Аҡболаҡ районы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Административная единица
|Цвет1                            = {{цвет|Россия}}
|Русское название = Аҡболаҡ районы
|Оригинальное название =Акбулакский район
|Герб = Coat of Arms of Abdulak Rayon.gif
|Флаг =
|Страна = {{RUS}}
|Гимн =
|Статус = [[Муниципаль район]]
|Входит в = [[Ырымбур өлкәһе]]
|Включает = <!-- {{s|17 [[муниципальное образование|муниципальных образований]]}} -->
|Столица =  [[Акболаҡ]] ҡсб
|Крупный город =
|Крупные города =
|Дата = [[7 декабрь]] [[1934]]
|Глава = Павленко Геннадий&nbsp;Викторович
  |Название главы                 = Район башлығы
|Глава2 = Миняева Наталья&nbsp;Михайловна
  |Название главы2                = Председатель Совета&nbsp;депутатов
|ВВП =
  |Год ВВП                        = 
  |Место по ВВП                   = 
  |ВВП на душу населения          = 
  |Место по ВВП на душу населения = 
|Язык =
|Языки =
  |Население                      = {{ Население | Акбулакский район | тс }}
  |Год переписи                   = {{ Население | Акбулакский район | г }}
  |Процент от населения           = 
  |Место по населению             = 
  |Плотность                      = 
  |Место по плотности             = 
  |Конфессиональный состав        = 
|Площадь = 5000
  |Процент от площади             = 
  |Место по площади               = 
|Максимальная высота =
|Средняя высота =
|Минимальная высота =
|Широта =
|Долгота =
|Карта =
 |Размер карты                    =
|Карта административной единицы =
|Часовой пояс = {{s|{{MSK+2}}}}
|Аббревиатура =
|ISO =
|FIPS =
|Телефонный код = 35335
|Почтовые индексы =
|Интернет-домен =
|Код автомобильных номеров = 56
|Сайт = http://mo-ak.orb.ru/
|Категория в Commons =Akbulaksky District
|Примечания =
}}

'''Аҡбола́ҡ райо́ны''' [[Рәсәй]]ҙең [[Ырымбур өлкәһе]]нә ҡараған административ-территориаль берәмеге — муниципаль районы. 1930-сы йылдарҙа[[Ҡаҙағстан|Ҡаҙаҡ АCСР-ҙан]] РСФСРға индерелде.

Административ үҙәге — [[Аҡболаҡ]] ҡасабаһы.

== Географияһы ==
Биләмә майҙаны: 4977 км². Ҡаҙылма байлыҡтар: ҙур булмаған нефть (Копанский), газ (Ноғоман), шулай уҡ төрлө төҙөлөш сеймалы ятҡылыҡтары.

[[Ырымбур өлкәһе]] Соль-Илецк һәм Беляевский райондары, шулай уҡ [[Ҡаҙағстан Республикаһы]] менән сиктәш.

Аҡболаҡ районы аша [[Ҡазан (ҡала)]] — [[Ырымбур]] — Аҡболаҡ — «Ҡаҙағстан сиге» федераль юлы үтә.

== Тарихы ==
Аҡболаҡ районы тәүге тапҡыр Ҡырғыҙ АССР-ы Аҡтүбә губернаһы составында 1921 йылдың 2 апрелендә барлыҡҡа килә. Уның составына 22 улус: Аҡболаҡ, Астрахань, Беляевскй, 1-се Бүртә (күсмә), 2-се Бүртә (күсмә), Жиренкопинский (күсмә), Илек (күсмә), Калинин, Ключевский, Крючковский, Михайловский, Николаевская, Ново-Алексеевская, Ново-Михайловская, Петропавловская, Саздинская, Тамдинская (кочевая), Томар-Уткульская (кочевая), Туатюбинская (кочевая), Харьковский, Хобдинский (күсмә), Яйсан улустары инә.

1921 йылдың 5 октябрендә Беляевский, 1-се Бүртә, 2-се Бүртә, Ключевский, Крючковский һәм Михайловский улустары Ҡырғыҙ АССР-ы (1920-1925) [[Ырымбур губернаһы]] [[Орск өйәҙе]] составына бирелә.

