Кавказ алды битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Историческая область

 |Название              = Кавказ алды
 |Иллюстрирование       =
 |Подпись к иллюстрации =
 |Другие названия       =
 |Экзотопонимы          =
 |Период                =
 |Локализация           = Рәсәйҙең Европа өлөшөнөң көньяғы 
 |Население             = [[урыҫтар]], [[чечендар]], [[украиндар]], [[аварҙар]], [[ҡумыҡтар]], [[даргиндар]], [[нуғайҙар]], [[осетиндар]], [[адыгейҙар]], [[ҡабарҙылар]], [[черкестар]], [[балҡарҙар]], [[ҡарасайҙар]] һ.б..
 |Площадь               =
 |В составе             = [[Рәсәй]]
 |Включает              = [[Ставрополь крайы]], [[Краснодар крайы|Краснодар крайының]] һәм [[Адыгея]]<nowiki/>ның төньяҡ-көнсығыш өлөшө, шулай уҡ [[Ростов өлкәһе]]нең көньяҡ-көнбайыш өлөшө һәм [[Ҡарасай-Черкес Республикаһы|Ҡарасай-Черкес]], [[Ҡабарҙы-Балҡар Республикаһы|Ҡабарҙы-Балҡар]], [[Төньяҡ Осетия — Алания|Төньяҡ Осетия]], [[Ингушетия]], [[Чечен Республикаһы|Чечня]] һәм [[Дағстан]]дың төньяҡ тигеҙлек райондары
 |Карта региона         =
 |Государство-1        = Рәсәй
 |Герб-1               = [[File:Coat of Arms of the Russian Federation.svg|26 px]]
 |Годы-1               =  XVI быуаттан хәҙерге заманға тиклем
 |Государство-2         =
 |Герб-2                =
 |Годы-2                =
 |Государство-3         =
 |Герб-3                =
 |Годы-3                =
 |Государство-4         =
 |Герб-4                =
 |Годы-4                =
 |Государство-5         =
 |Герб-5                =
 |Годы-5                =
 |Государство-6         =
 |Герб-6                =
 |Годы-6                =
 |Государство-7         =
 |Герб-7                =
 |Годы-7                =
 |Государство-8         =
 |Герб-8                =
 |Годы-8                =
 |Государство-9         =
 |Герб-9                =
 |Годы-9                =
 |Государство-10        =
 |Герб-10               =
 |Годы-10               =
 |Государство-11        =
 |Герб-11               =
 |Годы-11               =
 |Государство-12        =
 |Герб-12               =
 |Годы-12               =
 |Государство-13        =
 |Герб-13               =
 |Годы-13               =
 |Государство-14        =
 |Герб-14               =
 |Годы-14               =
 |Государство-15        =
 |Герб-15               =
 |Годы-15               =
 |Викисклад             =
}}'''Кавказ алды''' ({{lang-ru|Предкавка́зье}}) — тарихи-географик өлкә, башлыса Оло Кавказ итәгенән төньяҡҡа табан Кума-Маныч уйпатлығы, Сальск-Маныч тауҙары теҙмәһе, көнбайыштан [[Аҙау диңгеҙе]] һәм [[Керчь боғаҙы]], көнсығыштан [[Каспий диңгеҙе]] менән сикләнгән тигеҙлек биләмәһе<ref>{{статья|автор=Хаин В. Е.|заглавие=Новые данные по геологии Предкавказья и их значение для геологии Кавказа|издание=Доклады АН СССР|год=1953|том=90|выпуск=2|страницы=132—133}}</ref>..

Тау алды көнбайыш-төньяҡ-көнбайыштан көнсығыш-көньяҡ-көнсығышҡа оҙонлоғо 900 км ашыу, [[меридиан]] менән киҫелеше (төньяҡ сигенән көньяҡ сигенә тиклем алыҫлыҡ) — 300 км-ға тиклем.

