Сербия халҡы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

'''Сербияның халҡы''' нигеҙҙә [[Сербтар|сербтарҙан]] тора. Милли әҙселектә: албандар (Косовола күпселекте тәшкил итәләр), [[венгрҙар]] (башлыса [[Воеводина]]ла), сиғандар, боснактар, хорваттар, [[словактар]], румындар, болгарҙар һәм башҡалар. Воеводина әүәл — Австро-Венгрия, ә ҡалған [[Сербия]] (шул иҫәптән Косово) Ғосман империяһы составында була, шунлыҡтан улар дини һәм милли составы менән айырыла. [[Воеводина]] — Европала иң күп милләтле төбәктәрҙең береһе (25 этнос вәкилдәре йәшәй).

== Демографик мәғлүмәттәр ==
[[Файл:Districts of Serbia by population density.svg|мини|Халыҡ тығыҙлығы буйынса Сербия округтарының картаһы]]
2011 йылдың октябрендә Сербияла Югославия тарҡалғандан һуң беренсе халыҡ иҫәбен алыу үткәрелә. Элгәргеһе 2002 йылда Югославия Союз Республикаһы ваҡытында үткән була. [[2011 йыл|2011 йылдың]] октябрендәге йәниҫәп һөҙөмтәләре буйынса Сербияла 7 186 862 кеше йәшәй<ref>{{Cite web|title=Подведены итоги переписи населения в Сербии - RuSerbia.com - О Сербии по-русски|url=http://ruserbia.com/society/849-podvedeny-itogi-perepisi-naseleniya-v-serbii|archiveurl=http://www.webcitation.org/6EzJ8xnQW|archivedate=2013-03-09|accessdate=2013-03-03}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130517033933/http://ruserbia.com/society/849-podvedeny-itogi-perepisi-naseleniya-v-serbii |date=2013-05-17 }}</ref> , 2002 йылда был күрһәткес 7 498 001 була.

Сербия халҡы иҫәбенә Косово менән Метохия һәм Сербия көньяғындағы албандар инмәй, сөнки улар халыҡ иҫәбен алыуға бойкот иғлан итә. Сербия 1990-сы йылдар башынан демографик кризиста йәшәй, үлем осраҡтарының һаны тыуымдан артығыраҡ (2011 йылда үлем күрһәткесе — 14,2, тыуым — 9,3). Сербия халыҡ һаны үҫеше буйынса, 233 ил араһында бик артта булып, 225-се урынды биләй. Бала табыу йәшендәге ҡатын-ҡыҙҙарға тура килгән балалар һаны —1,44.

Танылмаған Косово Республикаһында халыҡ иҫәбен алыу 2011 йылдың йәйендә үткәрелә, халыҡ һаны 1 733 872 кеше була<ref>[http://esk.rks-gov.net/rekos2011/?cid=2,1 REKOS2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111108204620/http://esk.rks-gov.net/rekos2011/?cid=2,1 |date=2011-11-08 }}</ref>. Танылмаған Косовола албандар күпселек булып тора, һан буйынса икенсе урында — сербтар. Косовоноң төньяғында халыҡ иҫәбен алыу үткәрелмәй, унда, ҡайһы бер баһалар буйынса, 68 000 тирәһе кеше йәшәй, уларҙың күпселеге сербтар.

Ҡайһы бер баһалар буйынса, 1990-сы йылдарҙа Сербияны 300 000 самаһы кеше ташлап киткән, уларҙың яҡынса 20 проценты юғары белемле булған<ref>[http://www.emg.rs/en/news/serbia/61642.html beograd.com — Strana nije nađena]</ref><ref>[http://www.pregled-rs.com/article.php?pid=208&id=19625&lang=en Survey Serbia Online : SURVEY S&M 1/2003 — Ethnic Composition of the Population of Serbia, 1991—2002]</ref>. Тыуым әҙ булғанға һәм йәштәр күпләп эмиграциялағанға күрә, Сербия донъяның өлкән йәштәге халҡы айырыуса күп булған илдәр иҫәбенә инә<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2002rank.html?countryName=Serbia&countryCode=ri#ri CIA — The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180623004748/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2002rank.html?countryName=Serbia&countryCode=ri#ri |date=2018-06-23 }}</ref>.

