ISO 4217 битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ук}}
'''ISO 4217 (ИСО 4217)''' —  [[Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы]] (ISO)  стандарты, алфавиттың өс хәрефенән һәм өс урынлы һандан торған [[Валюталарҙың кодтары һәм классификаторҙары|валюта  кодтарын]]  урынлаштыра. Был кодтарҙың төп ҡулланылыу даирәһе  — халыҡ-ара килешеүҙәргә ҡараған документтар һәм мәғлүмәттәр, шулай уҡ  валюта атамаһын кодлы йә ҡыҫҡа формала, шул уҡ ваҡытта бутауҙарға юл ҡуймаҫлыҡ итеп  билдәләү талап ителгән коммерция йә банк эшмәкәрлеге; донъяның ҡайһы бер валюталары бер төрлө атама йөрөткәнгә ([[АҠШ доллары]], Канада доллары, Австралия доллары һ.б.) был айырыуса мөһим{{sfn|Рекомендация №9|1996}}{{sfn|ISO|2011|loc=Ref. 1149 dd 31.07.2008 [http://www.iso.org/iso/pressrelease.htm?refid=Ref1149 New 2008 edition of ISO standard on currency codes]}}.

Стандарттың ғәмәлдәге редакцияһының рәсми атамаһы:

* инглиз телендә — ''ISO 4217:2008. Codes for the representation of currencies and funds''{{sfn|ISO|2011|loc=[http://www.iso.org/iso/catalogue_detail?csnumber=46121 ISO 4217:2008 (en)]}};
* француз телендә — ''ISO 4217:2008. Codes pour la représentation des monnaies et types de fonds''{{sfn|ISO|2011|loc=[http://www.iso.org/iso/fr/iso_catalogue/catalogue_tc/catalogue_detail.htm?csnumber=46121 ISO 4217:2008 (fr)]}};
* рус телендә — ''ISO 4217:2008. Коды для представления валют и фондов''{{sfn|ISO|2011|loc=[http://www.iso.org/iso/ru/iso_catalogue/catalogue_tc/catalogue_detail.htm?csnumber=46121 ISO 4217:2008 (ru)]}}.

Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы   18 500 самаһы стандарт эшләгән; ISO 4217 иң ҙур һорау менән файҙаланған һигеҙ  стандарт исемлегенә{{sfn|ISO|2011|loc=Раздел [http://www.iso.org/iso/support/faqs/faqs_widely_used_standards.htm Widely used standards]}} һәм  [[Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы|ISO]] үҙе киң таратырға тырышҡан өсәү араһына инә{{sfn|ISO|2011|loc=Ref. 871 dd 30.09.2003 [http://www.iso.org/iso/pressrelease.htm?refid=Ref871 ISO reaffirms free-of-charge use of its country, currency and language codes]}}.

Төп нөсхәлә стандарт [[Инглиз теле|инглиз]] һәм [[Француз теле|француз]]  телдәрендә нәшер ителә{{sfn|ISO|2011|loc=Ref. 1149 dd 31.07.2008 [http://www.iso.org/iso/pressrelease.htm?refid=Ref1149 New 2008 edition of ISO standard on currency codes]}}.  [[Урыҫ теле|Рус теленә]]  һәм донъяның башҡа телдәренә Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы тарафынан авторлаштырылған рәсми тәржемә эшләнмәй.

ISO 4217 [[Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы]]ның ағзаһы булған илдәргә тәҡдим рәүешендә тапшырыла.  Уның нигеҙендә милли стандарттар төҙөлә,  мәҫәлән, Дөйөм Рәсәй валюталар классификаторы{{sfn|ОКВ|2000}} йәки Украинаның Валюталар классификаторы ({{lang-uk|[[:uk:Класифікація валют]]}} [[:uk:Класифікація валют]]){{sfn|КВ Украины|2010}}. Айырым осраҡтарҙа, мәҫәлән Европа берлеге сиктәрендә,   ISO 4217 үҙе ҡулланыла{{sfn|ISG|2011|loc=Раздел 7.3.2. [http://publications.europa.eu/code/en/en-370302.htm Order of the currencies and ISO codes]}}.

ISO-ның рәсми сәйәсәтенә ярашлы,  ISO 4217 кодтарын файҙаланған өсөн  түләү алынмай{{sfn|ISO|2011|loc=Ref. 871 dd 30.09.2003 [http://www.iso.org/iso/pressrelease.htm?refid=Ref871 ISO reaffirms free-of-charge use of its country, currency and language codes]}}.

== Стандартты эшләү тарихы һәм  уның структураһы ==
ISO 4217 стандарты өҫтөндә эш БМО-ның Европа иҡтисад комиссияһы Халыҡ-ара сауҙа процедураларын ябайлаштырыу буйынса эш төркөмө тарафынан 1970 йылда башлана. 1973 йылда эшкә  [[Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы]] (ISO) белгестәре ҡушыла.  1978 йылдың февралендә стандарт ҡулланыуға тәҡдим ителә{{sfn|Рекомендация №9|1996}}.

