Юрмала битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{другие значения}}
{{НП
 |статус                  = Город
 |русское название        = Юрмала
 |оригинальное название   = {{lang-lv|Jūrmala}}
 |подчинение              = город республиканского подчинения
 |страна                  = Латвия
 |герб                    = Coat of Arms of Jūrmala.svg
 |флаг                    = Flag of Jurmala.svg{{!}}border
 |описание герба          = Герб Юрмалы
 |описание флага          = Флаг Юрмалы
 |ширина герба            = 80
 |ширина флага            = 190
  |lat_dir = N |lat_deg = 56 |lat_min = 58 |lat_sec = 20
  |lon_dir = E |lon_deg = 23 |lon_min = 47 |lon_sec = 49
  |CoordAddon              = type:city(56060)_region:LV
  |CoordScale             = 
 |размер карты страны     = 
 |размер карты региона    = 
 |размер карты района     = 
 |вид региона             = Регионы Латвии{{!}}Регион
 |регион                  = Видземе
 |регион в таблице        = 
 |вид района              = 
 |район                   = 
 |район в таблице         = 
 |вид общины              = 
 |община                  = 
 |община в таблице        = 
 |внутреннее деление      = 
 |вид главы               = Мэр
 |глава                   = Гатис Трукснис<ref>[https://www.jurmala.lv/lv/pasvaldiba/deputati/50939-gatis-truksnis-domes-priekssedetajs Gatis Truksnis - domes priekšsēdētājs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200919160213/https://jurmala.lv/lv/pasvaldiba/deputati/50939-gatis-truksnis-domes-priekssedetajs |date=2020-09-19 }}{{ref-lv}}</ref>
 |дата основания          = 1785
 |первое упоминание       = 
 |прежние имена           = 
 |статус с                = 1920
 |площадь                 = 100
 |вид высоты              = 
 |высота центра НП        = 
 |климат                  = 
 |официальный язык        = 
 |официальный язык-ref    = 
  |население              = {{спад}}49 646<ref name="постнас"/>
  |год переписи           = 2015
  |плотность              = {{#expr: 49646 / 100 round 1}}
  |агломерация            = 
  |национальный состав    = 
  |конфессиональный состав= 
  |этнохороним            = 
 |часовой пояс            = +2
 |DST                     = есть
 |телефонный код          = (+371) 67
 |почтовый индекс         = 
 |почтовые индексы        = LV-2008, LV-2010, LV-2011, LV-2015, LV-2016<ref>[http://www.pasts.lv/lv/uzzinas/Indeksu_gramata/novadi/Novadi_aprilis_2011.xls Книга почтовых индексов Латвии] — апрель 2011{{ref-lv}}</ref>
 |автомобильный код       = 
 |вид идентификатора      = код ATVK
 |цифровой идентификатор  = 0130000<ref>[http://www.csb.gov.lv/node/29893/list/0/0 Классификатор административных территорий и территориальных единиц Латвии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101115115730/http://www.csb.gov.lv/node/29893/list/0/0 |date=2010-11-15 }} - 16 февраля 2011{{ref-lv}}</ref>
 |сайт                    = http://www.jurmala.lv
 |add1n                   = [[Девиз]]
 |add1                    = Город на волне!<ref>[http://www.jpd.gov.lv/docs/d05/s/d05s001_m.htm Par Jūrmalas pilsētas simboliku<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304172513/http://jpd.gov.lv/docs/d05/s/d05s001_m.htm |date=2016-03-04 }}{{ref-lv}}</ref>
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |карта страны=0
 |карта региона=0
 |карта района=0
 |add3n                    = {{+ПозКарты
 |Порядок=ББ
 |Инфобокс=да
 |Позиционная карта = Латвия
 |Размер карты = 310
 |Рамка 1 = 0
 |Вид карты = Jurmala in Latvia.svg
 |Позиционная карта 2 = Латвия
 |Вид карты 2 = Jūrmala (location map).png
 |Размер карты 2 = 310
 |Рамка 2 = 0
}}
 |add3                     = <!--Не заполнять-->
}}
'''Юрмала''' (латыш<span lang="lv" style="font-style:italic;"><span class="plainlinks">[[Медиа:Lv-Jūrmala.ogg|Jūrmala]]</span></span> — рус. һүҙмә-һүҙ «''взморье''») —   [[Латвия]]лағы ҡала,   Рига ҡултығында иң ҙур курорт. Халҡы — 50 мең кеше самаһы. Юрмала үҙәгенән  [[Рига]] үҙәгенә тиклем — 25 км.