== Физик-географик районланыуы ==
[[Файл:SOUTHERN RUSSIA.jpg|thumb|left|320px|Кавказ алды — NASA спутник һүрәте]]
'''''Орография йәһәтенән Кавказ алды бүленеше''''':

* '''Көнбайыш Кавказ алды'''
** Кубань-Аҙау буйы уйһыулығы ([[Ҡобан (йылға)|Кубандән]] төньяҡтараҡ)
** Кубань буйы ауыш тигеҙлеге (түбәнге [[Ҡобан (йылға)|Кубандән]] көньяҡҡараҡ)
** [[Ҡобан (йылға)|Кубань]] дельтаһы һәм уның менән йәнәш Тамань ярымутрауы ([[Приазовская дельтовая низменность|Аҙау буйы дельта уйһыулығы]])
* '''Урта Кавказ алды'''
** Ставрополь ҡалҡыулығы (831 м тиклем)
** Антиклиналь Сунжа (926 м тиклем) һәм [[Терек һырты|Терек]] (593 (690? м) һырттары Терек-Сунжа ҡалҡыулығы (Терек-Сунжа йылғалары араһы) менән
** улар араһында (ҡалҡыулыҡтар араһында), көньяҡта — тигеҙлектәр араһында көмбәҙ һымаҡ күтәрелгән Минераль Һыуҙар төркөмө тау-лакколиттары :
*** [[Машуҡ]] — 992 м
*** [[Биштау]] — 1402 м
*** [[Тимер (тау)]] — 852 м
*** Развалка — 926 м
*** Змейка — 994 м һ. б.)
* '''Көнсығыш Кавказ алды'''
** Терек-Кума уйһыулығы
** Нуғай далаһы
** Каспий буйы уйһыулығы (Ҡара ерҙәр)

== Төбәктең иҡтисади географияһы ==
Көнбайыш һәм Урта Кавказ Алды — мөһим [[игенселек]] районы, Көнсығыш Кавказ алдында урынлашҡан ярымсүл көтөүлектәр. Кавказ алды райондарының күбеһендә нефть (Русский Хутор, [[Малгобек-Вознесенское месторождение|Малғабәк-Вознесенский]] һ. б.) һәм газ ([[Северо-Ставропольское газовое месторождение|Төньяҡ Ставрополь]], [[Майкопское газовое месторождение|Майкоп]], Ленинград һ. б.) ятҡылыҡтары билдәле.

== Сәйәси бүленеш ==
Кавказ алды территорияһында Көньяҡ һәм Төньяҡ-Кавказ федераль округы урынлашҡан. Кавказ алды биләмәләрендә тулыһынса тиерлек [[Ставрополь крайы]], [[Краснодар крайы|Краснодар крайының]] һәм [[Адыгея]]<nowiki/>ның төньяҡ-көнсығыш өлөшө, шулай уҡ [[Ростов өлкәһе]]нең көньяҡ-көнбайыш өлөшө һәм [[Ҡарасай-Черкес Республикаһы|Ҡарасай-Черкес]], [[Ҡабарҙы-Балҡар Республикаһы|Ҡабарҙы-Балҡар]], [[Төньяҡ Осетия — Алания|Төньяҡ Осетия]], [[Ингушетия]], [[Чечен Республикаһы|Чечня]] һәм [[Дағстан]]дың төньяҡ тигеҙлек райондары урынлашҡан.

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* Хаин В. Е. Новые данные по геологии Предкавказья и их значение для геологии Кавказа // Доклады АН СССР. — 1953. — Т. 90, вып. 2. — С. 132-133.
* Гвоздецкий Н. А. Кавказ. — М.: Гос. изд-во географической лит-ры, 1963. — 260 с.
* Алисов Б. П. Климат СССР. — М.: Высшая школа, 1969. — 104 с.
* Шальнев В. А. Ландшафты Ставропольской возвышенности; Автореф. дис. на соиск. уч. ст. канд. географ. наук. — Л., 1966. — 20 с.
* Шифферс Е. В. Растительность Северного Кавказа и его природные кормовые угодья. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1953. — 399 с.
* Гроссгейм А. А. Растительный покров Кавказа. — М.: Изд-во МОИП, 1948. — 267 с.

{{Тышҡы һытанмалар}}
[[Категория:Рәсәй тарихи географияһы]]
[[Категория:Төньяҡ Кавказ]]