1921 йылдың 21 октябрендә Ново-Михайловский улусы Аҡтүбә губернаһының Аҡтүбә районына күсә.

1922 йылдың 5 июлендә Аҡболаҡ районы был Аҡболаҡ өйәҙе итеп ҡорола.

1924 йылдың 16 ғинуарында Аҡболаҡ өйәҙе бөтөрөлә. Уның территорияһы Аҡтүбә өйәҙенә ҡушыла.

1928 йылда Аҡболаҡ районы Аҡтүбә округы составында тергеҙелә.

1930 йылдың декабрендә, округтарға бүлеүҙе бөтөрөү сәбәпле, Аҡболаҡ районы Ҡаҙаҡ АССР-ына туранан-тура буйһондорола,  1932 йылдың февралендә ул Аҡтүбә өлкәһе составына инә<ref>{{книга
|автор          = 
|заглавие       = Справочник по административно-территориальному делению Казахстана (август 1920 — декабрь 1936)
|ответственный  = Базанова Ф. Н. 
|место          = Алма-Ата
|издательство   = Архивное управление МВД Казахской ССР
|год            = 1959
|страниц        = 288
|тираж          = 1500
}}</ref>.

1934 йылдың 7 декабрендә район составынан Ҡаҙаҡ АССР-ы составында ҡалған Мартукский районы сығарыла, ә Аҡболаҡ районы Ҡаҙаҡ АССР-ының Аҡтүбә өлкәһенән алынып, үҙ сиратында, [[РСФСР]] составындағы Ырымбур өлкәһенә бирелә<ref>{{Cite web |url=http://lawru.info/dok/1934/12/07/n1196354.htm |title=Постановление ВЦИК от 07.12.1934 "О разделении Средневолжского края" |accessdate=2018-12-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181224023823/http://lawru.info/dok/1934/12/07/n1196354.htm |archivedate=2018-12-24 |deadlink=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181224023823/http://lawru.info/dok/1934/12/07/n1196354.htm |date=2018-12-24 }}</ref>.

1963 йылдың ғинуарында СССР-ҙа административ-территориаль бүленеш реформаһы үткәрелгәнлектән (1962—1963), Аҡболаҡ районы бөтөрөлә, ә 1965 йылдың ғинуарында тергеҙелә<ref>{{cite web |url = http://wwhp.ru/orenb.htm |title = Всемирный исторический проект  |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110213074550/http://wwhp.ru/orenb.htm |archivedate = 2011-02-13 }}</ref>.