Заманса ҡала курорт ҡасабалары теҙмәһенән (тарихи — балыҡсылар ҡасабаһынан)  барлыҡҡа килә, улар ваҡыт үтеү менән берләшә. Риганың  диңгеҙ буйы территорияһын биләй, уның оҙонлоғо 32 км һәм  киңлеге 3 км булып Рига ҡултығы һәм Лиелупе араһында һуҙылған.

== Тарихы ==
Һыу инеү өсөн беренсе урындар Дуббельнела ойошторола   (хәҙер Дубулты, хәҙерге ҡаланың административ үҙәге). Юрмаланың икенсе иҫке өлөшө  —был элекке Шлок (Слока),  1785 йылда ҙур ауыл  статусын алған, ә [[1878 йыл]]да үҙаллы  ҡала була. Кеммерн (хәҙерге Кемери) [[1838 йыл]]да  унда ләм һәм минераль сығанаҡтар асылғандан һуң [[Рәсәй империяһы]]ның дәүләт курорты була.

[[XIX быуат]]та Дуббельндан һуң хәҙерге Юрмала территорияһындағы башҡа балыҡсылар ҡасабаһы курорт булып китә. Уларҙың элекке  немец атамалары хәҙергеләренән айырыла. Лиелупе Буллен тип атала, Булдури — Бильдеринггоф, Дзинтари  1907 йылдан  — Эдинбург-II (ЭдинбургI -1907 йылдан  һуңыраҡ Дзинтари менән берләшкән Авоти ҡасабаһы,  был станция [[1964 йыл]]ға тиклем була), Майори — Майоренгоф,  Дубулта — Дуббельн -I, Яундубулты — Дуббельн - II,  Пумпури  1914 йылдан  алып — Карлсбад-I, Меллужи 1914 йылдан алып — Карлсбад-II, Асари — Ассерн-I (1927—1938 йылдарҙа. — Асари-I). 1927 йылда Асари-II станцияһы асыла (1938 йылдан Вайвари), Слока Шлок исемен, ә Кемери  — Кеммерн исемен йөрөтә.

Курорттар булған осорҙа Рига менән бәйләнеш тик аттарҙа башҡарылған. Риганан Лиелупеға даими паром һыҙығы  1833 йылда, ә Рига-Дубулты тимер юл линияһы [[1843 йыл]]да асыла. Был 1848 йылда  Дзинтари, Майори, Меллужи һәм Асарила  һыу инеү өсөн яңы урындар асыуға  мөмкинлек бирә. Улар 1877 йылда Рига-Тукум тимер юлы һәм 1905 йылда Риганан шоссе юлы асылыу менән тағы ла бөтәһе өсөн дә мөмкин була<ref>''Apinis K.'' Latvijas pilsētu vēsture. — Rīgā, 1931. — 50.lpp</ref>.

Латвия хөкүмәте [[1920 йыл]]дың 2 мартында курорт ҡасабаларын ''Рига Диңгеҙ буйы'' (лат. <span lang="lv" style="font-style:italic;">Rīgas Jūrmala</span>) ҡалаһына берләштерә. [[1946 йыл]]дың башында Юрмала Рига ҡалаһына айырым район булараҡ индерелә, уға  1949 йылда Приедайна ҡушыла. Ләкин [[1959 йыл]]дың 11 ноябрендә Латвия ССР-ының Юғары советы айырым Юрмала ҡалаһын  төҙөү тураһында ҡарар ҡабул итә, уға Риганың Юрмала районы, шулай уҡ Слока һәм Кемери инә.