Артабан стандарт бер нисә тапҡыр яңыртыла. Беренсе редакцияһы (ISO 4217:1978) валюталарҙың хәрефле билдәләренән генә тора. Һанлы кодтар — икенсе редакцияһына  (ISO 4217:1981), ә ваҡ аҡса берәмектәре тураһындағы мәғлүмәттәр өсөнсө редакцияһына (ISO 4217:1987) индерелә. Әле ғәмәлдә булған етенсе   редакция (ISO 4217:2008) түбәндәге киҫәктәрҙән тора{{sfn|SIX|2011}}:

* ''Table A.1. Current currency & funds code list'' (Булған бөтә валюталарҙың һәм фондтарҙың исемлеге){{sfn|ISO 4217: Table A.1|2011}};
* ''Table A.2. Current funds codes'' (Булған фондтарҙың кодтары){{sfn|ISO 4217: Table A.2|2011}};
* ''Table A.3. List of codes for historic denominations of currencies & funds'' (Тарихи валюталарҙың һәм фондтарҙың кодтары исемлеге){{sfn|ISO 4217: Table A.3|2011}}.

Һәр  валюта буйынса түбәндәгеләр күрһәтелә:

* атамаһы;
* әйләнештә йөрөү территорияһы (эмитент ил, шулай уҡ эмитент  менән төҙөлгән килешеү нигеҙендә был валютаны рәсми ҡулланыусы илдәр);
* алфавиттың өс хәрефенән торған код (alfa-3);
* өс урынлы һандан торған код (number-3);
* ваҡ аҡса берәмегенең булыу-булмауы, булһа, уның унарлы разряд һаны.

Валюта фондтары таблицаһы уға индерелгән аҡса берәмектәренең ҡыҫҡаса тасуирламаһынан тора.  Стандарттан сығарылған валюталар исемлегенә уларҙың әйләнештән сығарылыу йылы өҫтәлгән. Стандартҡа индерелгән төҙәтеүҙәрҙә ҡайһы берҙә валютаны индереүҙең аныҡ датаһы, үҙгәртеүҙәр индереүҙең сәбәптәре килтерелә.     

Стандарттың яңы редакцияларын эшләү өсөн яуаплы профилле комитет  — TC 68/SC 7 «Банк эше һәм тейешле финанс операциялары / Төп банк операциялары». Стандарт тураһында һәр кем ала алған асыҡ мәғлүмәтте көнүҙәк хәлдә тотоуҙы тормошҡа ашырыусы рәсми ойошма — SIX Interbank Clearing агентлығы{{sfn|ISO|2011|loc=Раздел [http://www.iso.org/iso/currency_codes.html Currency codes]}}, ул үрҙә һаналған  материалдарҙы яңыртып тора, шулай уҡ өҫтәмә рәүештә түбәндәгеләрҙе нәшер итә{{sfn|SIX|2011}}:

* ''Latest amendment'' (Һуңғы төҙәтеүҙәр){{sfn|ISO 4217: Latest amendment|2011}};
* ''Overview of past amendments'' (Эшләнгән төҙәтеүҙәргә күҙәтеү){{sfn|ISO 4217: Overview of past amendments|2011}}.

Стандарттың рәсми телдәре — [[Инглиз теле|инглиз]]  һәм [[Француз теле|француз]]  телдәре{{sfn|ISO|2011|loc=Ref. 1149 dd 31.07.2008 [http://www.iso.org/iso/pressrelease.htm?refid=Ref1149 New 2008 edition of ISO standard on currency codes]}}, валюталарҙың атамалары шул телдәрҙә бирелә. Ҡайһы бер аҡса берәмектәре өсөн иҫкәрмә яһалған: уларҙың атамаһы  стандартта төп нөсхәлә бирелә — [[испан  теле]]ндә  (мәҫәлән, ''Uruguay Peso en Unidades Indexadas'' — индексланған берәмектәрҙә Уругвай  песоһы).

[[Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы]]нда Рәсәйҙән Федераль техник көйләү һәм  метрология агентлығы (Росстандарт) вәкиллек итә{{sfn|ISO|2011|loc=Раздел [http://www.iso.org/iso/about/iso_members/iso_member_body.htm?member_id=2176 Russian Federation (GOST R)]}}. Әммә уның сайтында  ISO 4217 (ОКС 01.120) тураһында дөйөм мәғлүмәт кенә бар{{sfn|Росстандарт|2012|loc=Разделы [http://webportalsrv.gost.ru/portal/zportal/zportalISO1999.NSF/565cceaa9ae136d9c22571b2004fc215/cbc43db68ebfd7194325748f00429915?OpenDocument&Highlight=0,4217 ISO 4217], [http://webportalsrv.gost.ru/portal/zportal/zportalISO1999.NSF/565cceaa9ae136d9c22571b2004fc215/77944eec4baddb51432574ef0042fdd0?OpenDocument&Highlight=0,4217 ISO 4217 Technical Corrigendum 1]}}. Рус теленә тәржемә лә, стандарттың  башҡа телдәргә тәржемәһенең көнүҙәк версияларына тура һылтанмалар ҙа  Росстандарт сайтында юҡ{{sfn|Росстандарт|2012|loc=Раздел «[http://iso.gost.ru/wps/portal/!ut/p/c5/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3gLHzeXUFNLYwMLgwBXA09vVw-XYJ9gQxMXM_1wkA7cKnwM8Mt7mkLkDXAARwN9P4_83FT9guzsIAtHRUUAPBnofg!!/dl3/d3/L2dJQSEvUUt3QS9ZQnZ3LzZfOExGRFU1OTMwODBQRTBJS0VIRFNMUzE0TjI!/ Переводы]»}}.