== Халҡы ==
{{ Население | Акбулакский район }}

{{ Население | Акбулакский район | График }}

== Территориаль ҡоролошо ==
[[Ырымбур өлкәһе]]нең административ-территориаль ҡоролошо берәмеге булараҡ, Аҡболаҡ районына 15 ауыл Советы һәм 1 ҡасаба советы инә<ref name="АТУ">[http://docs.cntd.ru/document/499201047 Закон Оренбургской области от 11 июля 2007 года N 1370/276-IV-ОЗ «Об административно-территориальном устройстве Оренбургской области»]</ref><ref name="ПереченьАТЕ">[http://docs.cntd.ru/document/952005246 Постановление Правительства Оренбургской области от 10 января 2008 года N 4-п «О перечне административно-территориальных единиц Оренбургской области»]</ref>. [[Ырымбур өлкәһе]]нең административ-территориаль бүленеше сиктәренә ярашлы, Аҡболаҡ муниципаль районы ауыл биләмәләре (ауыл Советы/ҡасаба советы статусы менән) 16 муниципаль берәмектән тора<ref name="ПереченьМО">[http://docs.cntd.ru/document/952010936 Закон «Об утверждении перечня муниципальных образований Оренбургской области и населённых пунктов, входящих в их состав»]</ref><ref name="orenburg-gov">[http://www.orenburg-gov.ru/magnoliaPublic/regportal/power/municipal-spravochnik/3-53-205-1.html Органы местного самоуправления] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110915180837/http://www.orenburg-gov.ru/magnoliaPublic/regportal/power/municipal-spravochnik/3-53-205-1.html |date=2011-09-15 }}</ref>:
{{Автонумерация
  | Оформление = standard sortable
  | Столбцов = 6
  | Заголовок2 = Муниципаль<br> берәмек | Заголовок3 = Административ<br> үҙәк | Заголовок4 = Тораҡ<br>пункттар<br>һаны| Заголовок5 = Халыҡ<br> (кеше) | Заголовок6 = Майҙан<br>(км²)
  | Выравнивание4 = right | Выравнивание5 = right | Выравнивание6 = right
  | Сортировка4 = число | Сортировка5 = число | Сортировка6 = число
| |Аҡболаҡ ҡасаба советы | [[Аҡболаҡ]] ҡасабаһы | 5 | {{ Население | Акбулакский поссовет | тс }} | 304,01<ref name="53_8006001"/>
| |Баҙартүбә ауыл Советы | Ҡайраҡты ҡасабаһы | 2 | {{ Население | Базартюбинский сельсовет | тс }} | 233,85<ref name="53_8006001"/>
| |Васильевский ауыл Советы | Васильевка ауылы]] | 2 | {{ Население | Васильевский сельсовет (Акбулакский район) | тс }} | 313,27<ref name="53_8006001"/>
| |Заилечный ауыл Советы | Весёлый Первый ауылы | 5 | {{ Население | Заилечный сельсовет | тс }} | 405,27<ref name="53_8006001"/>
| |Ҡараҡотоҡ ауыл Советы | Ҡараҡоҙоҡ ҡасабаһы | 3 | {{ Население | Каракудукский сельсовет | тс }} | 298,44<ref name="53_8006001"/>
| |Ҡарасай ауыл Советы | Ҡарасай ауылы | 3 | {{ Население | Карасаевский сельсовет | тс }} | 334,24<ref name="53_8006001"/>
| |Мичуринский ауыл Советы | Покровка ауылы | 5 | {{ Население | Мичуринский сельсовет (Оренбургская область) | тс }} | 286,41<ref name="53_8006001"/>
| |Новогригорьевский ауыл Советы | Новогригорьевка ҡасабаһы | 2 | {{ Население | Новогригорьевский сельсовет | тс }} | 185,81<ref name="53_8006001"/>
| |Новопавловский ауыл Советы | Новопавловка ауылы | 2 | {{ Население | Новопавловский сельсовет (Оренбургская область) | тс }} | 378,29<ref name="53_8006001"/>
| |Новоуспеновский ауыл ьсоветы | Новоуспеновка ауылы | 1 | {{ Население | Новоуспеновский сельсовет | тс }} | 299,93<ref name="53_8006001"/>
| |Сагарчин ауыл Советы | Сагарчин ауылы | 5 | {{ Население | Сагарчинский сельсовет | тс }} | 439,21<ref name="53_8006001"/>
| |Совет ауыл Советы | Советский ауылы | 4 | {{ Население | Советский сельсовет (Акбулакский район) | тс }} | 361,57<ref name="53_8006001"/>
| |Тамдысай ауыл Советы | Тамдысай ауылы | 1 | {{ Население | Тамдысайский сельсовет | тс }} | 222,93<ref name="53_8006001"/>
| |Фёдоровский ауыл Советы | Фёдоровка ауылы | 2 | {{ Население | Фёдоровский сельсовет (Акбулакский район) | тс }} | 203,79<ref name="53_8006001"/>
| |Шаповаловский ауыл Советы | Шаповалово ауылы| 3 | {{ Население | Шаповаловский сельсовет | тс }} | 430,35<ref name="53_8006001"/>
| |Шкуновский ауыл Советы | Шкуновка ҡасабаһы | 2 | {{ Население | Шкуновский сельсовет | тс }} | 279,57<ref name="53_8006001"/>
}}

