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
|издание        = 
|место          = Москва
|издательство   = Советская энциклопедия
|год            = 1990
|том            = 2
|страницы       = 82
|страниц        = 671
|серия          = 
|isbn           = 
|тираж          = 100 000
}}
</ref>
| теплопроводность = 10,7
| температура плавления = 1685 K (+1958°C)
| теплота плавления =
| температура кипения = 2835 K (+3108°C)
| теплота испарения = 291
| молярный объём = 19,0
| структура решётки = гексагональная
| параметры решётки = a=3,593 c=5,654
| отношение c/a = 1,574
| температура Дебая =
}}{{Элемент периодической системы|align=center|fontsize=100%|number=66}}
'''Диспрозий''' ('''Dy''', {{Lang-la|Dysprosium}}<ref name="Диспрозий БРЭ">{{Cite web|author=Бердоносов С. С.|title=ДИСПРОЗИЙ|url=https://bigenc.ru/chemistry/text/1958976|publisher=Большая российская энциклопедия|date=2017|accessdate=2020-01-03}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191219140151/https://bigenc.ru/chemistry/text/1958976 |date=2019-12-19 }}</ref>) — [[Химик элементтарҙың периодик системаһы|периодик системаның]] өсөнсө төркөмөндәге (иҫке классификацияла буйынса — өсөнсө төркөмөнең өҫтәмә төркөмсәһендәге) [[химик элемент]]. 66-сы атом номерлы [[Лантаноидтар|лантаноид]] ; һирәк осрай торған көмөшһыу-һоро металл. Тәбиғәттә саф килеш осрамай, әммә ҡайһы бер минералдар, мәҫәлән, ксенотима составына инә.

== Үҙенсәлектәре ==

=== Физик ===
Диспрозий — көмөшһыу-һоро [[Металдар|металл]]. 1384 °C градустан түбән температурала тотороҡло, α-модификацияһы гексагональ тығыҙ уратылған рәшәткәле; иреү температураһы — 1407 °C, ҡайнауы — 2567 °C, тығыҙлығы 8551 кг/м<sup>3</sup>. Тышҡы электрон ҡатламы конфигурацияһы 1s² 2s²p 2^6 3s² 3p^6 4s² 3d^4p 10^6 5s² 4d^5p 10^6 6s² 4f^10. Ферромагнетик, Кюри нөктәһе 88,3 К<ref name="Диспрозий БРЭ"/>.

=== Химик ===
Берләшмәләрҙә окисланыу дәрәжәһе +3. 20 °C температуралы һауала металлик диспрозий яй окислана<ref name="Диспрозий БРЭ"/>.

Металлик диспрозий йылытҡанда галогендар, азот, водород менән реакцияға инә. Минераль кислоталар (HF-нан тыш) ҡатнашып Dy (III) тоҙҙары барлыҡҡа килтерә, һелте иретмәләре менән үҙ-ара ҡатнашмай.

== Тәбиғәттә ==
Диспрозий [[Лантаноидтар|лантаноид]] ятҡылыҡтарында сығарыла, шуларҙың иң ҙурҙары [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытайҙа]], [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ-та]], [[Вьетнам]]да, [[Афғанстан]]да, [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәйҙә]] (Кольск ярымутрауында), [[Ҡырғыҙстан]]да, [[Австралия]]ла, [[Бразилия]]ла, [[Һиндостан]]да<ref>[http://www.slovopedia.com/14/204/1016601.html Что такое МИНЕРАЛЬНЫЕ РЕСУРСЫ: РУДЫ РЕДКИХ МЕТАЛЛОВ] // Энциклопедия Кольера</ref>. Тымыҡ океан утрауының Минамитори утрауында, бары тик Японияның иҡтисади зонаһында, ерҙә һирәк осрай торған  минералдар урынлашҡан тәрән һыу ятҡылыҡтарында уның запастары ярайһы уҡ ҙур<ref>[https://www.nature.com/articles/s41598-018-23948-5.pdf The tremendous potential of deepsea mud as a source of rare-earth elements] // nature.com</ref>.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Dy/key.html Webelements н Диспрозий]
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb066.htm Химик элементтарҙың популяр китапхана Диспрозий] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170220195317/http://n-t.ru/ri/ps/pb066.htm |date=2017-02-20 }}
* [https://www.youtube.com/watch?v=U02ioMVuxlA Видео тураһында уҡып диспрозий]

{{Тышҡы һытанмалар}}
[[Категория:Лантаноидтар]]
[[Категория:Химик элементтар]]