[[2000 йыл]]дарҙа Юрмалала күп кенә   хәлле рәсәйҙәрҙең үҙ дачалары була: «Был бөтөн бер колония, ысынында,  эмиграцияның өсөнсө тулҡыны. Бында тормош өсөн уңайлы һәм тыныс урын эҙләгән  урта хәлле  эшҡыуарҙар һәм бай кешеләр урынлаша<ref>[http://www.kp.ru/daily/26135.4/3025472/ Дачи в Юрмале у россиян могут отнять в счет «оккупации»]</ref>.

== Климаты ==
{{Ҡала климаты
|Город_род = Юрмала
|Источник  = [http://www.svali.ru/catalog/49/26423/index.htm Туристический портал]
| Янв_ср=           | Янв_ср_осад=33
| Фев_ср=           | Фев_ср_осад=25
| Мар_ср=           | Мар_ср_осад=31
| Апр_ср=           | Апр_ср_осад=39
| Май_ср=           | Май_ср_осад=43
| Июн_ср=           | Июн_ср_осад=61
| Июл_ср=           | Июл_ср_осад=79
| Авг_ср=           | Авг_ср_осад=79
| Сен_ср=           | Сен_ср_осад=76
| Окт_ср=           | Окт_ср_осад=60
| Ноя_ср=           | Ноя_ср_осад=61
| Дек_ср=           | Дек_ср_осад=49
| Год_ср=           | Год_ср_осад=636
| Янв_ср_мин=-8     | Янв_ср_макс=-2
| Фев_ср_мин=-7     | Фев_ср_макс=-2
| Мар_ср_мин=-4     | Мар_ср_макс=3
| Апр_ср_мин=1      | Апр_ср_макс=10
| Май_ср_мин=6      | Май_ср_макс=17
| Июн_ср_мин=11     | Июн_ср_макс=21
| Июл_ср_мин=13     | Июл_ср_макс=23
| Авг_ср_мин=12     | Авг_ср_макс=21
| Сен_ср_мин=8      | Сен_ср_макс=16
| Окт_ср_мин=4      | Окт_ср_макс=11
| Ноя_ср_мин=0      | Ноя_ср_макс=4
| Дек_ср_мин=-5     | Дек_ср_макс=0
| Год_ср_мин=3      | Год_ср_макс=10
| Янв_а_макс=10.9       | Янв_а_мин=-39.3
| Фев_а_макс=9.6       | Фев_а_мин=-37
| Мар_а_макс=16.8       | Мар_а_мин=-27.6
| Апр_а_макс=29.0       | Апр_а_мин=3.8
| Май_а_макс=32.8       | Май_а_мин=3.4
| Июн_а_макс=36.8       | Июн_а_мин=8.3
| Июл_а_макс=37.2       | Июл_а_мин=9.5
| Авг_а_макс=37.2       | Авг_а_мин=6.7
| Сен_а_макс=28.4       | Сен_а_мин=2.7
| Окт_а_макс=21.0       | Окт_а_мин=-3.8
| Ноя_а_макс=12.2       | Ноя_а_мин=-29
| Дек_а_макс=11.6       | Дек_а_мин=-31.9
| Год_а_макс=37.2       | Год_а_мин=-39.3
| Янв_вода=0
| Фев_вода=0
| Мар_вода=1
| Апр_вода=5
| Май_вода=11
| Июн_вода=17
| Июл_вода=21
| Авг_вода=23
| Сен_вода=19
| Окт_вода=15
| Ноя_вода=10
| Дек_вода=5
| Год_вода=11
|}}