== Валюта кодының структураһы ==
ISO 4217 стандарты  кодын биреүҙең дөйөм принциптары Халыҡ-ара сауҙа процедураларын ябайлаштырыу буйынса эш төркөмө тәҡдимдәрендә, шулай уҡ  [[Халыҡ-ара стандартлаштырыу ойошмаһы|ISO]] сайтындағы ярҙамсы материалдарҙа тасуирлана{{sfn|Рекомендация №9|1996}}{{sfn|ISO|2011|loc=Ref. 1149 dd 31.07.2008 [http://www.iso.org/iso/pressrelease.htm?refid=Ref1149 New 2008 edition of ISO standard on currency codes]}}{{sfn|ISO|2011|loc=Раздел [http://www.iso.org/iso/country_codes/background_on_iso_3166/iso_3166_and_the_un.htm ISO 3166 and the UN]}}.

ISO 4217 кодының тәүге ике хәрефе, ҡағиҙә булараҡ, валюта органдарының йә  улар урынлашҡан территорияның (дәүләттең) ҡабатланмаҫ кодынан тора һәм күп осраҡта  [[ISO 3166-1]] «Илдәр атамалары өсөн кодтар» стандартының альфа-2  кодтарына тап килә.  Валюта аныҡ бер дәүләт менән бәйләнмәгән осраҡта (мәҫәлән, коллектив йә хосуси валюталар), валюта органына  '''X '''хәрефенән башланған ике хәрефле махсус код бирелә. Валюта фондтарының һәм ҡиммәттәренең (мәҫәлән, затлы металдар) кодтары ла ошо хәрефтән башлана.

Стандартты ҡулланыу буйынса тәҡдимдәргә ярашлы,  валютаны атау талап ителмәгәндә йә код аныҡ валюта күҙҙә тотолғанына ишаралаған өҫтәмә  ялан менән бергә ҡулланылғанда, уны идентификациялау өсөн кодтың тәүге ике хәрефе етә.  Әгәр валютаның төрҙәрен айырыу талап ителһә йә валюта идентификаторы бирелгән өҫтәмә ялан булмаһа, уның функцияһын алфавит кодының өсөнсө хәрефе башҡара, был өсөнсө хәреф, ҡағиҙә булараҡ, аҡса берәмегенең инглизсә атамаһының беренсе хәрефенә тап килә (''dollar'' — '''D''', ''pound'' — '''P''', ''franc'' — '''F''').

Әгәр стандарт йәшәгән ваҡыттан алып (1978 йылдан) ниндәй ҙә булһа дәүләттә  валюта алмашынһа һәм кодтың  валюта атамаһының беренсе хәрефенә тап килгән өсөнсө хәрефе  ҡулланыуға индерелеп өлгөргән булһа, яңы аҡса берәмеге кодының өсөнсө хәрефе итеп '''N''' ({{lang-en|new}} — яңы) алына.

Өс урынлы һанлы кодтар, ҡағиҙә булараҡ, илдең [[ISO 3166-1]] стандартындағы һанлы кодына тап килә, был стандарт ошо өлөштә БМО Секретариаты Статистика бүлеге ҡушҡан [[Илдең коды|ил кодын]] ҡабатлай. Мәҫәлән,

* [[ISO 3166-1]] стандартында Рәсәйҙең ағымдағы ике хәрефле коды — '''RU''';
* өс урынлы һанлы коды — '''643''';
* [[Рәсәй һумы]]ның ISO 4217-ләге ағымдағы өс хәрефле коды — '''RUB''';
* һанлы коды — '''643'''.

Шуныһы:  үрҙә һаналған ҡағиҙәләр күпселек осраҡтар өсөн хас, әммә был ҡағиҙәләргә иҫкәрмәләр ҙә бар.