=== Тораҡ пункттары ===
Аҡболаҡ районында 47 тораҡ пункт урынлашҡан.
{{Автонумерация
  | Оформление = standard sortable collapsible collapsed
  | Название = Райондың тораҡ пункттары исемлеге
  | Столбцов = 5
  | Заголовок2 = Тораҡ пункт | Заголовок3 = Тибы | Заголовок4 = Халҡы | Заголовок5 = Муниципаль берәмек
  | Выравнивание4 = right
  | Сортировка4 = число
| | 28 км | разъезд | {{ Население | 28 км (Оренбургская область) | тс }} | Мичуринский ауыл Советы
| | 29 км | разъезд | {{ Население | 29 км (Оренбургская область) | тс }} | Аҡболаҡ ҡасаба советы
| | 30 км | разъезд | {{ Население | 30 км (разъезд) | тс }} | Аҡболаҡ ҡасаба советы
| | [[Аҡболаҡ]] | ҡасаба | {{ Население | Акбулак | тс }} | Аҡболаҡ ҡасаба советы
| | Акоба | ҡасаба | {{ Население | Акоба (Оренбургская область) | тс }} | Сагарчин ауыл Советы
| | Александровка | ауыл | {{ Население | Александровка (Акбулакский район) | тс }} | Фёдоровский ауыл Советы
| | Андреевка | ауыл | {{ Население | Андреевка (Акбулакский район) | тс }} | Шкуновский ауыл Советы
| | Бикмырҙа | ҡасаба | {{ Население | Бикмурзино (Оренбургская область) | тс }} | Мичуринский ауыл Советы 
| | Васильевка | ауыл | {{ Население | Васильевка (Акбулакский район) | тс }} | Васильевский ауыл Советы
| | Вершиновка | ҡасаба | {{ Население | Вершиновка (Оренбургская область) | тс }} | Шаповаловский ауыл Советы
| | Весёлый Второй | ауыл | {{ Население | Весёлый Второй | тс }} | Ҡараҡотоҡ ауыл Советы
| | Весёлый Первый | ауыл | {{ Население | Весёлый Первый | тс }} | Илек аръяғы (Заилечный) ауыл Советы
| | Ҡайраҡты | ҡасаба | {{ Население | Кайракты (Оренбургская область) | тс }} | Баҙартүбә ауыл Советы
| | Ҡараҡоҙоҡ | ҡасаба | {{ Население | Каракудук (Оренбургская область) | тс }} | Ҡараҡоҙоҡ ауыл Советы
| | Ҡарасай | ауыл | {{ Население | Карасай (Оренбургская область) | тс }} | Ҡарасай ауыл Советы
| | Карповка | ауыл | {{ Население | Карповка (Акбулакский район) | тс }} | Ҡарасай ауыл Советы
| | Кокчунак | аул | {{ Население | Кокчунак | тс }} | Совет ауыл Советы
| | Корниловка | ҡасаба| {{ Население | Корниловка (Оренбургская область) | тс }} | Сагарчин ауыл Советы
| | Ҡужунтай | ҡасаба | {{ Население | Кужунтай | тс }} | Мичуринский ауыл Советы
| | Ҡолаҡсай | ҡасаба | {{ Население | Кулаксай | тс }} | Аҡболаҡ ҡасаба советы
| | Ҡыҙылболаҡ | ҡасаба | {{ Население | Кызылбулак (Оренбургская область) | тс }} | Илек аръяғы (Заилечный) ауыл Советы
| | Майҙан | ҡасаба | {{ Население | Майдан (Оренбургская область) | тс }} | Васильевский ауыл Советы
| | Майҡыболаҡ | ҡасаба | {{ Население | Майкобулак | тс }} | Илек аръяғы (Заилечный) ауыл Советы
| | Межгорный | ҡасаба | {{ Население | Межгорный (Оренбургская область) | тс }} | Новопавловский ауыл Советы
| | Меловой Завод | ҡасаба | {{ Население | Меловой Завод | тс }} | Мичуринский ауыл Советы
| | Ноғоман | ҡасаба | {{ Население | Нагумановка | тс }} | Илек аръяғы (Заилечный) ауыл Советы
| | Новоалександровка | ҡасаба | {{ Население | Новоалександровка (Акбулакский район) | тс }} | Новогригорьевский ауыл Советы
| | Новогригорьевка | ҡасаба | {{ Население | Новогригорьевка (Оренбургская область) | тс }} | Новогригорьевский ауыл Советы
| | Новомарьевка | ҡасаба | {{ Население | Новомарьевка (Оренбургская область) | тс }} | Шаповаловский ауыл Советы
| | Новоодесский | ҡасаба | {{ Население | Новоодесский | тс }} | Илек аръяғы (Заилечный) ауыл Советы
| | Новопавловка | ауыл | {{ Население | Новопавловка (Оренбургская область) | тс }} | Новопавловский ауыл Советы
| | Новопривольный | ҡасаба | {{ Население | Новопривольный (Оренбургская область) | тс }} | Баҙартүбә ауыл Советы
| | Новоуспеновка | ауыл | {{ Население | Новоуспеновка (Оренбургская область) | тс }} | Новоуспеновский ауыл Советы
| | Орловка | ҡасаба | {{ Население | Орловка (Акбулакский район) | тс }} | Совет ауыл Советы
| | Покровка | ауыл | {{ Население | Покровка (Акбулакский район) | тс }} | Мичуринский ауыл Советы 
| | Сагарчин | ауыл | {{ Население | Сагарчин | тс }} | Сагарчин ауыл Советы
| | Салидовка | ҡасаба | {{ Население | Салидовка | тс }} | Ҡарасай ауыл Советы
| | Һарығамыш | ҡасаба | {{ Население | Саракамыш | тс }} | Совет ауыл Советы
| | Советский | ауыл | {{ Население | Советское (Акбулакский район) | тс }} | Совет ауыл Советы
| | Тамдысай | ауыл | {{ Население | Тамдысай | тс }} | Тамдысай ауыл Советы
| | Ушкун | ҡасаба | {{ Население | Ушкунь | тс }} | Сагарчин ауыл Советы
| | Фёдоровка | ауыл | {{ Население | Фёдоровка (Акбулакский район) | тс }} | Фёдоровский ауыл Советы
| | Харьковка | ҡасаба | {{ Население | Харьковка (Оренбургская область) | тс }} | Сагарчин ауыл Советы
| | Шаповалово | ауыл | {{ Население | Шаповалово (Оренбургская область) | тс }} | Шаповаловский ауыл Советы
| | Шкуновка | ҡасаба | {{ Население | Шкуновка | тс }} | Шкуновский ауыл Советы
| | Шулаҡсу | ҡасаба | {{ Население | Шулаксу | тс }} | Аҡболаҡ ҡасаба советы
| | Юрьевка | ауыл | {{ Население | Юрьевка (Оренбургская область) | тс }} | Ҡараҡотоҡ ауыл Советы
}}