== Халҡы ==
2015 йылдың 1 ғинуарына ҡарата Үҙәк статистика идаралығы мәғлүмәттәре буйынса,  ҡала халҡы   һаны  49 646 кеше тәшкил итә<ref name="постнас">[http://data.csb.gov.lv/pxweb/lv/Sociala/Sociala__ikgad__iedz__iedzskaits/IS0042.px/table/tableViewLayout1/?rxid=09cbdccf-2334-4466-bdf7-0051bad1decd Численность постоянного населения по полу: города республиканского значения, края, города и волости в начале и в середине года] // [http://www.csb.gov.lv/statistikas-temas/iedzivotaji-datubaze-30028.html Iedzīvotāji — Datubāze (Население. База данных)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151117024435/http://www.csb.gov.lv/statistikas-temas/iedzivotaji-datubaze-30028.html |date=2015-11-17 }} Centrālā statistikas pārvalde (Центральное статистическое бюро Латвии){{ref-lv}}</ref> йәки халыҡ регистры мәғлүмәттәре буйынса 57 671 кеше йәшәй (граждандар һәм миграция эштәре буйынса идаралыҡ, Эске эштәр министрлығы)<ref name="числнас2015">[http://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/documents/statistika/01.01.2015/ISPV_Pasvaldibas_iedzivotaju_skaits_pagasti.pdf Численность жителей Латвии в самоуправлениях. Дата — 01.01.2015] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150316134945/http://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/documents/statistika/01.01.2015/ISPV_Pasvaldibas_iedzivotaju_skaits_pagasti.pdf |date=2015-03-16 }}{{ref-lv}}</ref>.

Һуңғы тиҫтә йылдарҙа Юрмала халҡы тәбиғи сәбәптәр менән кәмей.

=== Этник составы ===
1989  һәм 2011 йылға ҡарата  халыҡ иҫәбен алыу буйынса ҡаланың милли составы<ref>[http://pop-stat.mashke.org/latvia-ethnic1989.htm Ethnic composition: 1989 census]</ref><ref>[http://data.csb.gov.lv/pxweb/lv/tautassk_11/tautassk_11__tsk2011/TSG11-060.px/table/tableViewLayout1/?rxid=cdcb978c-22b0-416a-aacc-aa650d3e2ce0 Сайт Центрального статистического управления]</ref><ref>{{Cite web|accessdate = 2015-11-23|title = Постоянное население по статистическим регионам, городам республиканского подчинения и краям по национальности на 1 марта 2011 года|url = http://data.csb.gov.lv/pxweb/lv/tautassk_11/tautassk_11__tsk2011/TSG11-060.px/table/tableViewLayout1/?rxid=992a0682-2c7d-4148-b242-7b48ff9fe0c2|publisher = Центральное статистическое управление|lang = lv}} [http://data.csb.gov.lv/pxweb/en/tautassk_11/tautassk_11__tsk2011/TSG11-060.px/?rxid=992a0682-2c7d-4148-b242-7b48ff9fe0c2 Англоязычная версия]{{проверено|23|11|2015}}</ref><ref name="Этно2011">[http://www.csb.gov.lv/sites/default/files/dati/predef_tables_ts2011_fin2_lv.xlsx T 2.1 Постоянное население статистических регионов, городов и краёв Латвии по национальности по состоянию на 1 марта 2011 года (TSG11-061)] (Gatavas 2011.gada tautas skaitīšanas rezultātu tabulas) // [http://www.csb.gov.lv/statistikas-temas/2011gada-tautas-skaitisana-datubaze-33609.html Перепись населения Латвии 2011 года — База данных] (2011.gada tautas skaitīšana — Datubāze)</ref><ref name="Латгал2011">[http://www.csb.gov.lv/sites/default/files/dati/predef_tables_ts2011_fin2_lv.xlsx T 2.3 Постоянное население статистических регионов, городов и краёв Латвии по повседневному использованию латгальского языка по состоянию на 1 марта 2011 года (TSG11-08)] (Gatavas 2011.gada tautas skaitīšanas rezultātu tabulas) // [http://www.csb.gov.lv/statistikas-temas/2011gada-tautas-skaitisana-datubaze-33609.html Перепись населения Латвии 2011 года — База данных] (2011.gada tautas skaitīšana — Datubāze)</ref>:
{| class="standard sortable"								
!милләте
!кеше <br />(1989)
!%
!кеше <br />(2011)
!%
|-								
|барыһы
| align="right" |600 60
| align="right" |100,00 %
| align="right" |840 50
| align="right" |100,00 %
|-								
|латыштар
| align="right" |379 23
| align="right" |38,58 %
| align="right" |27 087
| align="right" |53,28 %
|-								
|шул иҫәптән латгалец<ref>по числу постоянно использующих в повседневной жизни [[латгальский язык]] (перепись 2011 года)</ref>
| align="right" |
| align="right" |
| align="right" |1168
| align="right" |2,30 %
|-								
|[[урыҫтар]]
| align="right" |503 25
| align="right" |42,08 %
| align="right" |474 17
| align="right" |34,37 %
|-								
|[[белорустар]]
| align="right" |2955
| align="right" |4,88 %
| align="right" |1781
| align="right" |3,50 %
|-								
|[[украиндар]]
| align="right" |2069
| align="right" |3,41 %-ҡа
| align="right" |1176
| align="right" |2,31 %
|-								
|поляктар
| align="right" |905
| align="right" |1,49 процент
| align="right" |785
| align="right" |1,54 %
|-								
|литвалар
| align="right" |541
| align="right" |0,89 %
| align="right" |453
| align="right" |0,89 %
|-								
|[[йәһүдтәр]]
| align="right" |544
| align="right" |0,90 %
| align="right" |422
| align="right" |0,83 %
|-								
|сиғандар
| align="right" |300
| align="right" |0,50 %
| align="right" |358
| align="right" |0,70 %
|-								
|башҡалар
| align="right" |4404
| align="right" |7,27 %
| align="right" |1304
| align="right" |2,56 процент
|}