Стандарт кодтар миҫалдары:

* '''CZK''' ('''203''') — чех кронаһы ('''CZ''' һәм '''203''' — [[Чехия]]ның ике хәрефле һәм һанлы кодтары [[ISO 3166-1]] стандартында; '''K''' — чех валютаһының инглизсә атамаһы ''Koruna ''һүҙенең беренсе хәрефе);
* '''UAH''' ('''980''') — [[Украина гривнаһы]] ('''UA''' — [[Украина]]ның ике хәрефле коды; '''H''' —  ''Hryvnia ''һүҙендәге беренсе хәреф, әммә  [[ISO 3166-1]] стандартында Украинаның ағымдағы һанлы коды — '''804''', ә '''980 '''түгел).

[[АҠШ доллары]] нигеҙендәге валюта фондтары өсөн код миҫалдары:

* '''US''' — аныҡ булмаған дөйөм маҡсаттарҙа, нәҡ валюта тураһында һүҙ барғанын белдергән өҫтәмә ялан булған осраҡта ҡулланыла  (''US Dollar, US$'');
* '''USD''' ('''840''') — аныҡ булмаған дөйөм маҡсаттарҙа йә АҠШ доллары менән операцияларҙа ҡулланыла;
* '''USS''' ('''998''') —  «шул уҡ көн» фондтары өсөн, йәғни АҠШ Федераль резерв системаһына кисекмәҫтән күсереү йә ҡулаҡса итеп алыу өсөн тәҡдим ителә алған аҡсалар өсөн ҡулланыла;
* '''USN''' ('''997''') —  «киләһе көн» фондтары өсөн ҡулланыла.

Бер дәүләттең бер нисә валютаһы өсөн кодтар миҫалдары:

* '''RUR''' ('''810''') — 1998 йылғы деноминацияға тиклем [[Рәсәй һумы]];
* '''RUB''' ('''643''') — 1998 йылғы деноминациянан һуң [[Рәсәй һумы]];
* '''BOB''' ('''068''') — Боливия боливианоһы (төп валюта);
* '''BOV''' ('''984''') — Боливия мвдолы (параллель тотороҡландырыу иҫәп-хисап аҡса берәмеге).

Коллектив һәм хосус валюталар кодтары миҫалдары:

* '''XDR''' ('''960''') — махсус үтескә алыу-биреү хоҡуҡтары  ({{lang-ru|специальные права заимствования}}, СДР);
* '''XFU''' (—) —  UIC франкы<ref>UIC — [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B6%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D0%BE%D1%8E%D0%B7_%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B3 Международный союз железных дорог] ({{lang-fr|Union Internationale des Chemins de fer}}Union Internationale des Chemins de fer)</ref>.

Затлы металдар өсөн кодтар миҫалдары  (ике һуңғы хәреф  [[Металдар|металдың]] [[Химик элементтарҙың периодик системаһы]]ндағы билдәһенә тап килә):

* '''XAU''' ('''959''') — [[алтын]]дың труа унцияһы;
* '''XAG''' ('''961''') — [[көмөш]]төң труа унцияһы;
* '''XPT''' ('''962''') — аҡ алтындың труа унцияһы.

Иҫкәрмәләр миҫалдары:

* '''EUR''' ('''978''') — [[евро]] (коллектив валюталарҙың коды ғәҙәттә '''X''' хәрефенән башлана);
* '''AOA''' ('''973''') — Ангола кванзаһы ({{lang-en|Kwanza}}, '''AOK''' һәм '''AON''' кодтары Ангола валютаһының элгәрге төрҙәре өсөн ҡулланылған була);
* '''RUB''' ('''643''') — [[Рәсәй һумы]] ('''RUR''' коды элгәре ҡулланылған була, ә яңы валютаға, һуңғы хәреф «N»-ға алмаштырылып, '''RUN '''тигән код бирелергә тейеш булһа ла,  '''RUB '''коды бирелә).

Валюталар һәм валюта ҡиммәттәренән тыш,   ISO 4217 стандартында ике  техник код бар:

* '''XTS''' ('''963''') —  тест үткәреү өсөн код;
* '''XXX''' ('''999''') — аҡсаһыҙ транзакциялар өсөн код.

Стандартты булдырыу көнөнә тиклем индерелгән һәм  1978 йылдан һуң әйләнештән сыҡҡан ҡайһы бер валюталар өсөн  ISO 4217 шартлы хәрефле кодтар бирә һәм уларҙың стандарт  код түгеллеген билдәләй, мәҫәлән:

* '''AYM''' — Әзербайжан  манаты   1994 йылдың авгусына тиклем;
* '''ALK''' — Албания легы   1989 йылдың декабренә тиклем;
* '''ARY''' — Аргентина песоһы 1990 йылға тиклем.

Стандарт ваҡ аҡса берәмектәренең булыу-булмауын, булһа — база валютаһына нисбәтен дә тасуирлай. Бының өсөн '''0''', '''2''', '''3''' һандары йә  '''N.A. '''аббревиатураһы ҡулланыла һәм түбәндәгене аңлата:

* '''0''' — ваҡ аҡса берәмеге юҡ;
* '''2''' — база валютаһына ҡарата <sup>1</sup><big>⁄</big><sub>100</sub>  тәшкил иткән ваҡ аҡса берәмеге бар;
* '''3''' —  база валютаһының <sup>1</sup><big>⁄</big><sub>1000</sub> тәшкил иткән ваҡ аҡса берәмеге бар;
* '''N.A.''' — ваҡ аҡса берәмеге юҡ (валюта ҡиммәттәрен һәм фондтарын тасуирлау өсөн ҡулланыла).