== Иҡтисады ==
Районда сәнәғәт ҙур үҫеш алмаған. Район ауыл хужалығына: игенселек, ит-һөт, йөн етештереүгә махсуслашҡан.

Сагарчин ауылынан 17 километрҙа бөтә донъя граждандарын хеҙмәтләндереүсе автомобилдә [[Ҡаҙағстан]] сиген үтеү пункты урынлашҡан<ref>{{cite web |url = http://wiki.antiviza.info/index.php?title=Сагарчин |title = Сагарчин |deadlink = yes }}{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.

Сагарчин ауылы янында Рәсәй Федерацияһы федераль именлек хеҙмәтенең Рәсәй Федерацияһының дәүләт сиген тәртиптә тотоу буйынса федераль агентлығы йәғни Сикте һаҡлау идаралығының пункты урынлашҡан<ref>[http://wiki.antiviza.info/index.php?title=Сагарчин Сагарчин]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.

Район территорияһында Ырымбур [[Ҡурсаулыҡ|ҡурсаулығы]]ныӊ филиалы — «Урал алды далаһы» урынлашҡан.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [http://akbulak.net Сайт города] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120228153930/http://akbulak.net/ |date=2012-02-28 }}

{{Ырымбур өлкәһе}}

[[Категория:Аҡболаҡ районы]]
[[Категория:Ырымбур өлкәһе райондары]]
[[Категория:Тарихи Башҡортостан ерҙәре топонимикаһы]]