== Этник составы ==
[[Файл:Srbija_-_Etnicki_sastav_po_opstinama_2011_1-2.gif|мини|Сербия общиналары буйынса этник карта ([[2011 йыл|2011]])]]
Сербтар Сербияның эре этник төркөмө булып тора, улар илдә йәшәгән бөтә халыҡтың 83 процентын тәшкил итә (Косово һәм Метохияны иҫәпләмәйенсә). Этник төркөмдәр һаны буйынса икенсе урында — [[венгрҙар]], улар бөтә Сербияла халыҡтың 3,9 процентын һәм [[Воеводина]]ла 14,3 процентын тәшкил итә. Башҡа әҙселектәргә боснактар, сиғандар, албандар, болгарҙар, черногорҙар, македондар, [[словактар]], русиндар, влахтар, румындар инә<ref>http://webrzs.stat.gov.rs/axd/Zip/VJN3.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131018083036/http://webrzs.stat.gov.rs/axd/Zip/VJN3.pdf |date=2013-10-18 }}</ref>. Ҙур ғына ҡытай диаспораһы ла йәшәй<ref>[http://abcnews.go.com/International/story?id=83182&page=1 Chinese Migrants Use Serbia as Gate to Europe]</ref>.

2011 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, Сербияла (Косово һәм Метохиянан тыш) 1 135 393 милли аҙсылыҡ вәкиле йәшәй<ref>{{Cite web|title=Националне мањине|url=http://www.srbija.gov.rs/pages/article.php?id=41|lang=sr|publisher=Правительство Сербии|accessdate=2014-04-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131205000626/http://www.srbija.gov.rs/pages/article.php?id=41 |date=2013-12-05 }}(серб.)<span id="cxmwA0U" tabindex="0">.</span>&#x20;<span id="cxmwA0U" tabindex="0"> Правительство Сербии.</span>&#x20;<small id="cxmwA0U" tabindex="0">11 апрель 2014 тикшерелгән.</small></ref>.