== Стандарттың яңыртылыуы ==
ISO 4217 стандартын яңыртыу түбәндәге осраҡтарҙа башҡарыла:

* яңы валюта индереү;
* валютаның әйләнештән сығыуы;
* валютаның атамаһын алмаштырыу;
* коллектив  йә берлектә йөрөгән сит  валютаны  параллель түләү сараһы итеп ҡуллана башлау;
* коллектив  йә берлектә йөрөгән сит валютаны параллель түләү сараһы итеп ҡулланыуҙы туҡтатыу;
* [[ISO 3166-1]] стандартында үҙ альфа-2 коды булған яңы [[дәүләт]]тең  йә территорияның барлыҡҡа килеүе;
* [[Донъя илдәре һәм территориялары|дәүләттең]] йә [[Буйһонған территория|территорияның]]  йәшәүҙән туҡтауы;
* [[Донъя илдәре һәм территориялары|дәүләттең]] йә [[Буйһонған территория|территорияның]]  атамаһын үҙгәртеүе;
* ваҡ аҡса берәмегенең барлыҡҡа килеүе йә ҡулланыуҙан сығыуы;
* стандартҡа элек индерелгән төҙәтеүҙәрҙәге хаталарҙы төҙәтеү.

Стандарттың  2011—2012 йылдарҙағы төп  яңыртыуҙары{{sfn|ISO 4217: Overview of past amendments|2011}}:

* 2012 йылдың 31 авгусындағы 154-се төҙәтеү: Замбия квачаһын  01.01.2013 йылдан деноминациялау һәм яңы аҡса берәмегенә '''ZMW''' ('''967''') коды бирелеү белдерелә; Венесуэланың милли валютаһының атамаһы үҙгәртелә —  боливар фуэрте урынына боливар (кодтарын үҙгәртмәйенсә){{sfn|ISO 4217: Latest amendment|2011}};
* 2012 йылдың 12 ғинуарындағы 153-сө төҙәтеү: Дәүләттәр һәм валюталар атамаларында ваҡ-төйәк аныҡлаштырыуҙар;
* 2011 йылдың 31 авгусындағы 152-се төҙәтеү: Көньяҡ Судан фунтына  '''SSP''' ('''728''') коды бирелә;
* 2011 йылдың 7 апрелендәге 151-се төҙәтеү: ADB иҫәп-хисап берәмегенә<ref>ADB — [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%8F Африканский банк развития] ([//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA англ.]&nbsp;African development bank)</ref>   '''XUA''' ('''965''') коды бирелә.

== Ҡулланыу өлкәләре һәм ысулдары   ==

Валюта кодтарының һәм атамаларының тап килеүе  ҡәтғи отчётлы документтарҙа, шулай уҡ валюта тураһында мәғлүмәтте ҡыҫҡа һәм теүәл итеп биреү кәрәк булған осраҡтарҙа   ISO 4217 стандартын ҡулланыуҙы  еңелләштерә. Атап әйткәндә, бындай осраҡтарға  түбәндәгеләр инә:

* халыҡ-ара ойошмалар документтарындағы (мәҫәлән,   [[Европа берлеге]] {{sfn|ISG|2011|loc=Раздел 7.3.2. [http://publications.europa.eu/code/en/en-370302.htm Order of the currencies and ISO codes]}} йә [[НАТО]]{{sfn|CIA|2011|loc=Раздел [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2076.html Exchange rates]}} сиктәрендә) мәғлүмәт;
* ISO 4217 нигеҙендә булдырылған милли стандарттарҙы ҡулланып төҙөлгән мәғлүмәт (мәҫәлән,   [[Рәсәй Банкы]]ның  рәсми курстары<ref>{{cite web| url        =http://cbr.ru/currency_base/D_print.aspx?date_req=31.12.2011| title        =Курсы иностранных валют к рублю Российской Федерации на 31.12.2011| author        =| date        =| work        =| publisher        =ЦБ РФ| accessdate        =2012-02-08| lang        =| archiveurl        =https://www.webcitation.org/67nBlX1EG?url=http://cbr.ru/currency_base/D_print.aspx?date_req=31.12.2011| archivedate        =2012-05-20}}</ref>, таможня декларациялары, касса чектары һәм башҡа чектар, валюта алмаштырыу операциялары тураһында справкалар{{sfn|Инструкция ЦБ РФ|2010}});
* биржа һәм банк  котировкалары<ref>{{cite web| url        =http://www.micex.ru/marketdata/quotes?group=currency_selt&data_type=history| title        =Итоги торгов ММВБ, 30.12.2011| author        =| date        =| work        =| publisher        =ММВБ| accessdate        =2012-02-08| lang        =| archiveurl        =https://www.webcitation.org/67nBmtxHY?url=http://www.micex.ru/marketdata/quotes?group=currency_selt| archivedate        =2012-05-20}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120527110636/http://www.micex.ru/marketdata/quotes?group=currency_selt |date=2012-05-27 }}<br>{{cite web|url        =https://connect.raiffeisen.ru/rba/show-rates.do|title        =Курсы рубля к иностранным валютам|author        =|date        =|work        =|publisher        =Райффайзенбанк|accessdate        =2012-02-08|lang        =|archiveurl        =https://web.archive.org/web/20120110233811/https://connect.raiffeisen.ru/rba/show-rates.do|archivedate        =2012-01-10|deadlink        =yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120110233811/https://connect.raiffeisen.ru/rba/show-rates.do |date=2012-01-10 }}</ref>;
* электрон  таблицалар (Microsoft Excel<ref>{{cite web| url        =http://office.microsoft.com/ru-ru/excel-help/VA101810219.aspx?CTT=5&origin=HA010352461| title        =Форматирование чисел на листе| author        =| date        =| work        =| publisher        =Microsoft Corporation| accessdate        =2012-03-16| lang        =| archiveurl        =https://www.webcitation.org/67nBoAejk?url=http://office.microsoft.com/ru-ru/excel-help/VA101810219.aspx?CTT=5| archivedate        =2012-05-20}}</ref>, IBM Lotus Symphony һәм башҡалар), валюталарҙың онлайн-конвертерҙары<ref>{{cite web| url        =http://finance.yahoo.com/currency-converter/#from=USD;to=EUR;amt=1| title        =Currency Converter| author        =| date        =| work        =| publisher        =Yahoo! Finance| accessdate        =2012-02-08| lang        =| archiveurl        =https://www.webcitation.org/65fJWqVdE?url=http://finance.yahoo.com/currency-converter/#from=USD;to=EUR;amt=1| archivedate        =2012-02-23}}</ref>.

Рәсәй Федерацияһында  ISO 4217-нең өс урынлы һанлы кодтары банк  счёттарын формалаштырыу (символдарҙың икенсе төркөмө) өсөн ҡулланыла, ул был счёттың ниндәй валютала асылғанын күрһәтә. Әммә милли валюталағы счёттарҙы номерлағанда  '''810''' коды ҡулланыла, ул ISO 4217 стандартында — 1998 йылда номинацияланғанға тиклемге [[Рәсәй һумы]]на, ә ISO 3166  стандартында [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССР]] кодына тап килә; Рәсәй һумының ағымдағы һанлы коды  — '''643'''{{sfn|Указание ЦБ РФ|2002}}.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
'''ISO 4217'''
* {{книга
 |заглавие = ISO 4217: Latest amendment
 |ссылка     = http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_amendments/iso_amendments_latest.htm
 |год           = 2011
 |ref              = ISO 4217: Latest amendment
 |deadlink         = да
 |archiveurl       = https://web.archive.org/web/20120704151213/http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_amendments/iso_amendments_latest.htm
 |archivedate      = 2012-07-04
}} {{Wayback|url=http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_amendments/iso_amendments_latest.htm |date=20120704151213 }}
* {{книга
 |заглавие = ISO 4217: Overview of past amendments
 |ссылка     = http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_amendments/iso_amendments_archive.htm
 |год           = 2011
 |ref              = ISO 4217: Overview of past amendments
 |deadlink         = да
 |archiveurl       = https://web.archive.org/web/20120704151526/http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_amendments/iso_amendments_archive.htm
 |archivedate      = 2012-07-04
}} {{Wayback|url=http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_amendments/iso_amendments_archive.htm |date=20120704151526 }}
* {{книга
|заглавие      = ISO 4217: Current currency & funds code list (Table A.1)
|ссылка        = http://www.currency-iso.org/en/home/tables/table-a1.html
|год           = 2011
|ref           = ISO 4217: Table A.1
}}
* {{книга
 |заглавие = ISO 4217: Current funds codes (Table A.2)
 |ссылка     = http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_tables/iso_tables_a2.htm
 |год           = 2011
 |ref              = ISO 4217: Table A.2
 |deadlink         = да
 |archiveurl       = https://web.archive.org/web/20120711061801/http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_tables/iso_tables_a2.htm
 |archivedate      = 2012-07-11
}} {{Wayback|url=http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_tables/iso_tables_a2.htm |date=20120711061801 }}
* {{книга
 |заглавие = ISO 4217: List of codes for historic denominations of currencies & funds (Table A.3)
 |ссылка     = http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_tables/iso_tables_a3.htm
 |год           = 2011
 |ref              = ISO 4217: Table A.3
 |deadlink         = да
 |archiveurl       = https://web.archive.org/web/20120721074133/http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_tables/iso_tables_a3.htm
 |archivedate      = 2012-07-21
}} {{Wayback|url=http://www.currency-iso.org/iso_index/iso_tables/iso_tables_a3.htm |date=20120721074133 }}