== Транспорт ==
Юрмала аша электрлаштырылған   Торнякалнс —  Тукумс II тимер юлы һыҙығы үтә. Был һыҙыҡтағы 14 станция Юрмала ҡалаһында урынлашҡан; асылда, электропоезд Юрмалала даими ҡала эсе транспорты булып тора.  Приедайненан Кемериға тиклем билет хаҡы  1,40 евро тәшкил итә<ref>[http://www.pv.lv/ru/bileti/?from=Priedaine&stop_from=&to=%C4%B6emeri&stop_to= AS «Pasažieru vilciens»]</ref>.  Станция һәм платформалар:{{columns-list|3|* [[Приедайне (станция)|Приедайне]] (станция)
* [[Лиелупе (платформа)|Лиелупе]] (платформа)
* [[Булдури (платформа)|Булдури]] (платформа)
* [[Дзинтари (платформа)|Дзинтари]] (платформа)
* [[Майори (платформа)|Майори]] (платформа)
* [[Дубулты (станция)|Дубулты]] (станция)
* [[Яундубулты (платформа)|Яундубулты]] (платформа)
* [[Пумпури (платформа)|Пумпури]] (платформа)
* [[Меллужи (платформа)|Меллужи]] (платформа)
* [[Асари (платформа)|Асари]] (платформа)
* [[Вайвари (платформа)|Вайвари]] (платформа)
* [[Слока (станция)|Слока]] (станция)
* [[Кудра (платформа)|Кудра]] (платформа)
* [[Кемери (станция)|Кемери]] (станция)}}Юрмала буйлап даими автобустар һәм маршрут таксиҙары йөрөй.

== Иҫтәлекле урындары ==
== Галерея ==
<gallery perrow=4 widths="200px">
Jurmala juli 2005.jpg|Пляж
1967 CPA 3564.jpg|Почта маркаһы, 1967
Skolas iela.JPG|
Jūrmala 2.jpg|
</gallery>

* Латвия президентының ике  резиденцияһының  береһе 
* Брежнев дачаһы (Дәүләт дачаһы № 2) — музей<ref>[http://www.sovietparty.lv/?id=3 «Soviet Party»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120509162733/http://www.sovietparty.lv/?id=3 |date=2012-05-09 }}</ref>
* Райнис һәм уның ҡатыны шағирә  Аспазияның дача-музейы

== Туризм һәм фестивалдәр ==
«Дзинтари» концерт залында  совет осоронан музыка һәм юмор  фестивалдәре үтә, улар башлыса рус телле тамашасыларға  юҫыҡланған.