2011 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, Сербияның этник составы (Косово һәм Метохиянан тыш):
{|class="standard sortable"							
! || <small>кеше<br />һаны</small> || <small>бөтәһенән<br />%</small> || <small>атағандарҙан<br />%<br /></small>
|-							
| бөтәһе || align="right"| 7186862 || align="right"| 100,00 % || align="right"|
|-							
| [[сербтар]] || align="right"| 5988150 || align="right"| 83,32 % || align="right"| 86,61 %
|-							
| [[венгрҙар]] || align="right"| 253899 || align="right"| 3,53 % || align="right"| 3,67 %
|-							
| [[сиғандар]] || align="right"| 147604 || align="right"| 2,05 % || align="right"| 2,13 %
|-							
| [[боснактар]] || align="right"| 145278 || align="right"| 2,02 % || align="right"| 2,10 %
|-							
| [[хорваттар]] || align="right"| 57900 || align="right"| 0,81 % || align="right"| 0,84 %
|-							
| [[словактар]] || align="right"| 52750 || align="right"| 0,73 % || align="right"| 0,76 %
|-							
| [[черногорҙар]] || align="right"| 38527 || align="right"| 0,54 % || align="right"| 0,56 %
|-							
| влахтар || align="right"| 35330 || align="right"| 0,49 % || align="right"| 0,51 %
|-							
| [[румындар]] || align="right"| 29332 || align="right"| 0,41 % || align="right"| 0,42 %
|-							
| [[македондар]] || align="right"| 22755 || align="right"| 0,32 % || align="right"| 0,33 %
|-							
| мосолмандар || align="right"| 22301 || align="right"| 0,31 % || align="right"| 0,32 %
|-							
| [[болгарҙар]] || align="right"| 18543 || align="right"| 0,26 % || align="right"| 0,27 %
|-							
| буневтар || align="right"| 16706 || align="right"| 0,23 % || align="right"| 0,24 %
|-							
| русиндар || align="right"| 14246 || align="right"| 0,20 % || align="right"| 0,21 %
|-							
| горандар || align="right"| 7767 || align="right"| 0,11 % || align="right"| 0,11 %
|-							
| [[албандар]]<ref>өлөшләтә иҫәпкә ингән</ref> || align="right"| 5809 || align="right"| 0,08 % || align="right"| 0,08 %
|-							
| [[украиндар]] || align="right"| 4903 || align="right"| 0,07 % || align="right"| 0,07 %
|-							
| [[немецтар]] || align="right"| 4064 || align="right"| 0,06 % || align="right"| 0,06 %
|-							
| [[словендар]] || align="right"| 4033 || align="right"| 0,06 % || align="right"| 0,06 %
|-							
| [[рустар]] || align="right"| 3247 || align="right"| 0,05 % || align="right"| 0,05 %
|-							
| [[югославтар]] || align="right"| 23303 || align="right"| 0,32 % || align="right"| 0,34 %
|-							
| башҡалар || align="right"| 17558 || align="right"| 0,24 % || align="right"| 0,25 %
|-							
| бөтәһе күрһәтелгән<ref name="уточн">без учёта тех, кто отказался указывать свою национальную принадлежность, без учёта региональных этнонимов (типа «воеводинец», «шумадинец» и т. п.), без учёта неизвестных (выдуманных) этнонимов (типа «космополит», «землянин» и т. п.)</ref> || align="right"| 6914005 || align="right"| 96,20 % || align="right"| 100,00 %
|-							
| төбәк || align="right"| 30771 || align="right"| 0,43 % || align="right"|
|-							
| билдәһеҙҙәр || align="right"| 81740 || align="right"| 1,14 % || align="right"|
|-							
| атамағандар || align="right"| 160346 || align="right"| 2,23 % || align="right"|
|}
<gallery mode="packed">
Srpska Nosnja Sop.jpg|Сербтар
Voivodina Hungarians national costume and dance.png|Венгрҙар
Slovak-Traditional-Music-Festival-Glozan-Serbia.jpg|Словактар
Bunjevacke igre.jpg|Буньевтар
Vlaške igre 2003.jpg|Влахтар
</gallery>Танылмаған Косово Республикаһында 2011 йылғы халыҡ иҫәбен алыу һөҙөмтәләре буйынса Косово менән Метахияның (Төньяҡ Косовонан тыш) милли составы
{|class="standard sortable"							
! || <small>кеше<br />һаны</small> || <small>бөтәһенән <br />%</small> || <small>атағандарҙан <br />% <br />-</small>
|-							
| бөтәһе || align="right"| 1739825 || align="right"| 100,00 % || align="right"|
|-							
| [[албандар]] || align="right"| 1616869 || align="right"| 92,93 % || align="right"| 93,08 %
|-							
| [[боснактар]] || align="right"| 27533 || align="right"| 1,58 % || align="right"| 1,59 %
|-							
| [[сербтар]]<ref>переписаны частично; не переписано население [[Северное Косово|Северного Косово]] с сербским большинством</ref> || align="right"| 25532 || align="right"| 1,47 % || align="right"| 1,47 %
|-							
| [[төрөктәр]] || align="right"| 18738 || align="right"| 1,08 % || align="right"| 1,08 %
|-							
| ашкалиҙар || align="right"| 15436 || align="right"| 0,89 % || align="right"| 0,89 %
|-							
| мысырҙар|ғәрәптәр || align="right"| 11524 || align="right"| 0,66 % || align="right"| 0,66 %
|-							
| горандар || align="right"| 10265 || align="right"| 0,59 % || align="right"| 0,59 %
|-							
| [[сиғандар]] || align="right"| 8824 || align="right"| 0,51 % || align="right"| 0,51 %
|-							
| башҡалар|| align="right"| 2352 || align="right"| 0,14 % || align="right"| 0,14 %
|-							
| бөтәһе атағандар || align="right"| 1737073 || align="right"| 99,84 % || align="right"| 100,00 %
|-							
| атамағандар || align="right"| 912 || align="right"| 0,05 % || align="right"|
|-							
| билдәһеҙҙәр || align="right"| 1840 || align="right"| 0,11 % || align="right"|
|}

== Тел ==
[[Файл:Srbija_-_Jezicki_sastav_po_opstinama_2011_1-1.gif|мини|434x434пкс|Сербия общиналары буйынса халыҡтың тел составы ([[2011 йыл|2011]])]]
Илдең рәсми теле тип кириллицалағы [[Серб теле|серб]] теле иҫәпләнә. Ил Конституцияһына ярашлы Воеводинала шулай уҡ [[Венгр теле|венгр]], словак, [[Хорват теле|хорват]], [[Румын теле|румын]], [[Украин теле|украин]] һәм русин телдәре, Косово һәм Метохияла серб һәм албан телдәре ҡулланыла.