'''Башҡа стандарттар һәм классификаторҙар'''
* {{книга
|заглавие      = Interinstitutional style guide
|ссылка        = http://publications.europa.eu/code/en/en-000100.htm
|издание       = (Paper/PDF — [http://bookshop.europa.eu/en/interinstitutional-style-guide-2011-pbOA3110655/ 2011 edition]; Web-cite (last updated) — [http://publications.europa.eu/code/en/en-000300.htm 21.02.2012])
|издательство  = [[Европейский союз|European Union]]
|год           = 2011
|isbn          = 978-92-78-40701-8
|ref           = ISG
}}
* {{книга
|заглавие      = The Unicode Standard
|ссылка        = http://www.unicode.org/versions/Unicode6.1.0/
|издание       = Version 6.1.0
|место         = Mountain View, CA
|издательство  = [[Unicode|The Unicode Consortium]]
|год           = 2012
|isbn          = 978-1-936213-02-3
|ref           = Unicode
}}
* {{книга
|заглавие      = Класифікація валют
|ссылка        = http://document.ua/pro-zatverdzhennja-klasifikaciyi-valyut-doc45762.html
|издание       = Наказ Держкомстата України от 22.12.2010 № 528 «Про затвердження Класифікації валют»
|издательство  = Державний комітет статистики України
|год           = 2010
|ref           = КВ Украины
}}
* {{книга
|заглавие      = Классификатор валют
|ссылка        = http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=123340
|издание       = Приложение № 23 к Решению КТС от 20 сентября 2010 г. № 378 «О классификаторах, используемых для заполнения таможенных деклараций» (ред. от 18.11.2011)
|издательство  = [[Комиссия таможенного союза]]
|год           = 2010
|ref           = КВ ТС
}}
* {{книга
|заглавие      = Межгосударственный классификатор валют
|ссылка        = http://docs.kodeks.ru/document/842501073#
|издание       = 11-974217 МК (ИСО 4217) 003-97003-97 (утв. Протоколом МГС от 23-26.04.1997 г. № 11-97) (с изменениями №№ 1—4) (ред. 2007) 
|издательство  = [[Межгосударственный совет по стандартизации, метрологии и сертификации]]
|год           = 1997
|ref           = МКВ
}}
* {{книга
|заглавие      = Общероссийский классификатор валют
|ссылка        = http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=128324;p=0
|издание       = ОК (МК (ИСО 4217) 003-97) 014-2000 (утв. Постановлением Госстандарта РФ от 25.12.2000 № 405-ст) (ред. от 24.05.2011)
|издательство  = [[Федеральное агентство по техническому регулированию и метрологии|Госстандарт]]
|год           = 2000
|ref           = ОКВ
}}
* {{книга
|заглавие      = Общесоюзный классификатор валют
|ссылка        = http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=LAW;n=1916;fld=134;dst=100266
|издание       = (утв. Постановлением Госстандарта СССР от 22.03.84 № 158) (в ред. письма ЦБ РФ от 21.01.94 № 73)
|издательство  = [[Федеральное агентство по техническому регулированию и метрологии|Госстандарт СССР]]
|год           = 1984
|ref           = ОКВ
}}
* {{книга
|заглавие      = Таблица соответствия клиринговой валюты и базовой валюты по Общероссийскому классификатору валют
|ссылка        = http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=LAW;n=124193
|издание       = Приложение № 17 к Приказу ФТС РФ от 21.08.2007 № 1003 (ред. от 21.12.2011) «О классификаторах и перечнях нормативно-справочной информации, используемых для таможенных целей»
|издательство  = [[Федеральная таможенная служба]]
|год           = 2007
|ref           = ККВ
}}