Мәҫәлән,  1986—1993 йылдарҙа Юрмалала   Бөтә союз йәш башҡарыусылар конкурсы үткәрелгән, СССР тарҡалғандан һуң Ялтаға күсерелә. 2002 йылда уға алмашҡа Игорь Крутой етәкселеге аҫтында  «Яңы тулҡын» конкурсы килә.  2000 йылдарҙа бында  Comedy Club Рәсәй телевизион юмористик шоуҙың «Юғары юмор аҙналығы», КВН музыкаль фестивале,   «Аншлаг» сығыштары һәм башҡа  концерттар,  фестивалдәр үтә.

2015 йылдан Украиналағы агрессия һәм ҡайһы бер Рәсәй башҡарыусыларына Юрмалаға инеү тыйылғандан һуң Латвия  тарафынан  санкциялар индереү менән бәйле, күп рус телле фестивалдәр Юрмаланан [[Рәсәй]]гә күсерелә<ref>[http://www.interfax.ru/culture/417390 Фестиваль «Новая волна» переедет из Юрмалы в Сочи. Интерфакс 12.01.2015]</ref><ref>[http://www.interfax.ru/world/417588 КВН и «Юрмалина» отказались от выступлений в Юрмале. Интерфакс 13.01.2015]</ref>.

== Һылтанмалар ==

* См. Категория:Персоналии:Юрмала

== Туғанлашҡан ҡалалар<ref>[http://www.jurmala.lv/lv/pilseta/starptautiska_sadarbiba/sadraudzibas_pilsetas Города-побратимы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170220094222/http://www.jurmala.lv/lv/pilseta/starptautiska_sadarbiba/sadraudzibas_pilsetas |date=2017-02-20 }} Сайт Юрмальской городской думы{{ref-lv}}</ref> ==
{{columns-list|2|* {{Флаг|Португалия}} [[Анадия]], [[Португалия]]
* {{Флаг|Швеция}} [[Эскильстуна]], [[Швеция]]
* {{Флаг|Швеция}} [[Евле]], [[Швеция]]
* {{Флаг|Франция}} [[Кабур]], [[Франция]]
* {{Флаг|Италия}} [[Террачина]], [[Италия]]
* {{Флаг|Рәсәй}} [[Ҡазан]], [[Рәсәй]]
* {{Флаг|Литва}} [[Паланга]], [[Литва]]
* {{Флаг|Эстония}} [[Пярну]], [[Эстония]]
* {{Флаг|Финляндия}} [[Якобстад]], [[Финляндия]]
* {{Флаг|Украина}} [[Алушта]], [[Украина]] (до 2014 г.)
* {{Флаг|Төркмәнстан}} [[Төркмәнбашы]], [[Төркмәнстан]] (2013)
* {{Флаг|Үзбәкстан}} [[Сәмәрҡәнд]], [[Үзбәкстан]]
* {{Флаг|Ҡытай}} [[Шэньян]], [[Ҡытай]]
* {{Флаг|Израиль}} [[Ашдод]], [[Израиль]]}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

* [http://www.jurmala.lv/ru/home/default.aspx Официальный сайт]
* [http://vietvardi.lgia.gov.lv/vv/to_www_obj.objekts?p_id=5852 Информация о Юрмале в топонимической базе данных]{{ref-lv}}

[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Википедия:ПозКартаға күсереләсәк рәсемдәр]]
[[Категория:Страницы с непроверенными переводами]]
[[Категория:Латвия]]
[[Категория:Латвия ҡалалары]]