== Дин ==
[[Файл:Temple_Saint_Sava.jpg|справа|мини|[[Белград]]та Изге Савва ҡорамы]]
[[Файл:Srbija_-_Verski_sastav_po_opstinama_2011_1.gif|мини|434x434пкс|Сербия общиналары буйынса халыҡтың дини составы ([[2011 йыл|2011]])]]
 [[2002 йыл]]ғы халыҡ иҫәбен алыу буйынса (Косовонан тыш)<ref name="Попис2002-ВЈН">{{cite web|url=http://webrzs.stat.gov.rs/axd/Zip/VJN3.pdf|title=Становништво, вероисповест, матерњи језик, национална или етничка припадност према старости и полу, подаци по општинама|accessdate=14. 11. 2009.|format=PDF|publisher=Републички завод за статистику|language=српски|archiveurl=http://www.webcitation.org/682WhXFiO|archivedate=2012-05-30}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131018083036/http://webrzs.stat.gov.rs/axd/Zip/VJN3.pdf |date=2013-10-18 }}</ref>:
* православныйҙар — 6 371 584 кеше (85,0 %),
* [[Католицизм|католиктар]] — 410 976 кеше (5,5 %),
* [[Ислам|мосолмандар]] — 239 658 кеше (3,2 %),
* протестанттар — 80 837 кеше (1,1 %).

== Статистика ==
'''Уртаса йәш:'''
* ''бөтәһенеке'': 40.4 йәш
* ''ир-ат'': 39.1 йәш
* ''ҡатын-ҡыҙ'': 41.7 йәш
'''Уртаса ғүмер оҙонлоғо:'''
* ''бөтәһе'': 74 йәш
* ''ир-ат'': 71 йәш
* ''ҡатын-ҡыҙ'': 76 йәш (2000 йылда)
'''Ишәйеү:''' бер ҡатын-ҡыҙға 1,78 бала (2006 йыл)

'''Диндәр:''' Серб православиеһы, Ислам, Рим католик, Протестант

'''Телдәр:''' Серб (дәүләт); Румын, Венгр, Словак, Украин, Хорват (Воеводинала рәсми); Албан (Косовола рәсми)

'''Грамоталылыҡ:'''
15 йәштән өлкәнерәктәрҙең уҡый-яҙа белеүе
* ''бөтәһе'': 96,4 %
* ''ир-ат'': 98,9 процент
* ''ҡатын-ҡыҙ'': 94,1 процент (2002 йыл)<gallery>
Serbia ethnic 6 8 century.png|
RizMap22.jpg|1867
RizMap23.jpg|1868
Ernst-Ravenstein-Balkans-Ethnic-Map-1880.jpg|1880
</gallery>

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания|3}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Китап|автор=Никифоров К.В.|заглавие=Сербия на Балканах. XX век|ссылка=http://inslav.ru/resursy/elektronnaya-biblioteka/1960-2012-nikiforov|место=Москва|издательство=Индрик|год=2012|страниц=176|isbn=978-5-91674-209-1|ref=Никифоров}}
* {{Китап|заглавие=Попис становништва, домаћинства и станова 2011. у Републици Србији. Етноконфесионални и језички мозаик Србије|ответственный=Др Ђурић В., Проф др Танасковић Д., Проф др Вукмировић Д., ЛаЂевић П.|место=Београд|издательство=Републички завод за статистику|год=2014|страниц=207|isbn=978-86-6161-126-1|ref=Попис 2011}}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.senica.ru/ Информационный портал русской диаспоры в Сербии (на русском языке)]

{{Европа по темам|халҡы|Халыҡ|цвет=Сербия}}

[[Категория:Сербия халҡы]]