'''Норматив документтар'''
* {{книга
 |заглавие         = Алфавитный код для обозначения валют
 |оригинал         = [http://www.unece.org/fileadmin/DAM/cefact/recommendations/rec09/rec09_ecetrd203.pdf Alphabetic Code for the Representation of Currencies]
 |ссылка             = http://www.cntd.ru/458204288.html
 |издание           = Рекомендация № 9 ЕЭК ООН. — 2-е изд. / [Публ. [http://www.cntd.ru СЦНТД «Техэксперт». — М. Кодекс, 2011]
 |место               = Женева
 |издательство = [[Европейская экономическая комиссия ООН]]
 |год                   = 1996
 |ref                      = Рекомендация №9
}} {{Wayback|url=http://www.cntd.ru/458204288.html |date=20111227225119 }}
* {{книга
 |заглавие         = Коды для единиц измерения, используемых в международной торговле
 |ссылка             = http://www.cntd.ru/458204294.html
 |издание           = Рекомендация № 20 ЕЭК ООН. — 3-е изд. / [Публ. [http://www.cntd.ru СЦНТД «Техэксперт». — М. Кодекс, 2011]
 |место               = Женева
 |издательство = [[Европейская экономическая комиссия ООН]]
 |год                   = 2005
 |ref                      = Рекомендация №20
}} {{Wayback|url=http://www.cntd.ru/458204294.html |date=20110702233849 }}
* {{книга
|заглавие      = О вводе в действие «Классификатора валют по межправительственным соглашениям, используемых в банковской системе Российской Федерации» («Классификатора клиринговых валют»)
|ссылка        = http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=LAW;n=15372
|издание       = Распоряжение ЦБ РФ от 28.07.1997 № Р—212 (вместе с «Порядком присвоения кодов валютам (клиринговым) по межправительственным соглашениям»)
|издательство  = [[Центральный банк Российской Федерации]]
|год           = 1997
|ref           = Распоряжение ЦБ РФ
}}
* {{книга
|заглавие      = О порядке нумерации лицевых счетов, открываемых на балансовых счетах № 40403 «Федеральный фонд обязательного медицинского страхования» и № 40404 «Территориальные фонды обязательного медицинского страхования»
|ссылка        = http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=40599
|издание       = Указание ЦБ РФ от 16.12.2002 № 1222-У
|издательство  = [[Центральный банк Российской Федерации]]
|год           = 2002
|ref           = Указание ЦБ РФ
}}
* {{книга
|заглавие      = Порядок заполнения Реестра операций с наличной валютой и чеками
|ссылка        = http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=LAW;n=105583
|издание       = Приложение к Инструкции ЦБ РФ от 16.09.2010 № 136-И «О порядке осуществления уполномоченными банками (филиалами) отдельных видов банковских операций с наличной иностранной валютой и операций с чеками (в том числе дорожными чеками), номинальная стоимость которых указана в иностранной валюте, с участием физических лиц»
|издательство  = [[Центральный банк Российской Федерации]]
|год           = 2010
|ref           = Инструкция ЦБ РФ
}}

'''Башҡа сығанаҡтар'''
* {{книга
|заглавие      = Association of National Numbering Agencies (ANNA)
|ссылка        = http://www.anna-web.com
|издание       = Официальный сайт
|издательство  = ANNA
|год           = 2012
|ref           = ANNA
}}
* {{книга
|заглавие      = Brazilian Mercantile & Futures Exchange
|ссылка        = http://www.bmfbovespa.com.br
|издание       = Официальный сайт
|издательство  = BVMF
|год           = 2012
|ref           = BVMF
}}
* {{книга
|заглавие      = International Organization for Standardization (ISO)
|ссылка        = http://www.iso.org/
|издание       = Официальный сайт
|место         = Geneva
|издательство  = [[ISO]]
|год           = 2011
|ref           = ISO
}}
* {{книга
|заглавие      = Global Financial Data
|ссылка        = http://www.globalfinancialdata.com
|издание       = Официальный сайт
|издательство  = GFD
|год           = 2010
|ref           = GFD
}}
* {{книга
|заглавие      = SIX Interbank Clearing
|ссылка        = http://www.currency-iso.org
|издание       = Официальный сайт
|место         = Zurich
|издательство  = SIX Group
|год           = 2011
|ref           = SIX
}}
* {{книга
|заглавие      = The World Factbook (CIA World Factbook)
|ссылка        = https://www.cia.gov
|место         = Washington
|издательство  = [[Центральное разведывательное управление|Central Intelligence Agency (CIA)]]
|год           = 2011
|isbn          = 978-1616080471
|ref           = CIA
}}
* {{книга
|заглавие      = Национальный расчётный депозитарий (НРД)
|ссылка        = http://www.isin.ru
|издание       = Официальный сайт
|издательство  = НКО ЗАО НРД
|год           = 2012
|ref           = НРД
}}
* {{книга
|заглавие      = Федеральное агентство по техническому регулированию и метрологии (Росстандарт)
|ссылка        = http://www.gost.ru
|издание       = Официальный сайт
|издательство  = [[Федеральное агентство по техническому регулированию и метрологии|Росстандарт]]
|год           = 2012
|ref           = Росстандарт
}}
* {{книга
|заглавие      = Центральный депозитарий ценных бумаг (ЦДЦБ)
|ссылка        = http://www.kacd.kz
|издание       = Официальный сайт
|издательство  = АО ЦДЦБ
|год           = 2012
|ref           = ЦДЦБ
}}

== Һылтанмалар ==
* SIX Interbank Clearing агентлығы сайтынан һурҙырыу мөмкин булған ISO 4217:2008 стандарты материалдары:
** [https://www.currency-iso.org/en/home/tables/table-a1.html Table A.1. Current currency & funds code list]
** [https://www.currency-iso.org/en/home/tables/table-a2.html Table A.2. Current funds codes]
** [https://www.currency-iso.org/en/home/tables/table-a3.html Table A.3. List of codes for historic denominations of currencies & funds]
** [https://www.currency-iso.org/en/home/amendments.html Amendments]

[[Категория:ISO стандарттары]]